1 Ekim 1934 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 27

yaAŞ- ka, kültür birliğini, bugün bile, Çekoslovakya, Yugoslavya yar hut Macaristana gitseniz hissedersiniz. Bu hususta Viyana bir yürek vazifesi görmüştür. Ve bu vazifesini bugün bile az çok görmektedir. 6 Mücerret hallerinde iktisadi âmillerin hiç bir şey isbat etmedi- ğgini, daha doğrusu, hiç bir zaman tam bir cemiyet kaynaşma- sına sebep olamadıklarını, yalnız Avusturya İmparatorluzğunun dağılması değil, harpten sonra, cihan liberal iktisat cihazının bozulması da ispat etmiştir. Mısırda çıkan pamuğun Lancashi- re'de işlenmesi, Hindistanın sevkettiği hammaddenin Avrupa- da işlenmesi yahut Amerikan ve Kanada buğdayının Avrupada istihlâk olunması filyaki karşılıklı bir takım bağlar meydana getirir. Fakat bu bağların sağlâmlığı, bu karşılıklı iktisadi bağ- lanmalara zemin teşkil eden içtimat adalet yani içtimaf maku- liyet ile mukayyettir. Bir şehirle etrafmdaki köylünün arasın- da da gayet sıkı bir menfaat beraberliği vardır, Fakat bu bera berlik durmaksızın yalnız şehrin lehine işlerse, o köylülüğün o şehri basarak hakkınmı alması, neticelerin en tabiisidir. Şehir ve etrafındaki köylülük için doğru olan, elbetteki daha büyük öl- çüdeki münasebetler için de doğrudur. Demek oluyar ki, ikti- sadi âmilleri, mücerret olarak değil, içtimat bünyeleri ve tesir- leri bakımından mütalea etmeliyiz. Ancak o zaman, bunların, fertlerin ve cemiyetlerin mukadderatı üzerinde, hakikate nasıl birinci derecede müessir olduğunu görürüz. Ayusturya İmparatorluğunun dağılmasında da, nitekim, görü” nüşün aksine olarak, iktisadi âmiller müessir olmuştur. Şöyle ki: Gerçi imparatorlukta, en güzel otarşi, en mükemmel bir işbirliğinin mihveri etrafında teessiüs etmişti. Ve bir kültür birliği de mevcuttu. Fakat sarmaye ve sermayadar Viyanada oturuyordu. Yüksek finansın kalpgâhı orası idi. İmparatorlukta sermaye terakümü, gerçi imparatorluk hudutları dahilinde ce- reyan ediyordu. Fakat imparatorluğu teşkil eden milletler ba kımından, bu teraküm, istismar vasıflarını taşıyan bir teraküm- dü, Çünkü Prag, Peşte, Zagrep ve Leibach gibi merkezler, mali bakımdan, hep Viyanaya tabi idi. Viyanada ise, beynelmilel 27