30 Haziran 1959 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 7

yimser haberler, beklenmedik bir şe- kilde ve beklenmedik bir yerden tekzip edildi. Tekzip, çok iyimser, fakat uydurma haberlerden bunalan -Sebati Atamandan geldi. Ataman kendısıyle telefonla konuşan bir ga- zeteciye: eşim, gelen heyetle mutehassıslarımız görüşüyor. Tabii görüşecekler. Bazı gazeteler bunu hakanlar seviyesinde diye yazıyor. Şaşkın mı bu gazeteciler? Bilmiyor- lar mı yapılan işlerin ne olduğunu ? Biliniyorlarsa sorsunlar, öğrensinler. Bakın Siz sorup öğreniyorsunuz. Ge- len heyet bize para verecekmiş! Ni- çin para versin? Heyet para mı yu- murtluyor ki buse versin? Gazete- ciler haber yumurtluyorlar" diyor- du. D.P. Estikçe bâdı suph... ktidar partisinin nasıl büyük bir perişanlık ile malül — okluğunun anlaşılması için. Büyük Meclisin 1 aylık bayram tatiline girmesi kâfi geldi. Son zamlar yüzünden pas tu- tan propaganda çarklarını eski hız- la döndürebilmek için, D. P. id cileri, makineleri yaglama faaliyeti- ne girıştıler Genel aşkanın teşki- lâta "seçime hazır ol" emrini ver- diğimin etrafa yayılması, dönmeyen çarklara akıtılan ilk yağ damlaları oldu. 350 D. P. milletvekilinin vatan sathına yayılarak seçmenlerle tema- sa geçeceği ve intibalarını raporlar halinde Genel Merkeze sunacakları duyuldu. Fakat "Zam, zam, zam!. ler, b sathına yayılan D. P. milletvekillerine rastlamak şansını pek bulamadılar!. Seçim bölgelerine Samet Ağaoğlu Temiz — Jurnalci — muhalefet AKİS, 30 HAZİRAN 1959 Vergi Tahsilatı ve Bütçenin durumu Osman OKYAK Nisan 1959'a kadar vergi tahsilatı rakamları neşredilmiş bulunmak tadır, filo rakamlara istinaden hâlen tatbik edilen bütçenin muhte- mel açığı hakkında tahminlerde bulunmak mümkün olmuştur. Bu ya- zıda bu meseleyi ele alarak, butçenın durumu hakkında umumi bir tah- minde bulunmaya çalışacağ Meselenin ehemmıyetını kısaca hatırlatayım. 4 Ağustosta iktidar tarafından kabul edilen istikrar, programında bütçenin denk tutulması büyük önemi haiz idi. Hatırlanacagı üzere, geçmiş yıllarda. D. P. ik- tidarı bütçelerini kâğıt üzerinde denk olarak takdim ettiği halde, bun- lar fiiliyatta, her yıl, büyük açıklarla neticelenmiş ve bu açıklar da emisyon ile kapatılmış idi. Bu şekilde yapılan emisyon da, memleketin ekonomısını altüst eden enflâsyonun başlıca unsurlarından biri olmuş- ta . İktidarı, İstikrar programını açıklarken bu usule son verile- cegını ve butçenın hakikaten denk olarak neticelenecek şekilde hazır- lanacağını taahhüt etmişti. Bu itibarla, içinde bulunduğumuz mali yıla alt bütçenin durumu istikrar programının muvaffakiyeti bakımından çok ehemmiyetlidir. e hatırlanacağı üzere, 1959 - 60 da Umumi Muvazeneye alt bütçe 5907 8 milyon lira üzerinden bağlanmış ve hükümet bütçenin denk olacağını iddia etmişti. Diğer bir deyişle, bu bütçenin açık vermemesi için, 1959 - 69 malt yılı zarfında, aylık vergi tahsilâtının, vasati olarak, 499,8 milyon lirayı bulması lâzımdır. Mali yıl zarfında vasati tahsilât bu seviyeyi bulmaz ise, açık hasıl olacaktır. Vergi tahsilâtına daır 1959 - 60 mali yılına ait olmak üzere, ancak İki ayın, yani Mart e Nisanın neticeleri mevcuttur. Mart ayı gelir vergısının tahsil edıldıgı ay olduğu için, bu aya alt vergi tahsılatı di- ğer aylara nazaran daima yüksek olur. Bu itibarla 195 ve Ni- san aylarının tahsilâtı ortalaması bize, mali yıl zarfındakr muhtemel ortalama aylık tahsilat hakkında doğru bir fikir veremez. Diğer bir deyişle, bu iki ayın ortalaması, senelik ortalamanın dalma fevkinde bu- lunur.- Elimizde rakamlara.nazaran, Mart - Nisan aylarının ortalama tahsilatı 429,8 milyon liradır. Bu rakam dahı, ütçe açığı olmaması için erışılmesı lâzım gelen rakamın -499.8 milyon lira- 70 milyon lira altındadır Diğer bir deyişle, 1959 - 60 mali yılı zarfında aylık tahsilat, Nisan ortalamasının temposu üzerimle devam ederse yukarıda İzah edilen sebeplerle bu imkânsızdır-, 840 milyon liralık bir bütçe açığı mevzubahis olacaktır. Muhtemel bütçe açığının hakiki miktarı hakkında daha doğru bir fikir edinmek için. Ocak 1959 ile Nisan 1959 arasındaki dört aylık ver- gi tahsilatı ortalamasını nazarı itibare almak mümkündür. 4 Ağustos kararları dolayısiyle vergi tahsilatını arttırıcı âımillerin, mezkür aylar zarfında kendilerini tamamen hissettirmiş olmaları beklenebilir. Şu halde, Ocak ile Nisan 1959 asasında ortalama aylık vergi tahsilatı, 1959 - 60 malt yılı zarfında beklenebilecek ortalama tahsilatın oldukça iyi bir müş'lri olarak kabul edilebilir. Ocak - Nisan 1959 arasında or- talama tahsilat 895,8 milyon lira olmuştur. Bu tempo, - mali yılının aylık temposunu teşkil edecek olursa, 1959 - 60 bütçesinin 1348 milyon liralık muazzam bir açıkla neticelenmesini beklemek leap ede- cektir. azinenin son vaziyetlerine bir göz. atılırsa, Hazinenin sıkışık Ur durumda bulunduğu anlaşılır. 1959 - 60 Bütçe Kanununun 5 inci mad- desine göre, Maliye Bakanı, bütçe yılı içinde, kısa süreli avanslar al- maya ve en çok bir yıl süreli Hazine bonoları çıkarmaya mezundur. Şu kadar ki çıkarılacak Hazine bonoları 950 milyon lirayı geçemez. Hazi- ne vazıyetıne bakarsak, Hazinenin Merkez Bankasından alabileceği "kısa vadeli" avamı hududunun 897 milyon lira olduğu ve bu 897 mil- yondan 88S milyon liranın 16.5.1959 tarıhınde fiilen kullanılmış olduğu . anlaşılır. Ancak, milyon lira olan bono limitinden yarısı, yani 75 milyonu da fiilen kullanılmış bulunmaktadı Bu rakamlar, içinde bulunduğumuz malı yıl 1çınde bütçe ve Hazi- ne durumunun hakikaten acıklı olduğunu gösteri mun ciddiyet ve vehameti bütün tahmınlerı aşmaktadır, 10 Ocak tarıhınde AKİS'te yazdığım bir makalede bütçeyi tahlil etmiş ve muhtemel açığın 500 - 600 milyon lira arasında olabileceği fikrini ileri sürmüş idim. Bu bütçe denkliğini sağlamak üzere de yatırımlarda ka bul edilmiş olan 400 milyonluk artıştan vazgeçilmesini teklif etmiştim. Son vergi tahsilatı rakamları, hakiki açığın, tahmininin çok üstünde olacağını göstermektedir. Şimdi karşımıza dikilen mesele şudur: Bu mikyasta bir açığa mü- saade edilecek inidir? Bunu kabul etmek yeniden enflâsyona başla- maktan başka bir şey değildir.