21 Aralık 1963 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 31

S İ Filmler "Ben Geçidi" Ü' yıl öncesinin Venedik film festi- valindeki son gecede, jüri kararı halka açıklandığında salonu başlan- gıçta bir uğultu, arkasından da yuha sesleri doldurdu ve seyirciler ayakta, jüriyi ve jürinin kararını protesto et- meye başladılar. Festivalin tek renkli ve ilgi çeken yanı da son gece ortaya çıkan bu pro- testo olayı oldu. Jüri, daha önceden favori bilinen ve yüzdeyüz kazanacağı gözüyle bakılan Visconti'nin "Rocco ve Kardeşleri" yerine, birinciliği o Andre Cayatte'ın "Passage du Rein- Ren Geçidi"ni seçmiş ve bir çeşit teselli ar- mağanı sayılan "özel armağanı"na da Visconti'yi "lâyık" görmüştü. Bu, Visconti'nin başına ilk defa gel- miyordu. Bundan yine birkaç yıl önce- si yine aynı festivalde bu defa da "Be- yaz Geceler'i, hiç adı sanı duyulmamış -fakat gerçekten başarılı bir film or- taya koymuş olan - bir hintlinin - Sat- yajit Ray'in- "Pather Pançali"sine karşı yenilgiye uğramışta. "Rocco ve Kardeşleri"nin yerine bi- mi seçilen "Ren Geçidi"nin reji- rü Andre Cayatte, 3 Şubat 1909 yı- lında Carcassonne'da doğdu. Editörlük, gazetecilik, avukatlık yaptı. Sinema re- jisörlüğüne, bütün bu meslekleri de- nedikten sonra başladı. Sinemayla ilk tanışıklığı, Jeanson'la birlikte hazır- ladığı "Entree des Artistes” (1938) se- naryosudur. Ayrıca yine Gremillon'la ATATÜRK Hayatı ve Eseri Yazan : Ord. Prof. Hikmet BAYDR Hikmet Bayur bu büyük ese- rinde kaynağı Atatürke dayanan sayısız belge ve eserleri (okendi hâtıralarıyla (o karşılaştırıp gerek- e ilk cildi 20 lira fiyatla çık- . Ödemeli gönderilir. AYDIN KE BERİ — Koca- beyoğlu Pasajı, No. 119 Yenişehir - Ankara (AKİS — 701) NE M A "Remorgues"ın o (1939) o senaryosunu yazmıştır. 1942 yılları, Cayatte'ın o rejisörlük yıllarıdır. Dört yıllık bir süre içinde, 1946 yılına kadar o çevirdiği filmler: "Caprices" (1942), başrolünde Daniel- le Darrieuex'nün oynadığı "La Faus- sa Maitresse" (1942), Maupassant u- yarlaması "Pierre et Jean", Zola'dan "A. bonheur des Dames", Ginette Lee lerc ile "La Dernier sou" (1944) ve "Sgrenade aux ages"de ve "Le Chanteur Inconnu" filmlerinde de şar kıcı Tino Rossi'nin rejisörüdür. o Bu filmlerden sonra, 1947 yılında İtalyada "Le Dessous des Cartes" ile "Les A- mants de Verona - Verona Aşıkları" nı çevirmiştir. Rejisörün kişiliği ustice est faite- Hak Yerini Bul- du". çevrildiği yıl (1950) Venedik festivaline katılmıştı, birinci armağanı kazandı. Eleştirmeci Oueval'e göre Ca- yatte, bu filminde yepyeni bir fikirden hareket ediyordu. Bir mahkemenin seyrini, suçlunun, ya da suçsuzun de- gil de jüri üyelerinin açısından anlatı- yordu. Filme konu olan dâva, bir ka- dının, kurtulunmaz bir hastalıktan yatan sevgilisini, yalvarmalarına da- yanamıyarak öldürmesiydi. Bu, her bir jüri üyesi üzerinde obaşka başka etkiler uyandırıyordu. Her biri, alış- kanlıklarına, aile durumlarına ,kendi fikirlerine bakarak kadım haklı, ya da haksız bulacaklardı. Filmde, Cayatte, problemini çözmeye savaşmamış, yal- nızca ortaya koymakla yetinmişti, Bu da, seyircisinde bir çeşit tedirginlikle bir sorumluluk duygusunun uyanma- sını istemesindendi. "Hak Yerini Buldu"dan sonra Ca- yatte, sinemada toplumsal problemle- ri ele alan filmlere döndü: "Nous sommes tous des assassins- Hepimiz Katiliz" (1952), ("Avant le Deluge- Tufandan önce" (1953) ve "Dossier Noir-Kara Dosya" (1954) bu çeşitten filmlerdir. Cayatte'ın "Hepimiz Katiliz"le sa- ve bize bir hikâye anlatmak ister gibi görünerek, kişile- ri ve olayları savunduğu tezi en iyi belirtecek şekilde seçtiğini, söyleyen eleştirmeci oBazin, Cayatte'ı, o savaş sonrası Yeni Gerçekçi akımın tem- silcilerinden Oo saymaktadır. Cayatte, leriyle ve b mektedir. e Kişilerini de orta kattan Charles Aznavour Usta oyuncu ! seçmekte, "kahraman"ları beyaz per- dede canlandırmaya yanaşmamakta- dır. Meselâ, "Hepimiz Katiliz"in tu- tunmasının nedeni, film olarak taşı- dığı değerden gelmemektedir. Cayat- te'ın, ileri sürdüğü fikri "orijinal" bir şekilde oaçıklamasındadır. o Cayatte'ın filmleri, sanat değerleri için (değil, herkesi ilgilendiren toplumsal bir ko- nuyu işledikleri için ilgi görürler, tu- tunurlar. "Hepimiz Katiliz"le yapıla- cak bir kıyaslamada, "Veronalı Aşık- ların sanat değeri, elbette ki birin- cisinden kat kat üstündür ama, ikin- cisi yerine birincisi Cayatte'ı bugün- kü ününe ve kişiliğine ulaştırmıştır. Bazin'in tam tersi, Cayatte'ın kar- şıtlarından eleştirmeci Oo Suffert ise, Cayatte'ı tezini açıklamak için olay- ları değiştiren, kişileri kuklalaştıran. kendi fikirlerini, kabullendirmek ve haklı çıkmak uğruna bir tek olayı bü- tün ülkeye mal ederek gösteren bir rejisör saymaktadır. .ve filmi "15 Passage du Rhin-Ren Geçidi", g mış bir filmdir. Cayatte, toplumları çok yakından ilgilendiren ve filmi- nin konusunu, daha doğrusu ana fik- rini evrenselleştirecek - savaş tema- sını ele almakta ve enine boyuna iş- lemektedir. Bunun için de seyircisine iki ayrı kattan, fakat savaşın birleştirdiği iki AKİS/31