21 Şubat 1959 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 24

E Ö İ Üniversiteler Ya Lozan? ğer Milli Eğitim Bakanı Celal Yardımcı, Robert College'in yük- sek okul sevıyesınde tedrisat yapma- sına izin veren kararnamenin çık- ması yolundaki gayreti ile memleke- eni bir üniversite kazandırmanın ıftıharını duyuyorsa, bu iftihar hissi ile beraber bazı üzüntülere de kendi- ni hazırlamalıdır. Zira Ingılız ve Fransız dostlarımız da, erikalı- lara gösterilen lutufkarlıktan cesa- ret alarak, memleketimizde yüksek okul sevıyesınde tedrisat yapan birer kültür müessesesi kurmak için ha- zırlıklara başlamış bulunuyor ar. Bir defa Amerikalılara evet dedikten sonra, Fransız veya İngiliz dostları- mıza hayır diyebilmek için kuvvetli sebepler bulmak zannedildiğinden de çok zor olacaktır. Bu hale göre, Ro- bert College misalini yenilerinin ta- kip etmesini ve memleketimizin ya- bancı dille tedrisat yapan yeni üni- versitelere kavuşmasını -hem de on para sarfetmeksizin- beklemek lâ- ımdır. Bunu bir mua: zihniyete gore büyük bir eğitim zafen olarak telâkki etmemek için hiç bir sebep yoktur. Ama —memleketimizin ağır kapütülâsyonlar yükünü, bir milli kurtuluş savaşından sonra Lozanda güç belâ sırtından attığı düşünüle- cek olursa, bu parlak eğitim zaferi bütün şaşaalı görüşünü bir anda kaybedecek ve ortaya göz yumulma- şı asla caiz olmıyan bazı acı hakikat- ler çıkacaktır. Bu bakımdan Robert ollege misali, pek büyük ehemmi- yet taşıyan bir. eğitim meselesi ola- rak ele alınmalıdır. Nitekim Esat Mahmut Karakurt'- un (Urfa - C. H. P.) yazılı sorusuna Milli Egıtım 'Bakanı Celâl Yardım cının verdiği cevap, bu mevzuda yu— reklerde taşınan- ateşe su serpmek- ten çok, onu körüklemeğe yaramışa tır. Millh Eğitim Bakanının da ifade ettiği gibi, Robert College. 1958 - 59 fers yılından itibaren bir yuksek O- kul olarak öğretime başlamıştı. Bu yüksek okulda fen, yabancı diller, iş idaresi, iktisat, muhendıslık yuksek mühendislik kolları vardı. Bakan ü- niversite tabirini kullanmaktan dik- katle kaçınıyor, teknik araştırma enstitüsü ve yüksek okul gibi tabir- lere iltifat gösteriyordu ama, üzerine ne etiketi yapıştırilırsa yapıştırılsın mal meydanda idi ve İngilizce öğre- im yapan Robett College'in her han- gı bir dalından mezun olanlar, milli üniversitelerimizin — fakültelerini bi- tirenlerle ayni haklara sahip olacak- lardı. Kısacası, adına ne denirse den- sin, Robert College in yabancı dilli ogretım yapan bir üniversite haline getirildiği bir vakıa idi. Meseleye Celâl yardımcı gibi bak; Buyanlar -meselâ bir Cevat Dursun - oğlu, Bir Hasan Ali Yücel-, Robert 24 College in üniversite haline getiril- mesini andlaşmasına uygun bulmuyorlardı. Zira Lozanda, çok çe- tin pazarlıklardan sonra kapıtulas— yonların — kaldırılmasıyla — birlikte Mondros Mutarekesınden sonra top- raklarımızda kuru ütün yaban- cı okulları kapatma selâhiyetimizi tanıtmıştık. Mondros mütarekesin- den önce kurulan yabancı okullar, faaliyetlerine devam — edebilecekler, fakat ne suretle olursa olsun bünye- lerinde bir değişiklik ve yenilik yapa- mıyacaklardı. Faaliyetlerine ara ve- ren veya bünyelerinde değişiklik ya- n yabancı okulları Türk Hükümeti kapatabılecekt hükümlerle biz, sadece kültü- rel bağımsızlığımızı kazanmakla kal- mıyor, kurtuluş yolundaki birçok di. Robert College'e Üniversite hali- ne gelme hakkının tanınması, şüp- hesiz Lozan andlaşması bükümlerini çok aşan bir imtiyazdı ve yabancıla- Tra bu neviden imtiyazlar verilirken yakın mazide bir kurtuluş savaşı ya— pan ve kapitülâsyonların ağır yü nü omuzlarından henüz atan mılle— timizin hissiyatı mutlaka hesaba ka- tılmalıydı. Eğer Lozan andlaşması milletin değil de, sadece İnönünün bir eseri olsaydı hükümlerinin hiçe sayılmasını bir dereceye kadar anla- mak kabildi. Aksi halde, bu neviden kararlara gösterilecek Treaksiyonları göze almak ve doğacak bütün mesu- liyetlere katlanmak lâzımdı. Yoksa Robert College'in yeni haline girme- sinde en çok gayret sarfeden iki a- damdan biri olan Mr. Ballantine'ın -diğeri Celâl Yardımcıdır- İstanbul- da Propeller Kulüpte yaptığı .müda- faa konuşmasına hakikaten ihtiyaç duyulur ve buna da -emin olun- kim- se inanmaz. Kaşığa sap, fincana Robert College'in kapısı Yol mu oldu ? Asya ve Afrika milletlerine istiklâle kavuşma yollarım gösteriyor, örne oluyorı Meselenm dikkat çeken bir başka tarafı da -Lozan anlaşması Mecliste tasdik ödaülerek kanun halini aldığı için Robert College'in bünye değişik- liğinin kabulü bir kanun mevzuu olduğu halde, işin bir kararnameyle idare edılmesıydı Gayretin fazlası Robert College, Mondros mütareke- sinden evvel kurulmuş bir yaban- cı okuldu. Bu sebeple, o tarihteki du- rumunu muhafaza etmek memleketimizde senelerce faaliyetine devam edebilirdi. Ama iş bir yük- sek okul haline gelme şeklinde orta- ya atılınca, Lozan andlaşması hü- imlerini hatırlamamak imkânsız- kulp takmakta pek usta olduğu an- laşılan Mr. Ballantine "Lozan and- laşması ükü ranlık haklarını hiç bir suretle tâh- dit etmiyor. Türk Hükümeti memle- ketin menfaatine uygun buldugu her kararı almakta serbesttir" diyerek bir kararı müdafaada bir ecnebi 1çın fazla, hem de çok fazla kaçan gayret göstermekten kendisini ala— mamıştır. Bu gayretkeş yardımcıya Türki- yede ecnebi bir üniversite, kararla mı, yoksa kanunla mı kurulur diye sormayalım. Zira cevabı verilmiye” cek bir sual sormak nezaketsizlik olacaktır. Ama Mr. Ballantine ve o- nun gibi düşünenler Robert College'e tanınan imtiyazlar dolayısıyla Türk aydınlarının, niçin üzüldüklerini an- lamak nezaketini göstermelidirler. AKİS , 21 ŞUBAT 1959