7 Mayıs 1959 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 18

İKTİSADİ VE MALİ Kalkınma Şirketcilik örnekleri G örülmemiş kalkınmanın en seme— reli faaliyetlerinden biri ketler tesisidir. Varsın şirket hiç bır iş yapmasın, hiç ğil: bir idarı heyeti mevcut olacaktır ya.. Bu şır— ketin değirmenine su, daima Sümer- ank, Ziraat Bankası v.s. gibi ikti- sadi Devlet teşekküllerinden — gelir. Hususi teşebbüs de bazan bu işlerle ilgilenir. Sırf ticari bakımdan kum- lan şirketler ekseriya rantabl değil- lerdir. Meselâ Sümerbank | mil- yon lira ile bu şirketlerin bazılarına iştiyak etmiştir. 1957 yılında bu ser- maye en çok 4.9 milyon lira kâr ge- Kârın sermayeye — nisbeti 3,8 dir. Sümerbank ayni dev- re zarfında yüzde 3,8 den daha yük- Temell atma ve idare — meclisleri kurma merakının neler yaptırabile- ceğini biraz daha yakından görelim. Aydın Tekstil sanayii 1954 de şirket kurulmuştur. İlk maliyet tahmini 20 milyon liradır. Son ma- liyet tahmini 38,2 milyon liradır. Ta- mamlanması için 54 milyon lirası dış ödeme olmak üzere 17,4 milyon liraya ihtiyaç vardır. 2 - ergama Pamuklu dokuma sanayii: Şirket 1934 de kurulmuştur. Fabrikanın 12,5 milyon liraya çıka- cağı sanılıyordu. Son maliyet tahmi- ni 37 milyon liradır. Tamamlanması için 4,8 milyon lirası dış ödemeli ol- mak üzere 24,7 milyon lira lâzımdır. Adıyaman Pamuklu dokuma sanayii: 1955 de kurulmuştur. Kuru- luş tarihindeki tahmini maliyeti 18 milyon liradır. Son tahmin 64,9 mil» Bir temel atma merasimi Sonrası sek bir faizle kendı ihtiyacı, için pa- ra talimin etm Haydi bu buyuk işbilirlik örneği üzerinde durmayalım. Sümerbank kâr etmese bile, memlekete lüzum- lu tesisler kurulmasına yardım et- miştir diyelim. Ama ortada kurulan bir şey de yoktur. Sümerbankın pa- rasıyla hukuken doğan şirketler, gö- rülmemiş bir plansızlığın, — israfın aklı durduracak örnekleridir. Şöyle — ki bu tesislerin başlangıç— taki tahmini maliyetleri 505,4 mil- yon itfaya çıkacağı gorulmuştur İki tahmin arasında yü .2 nisbetin- de bir fark vardır 1958 sonuna ka- dar temel atma ve bina dikme zev- kini tatmin için tesislere, 103 milyon lira sarf edilmiştir. Daha 868,2 mil- yon liraya ihtiyaç vardır. İhtiyacın nasıl karşılanacağı meçhuldür. 18 Allah Kerim! yon liradır. İkmali için 1,7 milyon lirası dış ödeme olmak üzere daha 58,3 milyon liraya ihtiyaç — vardır. Yani Adıyamanlılar, maliyette yeni artışlar olmazsa ve eski tempo ile gidilirse, Zafer gazetesinin ve görül- memiş kalkınma nutuklarını süsle- yen fabrikalarını daha otuz yıl bek- leyeceklerdir. 4 — Antalya Pamuklu dokuma sanayii T. A. Ş.: 1955 de kurulmuş- tur. 23 milyon liraya çıkacağı sanıl- maktaydı. Son talimin 73 milyon li- radır. İkmali için 11.5 milyon lirası döviz olmak üzere. 61 mılyon liraya ihtiyaç vardır. Tempo değişmezse fabrika 15 yıl sonra kapılarını işlet- meye açabilecektir. 5 — Karaman ıplık ve mensucat sanayii.T. Şirket 1955 de ku- ulmuştur. Fabrıkanın 16,5. milyon SAHADA liraya çıkacağı umuluyordu. Son talimin 8,2 milyon lirası döviz ol- mak üzere 509 milyon 1iradır. İk- 143,4 liraya ihtiyaç degışmezse Karaman- lılar daha 18 yıl fabrikalarım bekle- yeceklerdir. 6 — Salihli Valeks sanayil A. Ş.: Şirkte muştur. İlk ve son maliyeti rini tutan yegâne talihli — şirkettir. Yalnız dört yıl zarfında henüz fab- rika tesislerinin kurulacağı arazi sa- tın alınmış ve inşaat ihale edilmiştir. muklu dokuma T. ve palamut 1955 de kurul- biribi- A, Ş yon liraya çıkacağı sanılıyordu. Son maliyet tahmini 56 milyon liradır. İkmali için 10.2 milyon lirası döviz olmak üzere 50 milyon lira lâzımdır. Bu tempoyla 24 yıl sonra fabrika işletmeye açılabilecektir. Fabrikanın esas makineleriyle, yardımcı tesisle- rin siparişleri İtalyan firmalarına verilmiş, fakat firmalar ihraç lisan- sı alamadıklarından — mukavelelerin tatbikine geçilememiştir. 8 — Manisa Pamuklu mensucat T. A. Ş.: 1955 de kurulmuştur. 25 milyon liraya çıkacağı — sanılıyordu. on tahmin, 59,1 milyon liradır. İk- mali için daha 41 ,1 milyon liraya ih- tiyaç vardır. 9 — Eskişehir Basma sanayii T. A. Ş.: 1956 da kurulmuştur. İlk ma- lıyet tahmini 30,5 milyon, son tah- min 114,1 mılyon liradır. Tamamlan- ması için 21,1 milyon lirası — döviz olmak üzere, 106,3 milyon liraya ih- tiyaç vardır. Bu tempoyla gidilirse, fabrika kapılarını 28 yıl sonra aça- bilecektir. Şirket üç yıl zarfında an- cak bina inşaatına başlayabilmiştir. Makina ve tesisat siparişleri İtalyan firmalarına verilmiş ancak, firmalar inşaat lisansı alamadıklarından mu- kavele tatbikine geçilememiştir. Ka- zan ve elektrik tesisatı — siparişleri henüz verilmemiştir. Jüt ipiliği çuva ve 10 viçe Endüstrisi A. Ş.: Şirket 1955 de kurulmuştur. rika 12.7 milyonu döviz olmak uzere 82,4 milyon lira- ya mal olacaktır. İkmali için 12,5 milyon lirası döviz olmak üzere $1 milyon liraya ihtiyaç vardır. Bu tem- poyla fabrika 170 küsur yıl sonra iş- letmeye — açılabilecektir.. -DDemokrat kâhinlere göre, D. P. 500 yıl ikti- darda kalacağına göre, pek fazla a- cele etmeğe lüzum da yoktu 11 — Çanakkale Valeks sanayii A, Ş.: Şirket 1956 da kurulmuştur. İlk ve son maliyetleri -biribirini tu- tan nadir tesislerdendir. Yalnız iki yıl- da ancak fabrika tesislerinin kuru- lacağı arasi mübayaa ve inşaat iha- le — edilebilmiştir. 12 — Ordu Soya sanayii A. Ş.: 1957 yılında kurulmuştur. — Fabrika 3,8 milyon lirası döviz olmak üze- re 21,7 milyon liraya, çıkacaktır. Ö- denmiş sermayesi" sadece 500 bin li- radır. 1958 yılına kadar hiç bir ö- deme yapılmıştır. Finansman ih- AKİS, 7 MAYIS 1959