1 Mart 1932 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 33

Bu muamelede basma, köylüye daima fiatından üç döri misli fazlasına mal olur. Mal üzerinden borçlanmanın mütekâmil ve hakiki şeklini mübadele münasebetlerinin kesif olduğu yerlerde görürüz. Bu usul ekseriyelle nakit üzerinden borçlanmanın neticelerini verir, Bu nevi borçlanmada da müstahsil kısa bir zaman zarfında gayrı menkulünü mutavassıta devreder. Yukarıda Edremit misalinde farklılaşmış zeytincilerden bahsetmiştik. Hal- buki hakikatı halde 100 ağaçtan aşağı ve yukarı ağacı olan zeytincilerin mühim bir kısmı, müslakil zeylinciler olmak- tan çıkmış zeytinyağı fabrikatörlerine bağlanmışlardır. Zey- tinciler “seneteyn,, usulile iki sene müddetle zeytinlerini zeytin fabrikatörlerine devrederler ve buna mukabil peşin para alırlar. Fakat son senelerde zeylinyağı fiatlarının fev- kalade düşmüş olması yüzünden fabrikatörler, köylünün ye- niden mal tutmak tekliflerini istiğna ile karşılıyorlar. Parayı muhtaç olan zeytinciler neticede zeytinliklerini pek ucuza kapıyorlar, Evvelce iki ilâ dört sene olan isticar müddeti bugün on seneye çıkmıştır. Müstahsil aldığı parayı dorhal sarfettiği için tekrar ağır şartlar altında borçlanıyar ve zey- tinlikler üzerindeki mülkiyetini kaybediyor. Orduda her tüccarın betahsis mübayaatta bulunduğu köyler vardır. Bu köylerdeki müstahsil, fındığını sattığı tücecara bağ- lanmıştır. Bunun sebebi ise piyasayı tanımaması ve tüc- carın kendilerine güya yardımda bulunmasıdır. Köylü müşkül gördüğü işlerin başarılmasını kendi tüccarına müracaatla halleder. Binaenaleyh bu bağlanma bir an'ane halini almış ve köylerin çoğu muayyen tüccarların nüfouzu altına çirmiştir. Aydında Tüccar mahsulün idrakinden evvel köylüye avans verir. Sureti zahirede bu ikraz muamelesi faize tabi değilse de hakikatı halde temamen köylünün aleyhine ve tüccarım lehindedir. Çünkü, müstahsil, mutlaka mahsulünü avans aldığı tüccara vermiye mecburdur. Faizsiz kendisine para ikraz eden mutavassıtın bu iyiliğine karşı fiat hususunda itimadı ka- dirşinaslık telâkki ettiğinden bu alış verişte paranın faizi yüzde yüz tediye edilmiş olur. Mutavassıt her muameleyi kendisi yaptığı halde vize, simsariye, hamaliye, — ardiye masraflarını fiatten tevkif ederek müstahsile yükler. 3 — İş üzerinden borçlanma: Bu tarza ortakçılıkta tesadüf olunur. Ortakçılık eden köylü, toprak sahibine istihsal maksadile yahut herhangi bir şekilde 33