1 Eylül 1929 Tarihli Hayat Dergisi Sayfa 15

Şahin Efendiye bir aşk yaşatsın, Evliyaların arkasından ağlayan ihtıyar ne- neler, Şahin Efendiyi kandırmak için mektebe ge en kadın olma- sa, roman sırf erkeklerin et- koda ce.eyan eden vakayi- temiz güzel den ibaret kalacak. Halbuki aşk sahneleri, bu gibi Anadolu şehir erinde vuku bulan âlem. ler gene aynı tezi canlandır. mak için konulmuş olsaydı, her halde roman daha zevkle okunurdu.. “Yeşil gece, yi bü yük bir saburla so una kadar okuya bilmek için, ya sen le ce bir iptidai mektebinde hocalık ve yahut her hanci güneşsiz bir medresede çömezlik etmek lâzımdır. En çok karii tabi atil- kadınlardan olan Reşat Nuri Beyin, kadınlar tarafın- dan en az okunmuş olan ro- manı, hiç şüphesiz ki “Yeşil gec», dir. Tezli eser yazı'.r«en onun yalnız bir tez için yazı!- dığını düşünmek doğ u olamar. Bir tezi müdafaa etm:k v: onun yerleşmesin: tem'n etmek ancak etrafında yap |cak pro- pa âi ndan d-reç sine bağlıdır. Her hang bir roman evela zeman icin elzem olan mazeme'eri bulundurmak mecbur yetide- dir. Geçi garp »«debiatının son ese lerı, muhtelif kısın ar üzerinde meydana getirilmiş ise de bizd- böyle oması muvafık weğildir. Reşat Nuri ey gibi, romsnlarn. okuyan- ların zevk ve arzularını pek yıkınd ın bilmiş ve tanımiş ola, bir muharrir, en çitin bir tezi, en zor bir ikri, oynak kaleminin çiz ceği şuh mevzu ların, vakal.rın arası da cazip ve kolaylka anlşılan bir şekle sokabilir. “ Yeşil vece , çok güzel bir teze sahiptir. Memleketimizde o müzminleşen pek eski düşmanın çirkin mevkiini iğrenç maksadını bu roman, bir defa daha bize göste- riyor, Cehalet boyunlarına sa- rılmış, bilgisizlik her tarafta baş göstermiş iken, çocuklara biraz bilgi aşısı yapmak istiyenler mewedilmiş, küçük yaşta hıfza çalışan çocukların yekdigerini takip ederek mezara sürükle- mesi hocalarla münevverler ara: sında sokak kavgaları, bu mem- leketin hakikaten acınacak pek eski bir derdidir. Onların niha” yet bulduğu tarihlerde hepimi- zin malümu olacak kadar yakın- dır. Gene tekrar edelim ki, bu güzel tez, bu canlı mevzu, yal- nız kendisine ait vak'a ve badi- seler arasında yaşadığı içindir ki, aslındaki kıymeti kısmen kayetmiştir. Eğer dediğimiz tarzda biraz vak'alarda tenevvü ve her romandaki gibi he kesi alâkadar edecek şekilde cere- yanı, “ Yeşil gece , gibi kıy- metli bir roman, daha cazip yapabilirdi. Reşat Nuri Beyin en son romanı “ Yaprak dökümü ,,de son senelerin karağında sakla- dığı feciaların birin yaşatmak tadır, fakat eyi dikkat edilecek olursa şu tezi elde etmek müm- kündür: Zaman ve Zaruret, en mutaıs-ıp insanların ahlakı üze- rinde bile tesirini ve tahrıbatını yapar. Ai Riza Bey ismindeki, mü- tekait bir mutasarrıf bulunduğu şi kete ken i tavassutuyla giren bir daktilo le müdürün arasın- da geçen bir mac-rayı kabul edemiyor ve kendini geçindi- ren. iasesin' temin ed n işini tepiyor, bidayette ailesi arasin- da mevkii sarsılıyor, kafısınn içine girmemiş, yerleşmemiş, havsalası almam ş olduğu şey- leri kendi ailesi arasında gö ü- yor ve pek yabancı kalmıyor. HAYAT, 15. Oğlunu o hapishanede ziyaret ettiği zaman gösterdiği tevek- kül, pek az evel işini terk edecek kadar göstermiş oldu- gu asabiyet ile tezat teşkil etmektedir. Kız'arın dans ve suare akşam'arı romanda © kadar çabuk geçiyor:i... Hal- buki romanın en mühim bir tipi olan Ali R.za Beyin, ne eve gelenlerle (konuştuğunu, nede eve gelen tipleri bılmi yor ve tanımıyoruz. Leyla ve Neclayi alan arap bile, mühim rol o,nadığı ha de romanda bir figüran yazida kurtulamı- yor OHayrie Hanım, Ayşe o kadar silik kalıyorki.. Eğer roman eşhasının resimleri çi- zilecek olsa, ressamın fırçası durur.. Muharrir en ziyade canlandırması lazım gelen yer- leri ihmal etmiş, meseleyi an- latacak tafsilat vermekten çe- kınmiş. Fikretin haya'nı, Nec- lanın vaziyetini başka vakala- rın yardımıyla şö.lece öğreni- yoruz.. Şevketi o hapisanede bıraktık va unuttu Leyla ne suretle mekrek ha- yatına atılmış o duğunu bilmi- yoruz. Âli R.a Beyin F'kretin ynındın avdetinde Hasrive Havımın bir ricası üzerine Ley- lanın a: artıman'na gitmesi mu- vafık.. Senel rd nberi br çok vakayiin altnda ezle, ezile mez yetlerii kayheden, karak- terini değiştiren Ali Riza Be- yin Leylanın evin !e oturmağa riza göster wesi pek tabii.. Yal- nız tu roman insana çabuk biti imiş hissını veriyor.. En güzel “observation, yapılacak yer:rde susulmu:, ya'nız vaka kaydediler -k geçilm ş.. Güze üslubu, kıy nit i mev- zularıle bugünkü neslin kal in de ve ruhun ia pek büyük bir tesr yapmış oan Reşat Nur. Beyın eski romanları derece-