1 Eylül 1929 Tarihli Hayat Dergisi Sayfa 5

uğu ale- Sapı — en keskin ve cüretli bir içtimai ve siyasi teokittir. Lâtifeler, nükteler altında uğuldayan bir ses sezilir ki be- şinci perdenin omonoloğunda bütün. şiddetile feveran eder. Hakkını, azmü iradesini anla- may» başlamış büyük bir mi'le- tin tehditkâr şikâyetidir. XVİL inci asrın temaşası muhteşem ve ülvi nefasetile mahz bedayı hissine, din ve ahlakiya- ta müstenit idi. Ferdin cemiyete iâbiiyetini tanzim eden kuvvet- leri kabul etmişti. Bu itaat ve merbutiyet yüksek makamlar tarafından sui istimal edilince # XVİİİ inci asır bir tahribat asrı oldu. İçtimai ıslahata teşebbüs edilpi, felsefe merakı etrafı sa - dı. Yeni fikirleri, tatbiki mümkün olup olmadığı tecrübe edilme- den hemen kabul etmek hırsı taammüm etti, XVI ime: asırda cismani ve ruhani sultaları şahsında cemet- meye Allah tarafından müvek- kel oduğuna inanan ve inandı- ran güneş - Kralın perestişkâr- ları arasında bie halkın tezal- lümüne makes olan cesur kalpler vardı. Fakat müteskıp asırda halk artık tazallüm ve şikâyetle iktfa etmiyerek öyle bir inki- lâba hazırlanıyordu ki in'ıkâ- satı bir asır sonra kendi mille- tne hitap eden büyük Türk şairinin lisanında şu suretle ıfa- de edildi: “Uyan, ey yareli şiri jeyan, bu habı gafletteni, Beaumarchais, kendi ka'bin- de ve etrafında gal-yan eden bütün şikayetlere, ısyanlara ter- cüman olmuştur. Figaro bir hizmetkârdır. Bundan evelki piyeslerde hiz- metkâr, elen iisinin temaşager- lere karşı hislerini ifadeye vesile olan vak'anın düğümlenmesine yardım eden bir mahremi esrar veya güldüren bir soytarıdır. Bu piyesin mukaddımesi olan “ Sevila Berber,inde Figaro bunların hepsidir ve efedisin'n izdıvacına hızmet eder. Şukadar ki o ailesi meçhul halk çocuğu tahsil görmüş, edebiyattan bay- tarlık ve hekimliğe kadar her san'atle iştiğal etmiş, müteşeb- bis, azımkâr, zeki ve neşeli bir şahsiyettir. Fakat ikinci piyeste Fgıro ön sıfa geçer, vak'anın kahırsmanı odur. Kendi izdıvacı için çalışır, efendisinin rekabe- tine kırşı muvaffaxiyetle müca- dele eder. Beşinci perdenin başlangı- cındıki monolokta, ki Fransız edebiyatının abidelerindendir , düğün akşamı hiyanetinden haksız olarak şüphelendiği ni- şanlısını bsğçenin karaolığın- da gözetlerken bütün infalleri feveran eder: “ Comte cenapları, siz an- cak dünyaya gelmek külfetini ihtiyar buyurdunz; halbuki, ben va lahi, yalnız idamei hayat ıçin sarlettiğim mesai, İspanvanıa senelerce (o idarei (o hükümeti kadar müşkül oldu., Sonra kendi karışı: sergü- zeşt'erıni hikâye eder ki Beau- marchais'nin hayatının belki ba- kikate nisbeten solgun bir tas- viridir. Vak'a İşpanya'da cere- yan ettiği halle o ecnebi çer- çeve içmde muharrir kendi m»mleketinin cem'iyetine, mü- essesel rine hücum eder. Lisa- nının şiddetinden kimse kur tu maz. Zadegân, hükümet adam'arı, iş adamları, ha'imler, sansör- ler, matbaacılar, k'tapçılar; Be- HAYAT,9. aumarchais bu vesile ile hep- sinden intikam almıştır. O tarizerlen çoğu darbı mesel hükmüne girmiştir. “ Bir memuriyet açıktı, bir riyazi lâzım fı, dansöre tevcih edildi., “ Ekâbirin bize fenalık et- memeleri mahz lutuftur., “ Bir uşaktan beklenen me- ziyetler nazarı itibara alı'dık- ta zatıaliniz uşak olmaya lâyık kaç efendi tanırsınız? Piyesin sahneye vazedilme- sini sansör men-tti. Muharrir XVİL inci asrın edebi, içtimai hayatında pek mühim bir mev. ki tutan salonları dolsşarek Piyesini okur ve her yerde tehalükle dinlenilirdi. Kral Lo- uis XVI ile biraderi Monsieur'- nün ve Adliye Nazırının muha- leletine karşı Kraliçe Mari Antoinette ile Kralın küçük biraderi Comte d'Artois'nin il- timasile müsaade istihsal edildi. Provalar esnasında piyes yeni- den menedildi. Comte de Vau- dreuil'ün Kasrında hususi suret- te temsil edilerek pek ziyade alkışlandı. Nihayet 1784 te, ya- zıldıktan beş sene sonra , müt- hiş bir izdiham huzurunda oy- nandı. Tiyatronun kapılarına döğüştüler, üç kişi ezildi. Kome- di, bilâftasıla 68 defa oynandı ki emsali görülmemiş bir muvaf- fakiyet idi. Reklamcılıkta da o zaman maharet kesbetmiş olan Beaumarchais, bazı umuri bay- riye menfaatına temsiller. vere- rek yüzüncü temsili idrâk etti. Asilzadeler, kendi. aleyhle- rine müteveccih tarizleri her kesten çok alkışlarken istidlâl edilebilirdi ki artık imtiyazları- na itimadı kalmıyan bır sınıf bunları muhafaza edemiyecekti,