1 Mart 1932 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 27
Türkiye köy iktisadiyatında mübadelenin ittisalile ticari mah- sulât istihsalâtı muayyen mıntakalara inhisar etmiş ve bu mıntakalar şu veya bu mahsulün yetiştirilmesinde ihtisasla- mıştır (spesyalizasyon). Eskiden meselâ Anadolunun pamuk ziraatına müsait ber yerinde pamuk yetiştirilirken bugün pamuk istihsalâtı aşağı yukarı iki mıntakanın (Adana ve İzmir) işi olmuştur. 1836 senesinde “Urguhart”, “La Turguie” İş- mindeki eserinde (cilt 2, sayfa 54) bütün Osmanlı impera- torluğu dahilinden Halebs gelen emtianın menşelerini (müfredat itibarile) gösterirken Anadolunun bir çok yerlerinden Halebe pamuk ve pamuklu sevkedildiğini anlatır. Mahalli mlüşahede- lere istinat eden bu malümat, © zamanlar Türkiyenin her yerinde her nevi mahsulâtın yetiştirildiğini ve mıntakalar itibarile bir ihtisaslaşmanın olmadığını yöstermektedir. Bugün- kü pamuk mıntakalarımız, Türkiyenin XIXuncu asrın sonla- rmdan iltibaren pamuk işinde cihan ticaretinde bir mevki almış olmasından mütevellittir. Bu itibarla diyebiliriz ki, bizde bütün ziraat sahalarında gördüğümüz ihtisaslaşma hareketleri, memleket dahilindeki mübadelenin ittisar neticesi değil, bilâkis cihan mübadelesine iştirakimizin mahsulüdür. Bunun için hattâ Türkiye köy iktisadiyatında mübadelenin inkişafma dünya lica- retinin bir eseri addetmek mübalâgalı olmaz. Bizde miübade- lenin münkeşif olduğu mıntakalar, ihracat emtiası yetiştiren mıntakalardır. Halbuki Avrupanın bugünkü sanayi memleket- lerinde dahili ihtisaslaşma hareketleri daha ziyade memleket dahilinde nüfusun artarak şehirlerin büyümesi ve sanayiin inkişafı gibi milli ve dahili âmillerin tesirile cereyan etmişti. Türkiyede muayyen sahalarda ihtisaslaşmış mıntakaların tees- süsü, bu mıntakalar arasında zaruri bir mübadele münasebeti kurmuştur. Meselâ Adananın pamuk sahası, kâfi gelmiyen gıda- hk hububatını Konya, Eskişehir gibi hububat mıntakalarından getirir, Hububat mınltakaları da mensucat ihtiyaçlarmı kıs- men Adananın mensucat fabrikalarından temin ederler. Ecnebi mensucatının rekabeti olmasa, bu mütekabil münasebet daha kesif bir şekil alabilecektir, Binaenaleyh ihtisaslaşmanın tevlit ettiği bu iş bölümünü, bütün bu mıntakaları birbirine bağlı- yarak mütezayit bir süratle her birini yekdiğerine pazar yapmak temayülündedir. 21
