1 Mart 1932 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 32

onun sermaye ihtiyacından yüksek faizlerle müteneffi olan parazit bir içtimai iktisat süjesidir. Müstahsille mutavassıt arasındaki bu mühnasebet hakkında bir iki misal yerelim: Tirede müra- bahacılar, adamiına göre ayda yüzde beşten 12 ye kadar bazan haftada yüzde beş faiz alırlar, Tirerin meşhur - tefeci- lerinden biri “bizim bir kuruştmuz, günde bir paraya işler,, demiştir. Bu hesaba göre nizami faiz senede yüzde 9 olduğu halde mürabaha faizi yüzde 900 demektir. Konyada faiz yüzde 30.120 ye kadar çıkar. Aydında ayda yüzde beş ilâ ondur. Mürabahactılar tarafından borç olarak verilen 500 liranın müruru zmanla ve tecdidi senet suretile 500 liraya çıktığı görülmüştür. Mürabahacılığın en yıkıcı olanı, borç ödeneme- yince gayrı menkulün tefeciye intikal edenidir. Meselâ faizin 120 - 600 olduğu Armutluda yüzbinlerce liralık bahçe, tarla gayet cüzi bir para mukabilinde mürabahacılara ipotek edilmiş ve para ödenemeyince bu gayri menkulâtın hepsi mürabaha- cılara intikal etmiştir. Orduda faiz ayda yüzde 3 jlâ yüzde 7Tdir. Borcunu vermiyenin gayrı menkulünü almak adet ol- muştur. Giresunda müstahsillerin mühim bir kısmı, borçlarımı ödeyemedikleri için bahçelerini tefecilere devretmişlerdir. Bunun için mevcut ve mamur fındık bahçeleri yarıcıların lâkaydisi yüzünden harap olmaktadır. Müstahsil kendi mülkü olan fın- dıklıklarda şimdi yarıcılıkla (ortakçılık, yahut amelelik) çalıştığı için bahçelerin imarına ehemmiyet bile vermiyor. Tefecilerin kendi aralarında müstamel tabirleri bile vardır. Meselâ Eskişehirde katlama, katmerle, kıvrıma, hendekleme tabirleri mürabahacıların argasuna dahil kelimelerdir Hendek- leme, katmerle, borcunu veren köylünün safiyetinden bilistifade parayı aldıktan sonra senedi iade etmiyerek ikinci dafa icra muamelesine tevessül etmek demektir. Türkiyede mürabahacılık, müteşebbis köylüyü dağıtan, Türki- ye köy iktısadiyatında içtimai farklılaşmayı derinleştiren amillerin en mühimlerinden biridir. 2 — Mal üzerinden borçlanma: Mal üzerinden borçlanma, köylünün tüccar mutavasıtla mü- nasebetinden tevellüt eder, Bunun en basit ve iptidaf şekline iç köylerde tesadüf olunur. Buralarde mürababacılık pek nadirdir. Kasabanın manifatura tüccarımdan basma alır. Ve mukabilinde de idrak mevsiminde mahsul verir. 32