21 Aralık 1963 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 19

i ŞALE Mİ Vergiler Bir keşmekeş ki.. ye mensucat fabrikatörü, arkada- şına ümitsizce dert yanıyordu: "— Vallahi azizim, bizim kafa ile gidersek, değil sanayiin kalkınmasını gelir. Mevzuatın manasızlığı, istikrarsız kararlar ve bilhassa vergi kanunların daki acaiplikler, birçok işlerde oldu gu gibi sanayide de tahammülü güç neticeler yaratıyor." İş adamının hakikaten hakkı var dı. Ne taraftan tutarsanız tutun, mev zuatın yarattığı keşmekeş, namuslu tüc carı iş yapamaz hale koyuyor, buna karşılık kanunun boşluklarından fay dalanmak imkânından kaçınmayanlar rahat rahat para kazanıyorlardı. Bu imkânı evvelâ vergi mevzuatı yaratmaktadır. Gider vergisinin ir- rasyonel tarzda ayarlanmış olması, ka- çakçılığı âzami hadde yükseltmiş bu- lunmaktadır. o Gider vergisi, yünlüde yüzde 36, pamukluda ise yüzde 30 nis- petine varmaktadır. Bu yüzden, bil- hassa yünlü sanayiinde, başta küçük sanayiciler olmak üzere, yün ipliği yüz de 80 faturasız satılmaktadır. Faturay- la mal satan ve dolayısıyla gider ver- gisi ödeyen firmalar, Sümerbank ile bu kabil işlere girişemeyen birkaç fır- madır. Yün ipliğinin piyasa dr 40 N ra civarındadır. Buna de 36 verg binince, fiyat 55 liraya, yükselmektedir ve bundan aşağı mal satılmasına im- kân yoktur. Fakat faturasız satışlar dolayısıyla 50 liraya kadar o piyasada satışlar yapılabilmekte, böylece gider vergisi ödeyen tesisler çok büyük müş- külâta düşmektedirler. Vergi kaçakçılığının önlenmesi için çeşitli formüller düşünülmüş, fakat hiç birisinin tam faydayı sağlayabileceği konusunda kafi bir karara varılama- mıştır. Bulunan çarelerden birisi, it- hal malı yapağılarda gider vergisinin gümrükte alınması, yerlinin ise borsada muamele görürken vergisinin tarh edil- mesidir. Gümrüklerde vergi kesilmesi güm- rük resmini arttırmak mânasına gel- diği için beynelmilel anlaşmalara, - bu arada GATT, anlaşmasına - sın düşmektedir. Ayrıca, borsa muamelele- rinde vergi alınması, bir bakıma iyi bir tedbir gibi görünmekle (o beraber, muamelelerin doğru tescil edilip edil- miyeceği açısından mütalea edildiği zaman aksaklığı hemen ortaya çık- w < maktadır. Bütün bunlar, bu şekilde- ki tedbirlerden tam sonuç alınamıya- cağını ortaya koymaktadır. Mesele, işin nedenini araştırmakla belki vuzuha kavuşabilecektir. | Eğer vergi nispeti yüzde 36 veya yüzde 30 ise, Zayıf karakterli (o birçok kimseler imkanlarını seferber edecekler ve ver- gi kaçakçılığım âdet hükmüne getire- ceklerdir. Bunu önlemek için işin ras- yonel çarelerini araştırmak lâzımdır. Kaçakçılık nasıl önlenebilir? o» ün ipliği istihsali takriben 20 mil- Y yon kilo civarındadır. Bunun yarı- sı resmi sektör tarafından imal edil- diğine göre, Özel Sektör 10 milyon kilo kapasiteyle çalışmaktadır. 10 milyon kilo kapasite, kilosu 45 liradan, 490 milyon lira etmektedir. Bunun yüzde 36'sı - yani tahsili gereken vergi mik- tarı- 162 milyon liradır. Ancak piya- sada yüzde 90 nispetinde o faturasız mal- satılmaktadır. Bu suretle a o- larak 162 milyonun yüzde onu, yarıl 16 milyon lira tahsil edilebilmektedir. Buna resmi sektörün verdiği vergi mik- tarı 180 milyon lira ilâve edilecek olur- sa - tabii, onda on para kaçakçılık yoktur -, yekün 176 milyon liraya var- maktadır. Şimdi vergi nispetini yüzde 36'dan yüzde 20'ye indirdiğinizi (o tasavvur e- din. Özel sektör istihsali olan 450 milyon liradan 90 milyon, ayni miktar- aki resmi sektör istihsalinden de 90 milyon olmak üzere 180 milyon lira vergi tahsili imkân dahiline girebile- ramıyacağı kendiliğinden meydana çık- maktadır. Ama zannedilmesin ki. Hazine sa- dece zarara uğramamakla kalacaktır. Haddizatında vergi nispetini yüzde 20'- ye indirmekle herkesin vergi vermesi sağlanacağı için piyasada normal bir rekabet imkânı meydana çıkacak, bu yüzden de, vergi veren verniyenden daha zararlı durumda olmıyacaktır.. Bugün için vergi verenler, daha zi- yade anonim şirket olan sınai işletme- lerdir. Asıl yatırımı yapacak olanlar da bunlardır. Oysa ki, bugünkü vergi kaçakçılığı yüzünden büyükler değil yatırım yapmak, kendi durumlarını bi- le muhafaza edememektedirler. Eğer girilecek tahsi- İşte Hazinenin asıl kârı bu noktada ola- caktır. Öte yandan, maliyetler düşeceği i- çin, satışlarda tabii bir artış olacak, bu da doğrudan doğruya istihsale te- sir eden bir faktör olduğundan, gider vergisi tahsilatını tabiatıyla arttıra- çaktır. Yünlü sanayiindeki o rahatsızlıklar, bununla kalmamaktadır. Daha ne dert-