31 Mart 1956 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 20

İŞLETMELER İstihsal Kömürsüzlük 2 mart tarihli gazetelerde - iktidar sözcüleri hariç - İşletmeler Baka- nı Samet Agaoglu'nun bütçe müza- kerelerındekı beyanlarını tekzib eden r haber vardı: tamirde bir fabrika komursuzlukteu faalıyetıni durdur- muştu. Bu, 1800 işçi çalıştıran İzmir Pamuklu — Mensucat Fabrikasıydı. Hadıse eski İşletmeler Bakanı Fethi Çelikbaş'ın istifasından önce İstan- bulda gazetecilere verdiği beyauatı teyid edıyordu Çelıkbaş o zaman "kö ntısı vardır" demiş ve her sahada vaziyeti halka toz pembe gös- termeğe çalışan hükümeti şaşırtmış, kabine üyelerini birbirine sokmuştu. Fakat Samet Ağaoğlu başka türlü düşünüyordu. Bu sebeple politik bir beyanatla haberi sıcağı sıcağına ya- lanlamakta gecikmedi. Haber "ta- mamen hilafı hakikat" idi. Gerçekten 1 martta İzmirde yalnız bir fabrika, Pamuklu Mensucat — Fabrikası 800 işçiyi alâkadar eden bir kısım faali- yetini 24 saat için tatil etmişti. Ama bu kömürsüzlükten değildi. O —gün fabrikanın 180 ton kömür stoku var- dı, halbuki günlük sarfiyatı 60 ton- üç gün daha rahat rahat işle- yebılırdı Hal boyle iken fabrikanın kömürsüzlük yüzünden — durduğunu iddia etmek, ya ışlerı bilmeyen bir gayri kimseni n ya da fabrika dışındakı tahrıkçılerın marifeti o- labilirdi. Gazeteler ertesi gün Ağa- oğlunun tekzibini temelinden çürü- tüyor ve İzmir Pamuklu Mensucat Fabrikası Müdürlüğünün — gazeteye verdiği bir ilânın klişesini — neşredi- yorlardı. Müdüriyet "Halkın Sesi" ilânda şöyle di- gazetesıne verdıgı d r yokluğu dolayın ile faaliyetini tatıl etmiş bulunan fab- rikamız 56 cuma günü yeniden faaliyete geçecektır İşçilerimizin bel li saatlerde iş başında bulunmaları ilân olunur." İşletmeler Bakanlığı ha kikatin bütün çıplaklığı — ile ortaya çıkması karşısında — susmayı tercih etmişti. Ocaklara giren politika Samet Ağaoğlu İşletmeler bütçe- sinin müzakeresi sırasında kömür istihsalindeki artışlardan bahsetmiş, yurdun hiç bir tarafında kömür sı- kıntın olmadığım söylemişti. Simdi hadiseler kendisini tekzib ediyordu. Zonguldağa gidip istihsal vaziyetini yakından görmeli, işletmedeki yetki- lilerle konuşmalı, istihsali artırma çarelerini aramalıydı, yoksa Meclis- eki sözlerinin zevahiri kurtarmak için sarfedildiği meydana çıkacaktı. Ağaoğlu Zonguldak'a gidince ön- çe partililerle görüştü, Ereğli Kömür Işletmelerının vaziyetini sordu. Her- şeyden önce İşletmedeki siyasi hava- yı öğrenmeliydi. Kendisine uzun u- zadıya işletmedeki muhalif mühen- dislerden, ocak amirlerinden bahse- dildi, dert yanıldı. Kömür istihsali- nin artmasını önliyen bu muhalifler olmalıydı Işletmeler bakam daha . K. in umum müdür, mü dur ve muhendıslerını topladı. lara istihsali artırmak için bütün ça- relere başvurmalarını söyledi, mem- leket menfaatleri böyle icap ettiriyor ömür sıkıntısından söz edememeliydi. Çalıştıktan sonra mu* vaffak olmamak için hiç bir sebep yoktu. İstihsali artırmak için önce ehli- yetli teknik personele, sonra tesisat ve malzemeye, nihayet huzur içinde bir çalışmaya ihtiyaç olduğu Samet Ağaoglu'nun ulü olmamak lâ- zım gelirdi. Ağaoğlu vaziyetin hiç de böyle olmadığım nasıl unutabilir- di. Evet memlekette çok iyi yetişmiş teknik personel — vardı. Vardı ama bunlar 1950 den beri türlü siyasi se- beplerle dama taşı gibi oradan ora- ya oynatılıyorlardı. Bu müthiş bir huzursuzluk membaı oluyordu. Zon- guldak kömür havzasında ötedenbe- ri çalışmakta olan tecrübeli, ehliyet- li teknik personel kadrosunda geniş çapta degışıklıkler yapılmıştı ve bu devam edip gitmekteydi. Kömür hav zasının evvelce yapılmış olan ame- najman plânlarının tatbiki tamam- lanamamıştı. Siparişleri vaktile ya- İSTİHSAL DURUMU Ağustos 1955 başında Zonguldak büyük bir sel felâketine uğramış, bu yüzden kömür İstihsalinde hemen yüzde elliye yakut bir düşüş vu- kua gelmişti. Temmuz 1955 den Şubat 1956 sonuna kadar tüvenan (te- mizlenmemiş) ve satılabilir (temizlenmiş) taş kömürü istihsal durumu şöyledir: (ton olarak) Tüvenan Satılabilir 1955 Temmuz 463.910 293.555 Ağustos 290.636 187.096 Eylül 444.794 273.003 Ekim 472.287 287.030 Kasım 480.211 288.523 Aralık 497.390 302.863 1956 Ocak 510.601 312.630 Şubat 467.710 278,640 20 Samet Ağaoğlu Kürsüden istihsal... pılıp gelen aletlerin monta_ıının ge- ciktirilmesi bir yana iki yıldan beri eskimiş, yıpranmış, — değiştirilmesi icab eden malzeme yerine dövizsizlik yüzünden bir tek yenisi konama- mıştı. Bu şartlar altında istihsali ar- tırmak değil ancak olduğu yerde mu hafaza etmek düşünülebilirdi. Hatta normal olarak istihsalin düşmesi i- cab ederdi. Acaba Ağaoglu'nun Mec- lis'te iddia ettiği gibi istihsal gerçek- ten yükselmiş miydi? Vaadedildiği- 'ne göre, 1955 yılında kömür istihsa- li 7 milyon tona çıkacaktı. Halbuki 1955 senesinde fiilen 5.495.697 ton kömür istihsal edilmiştir. Bu ise ev- velce plânlaştınlmış olan 7 milyon tondan bir buçuk milyon ton düşük- tür. 1949 yılında işletmede 27,5 mil- yon tonluk bir kömür ihzaratı yapıl- mıştı. Müteakip seneler istihsali için galeriler açılarak yeni kömür yatak- ları hazırlanmış, böylece gunluk İs- tihsal emniyete alınmıştı. 1950 den sonra ise bu işletme şartlarına ria- yet edilmediği için bu ihzarat plân- sız bir şekilde harcanmış, hatta za- man zaman memleket savunman i- çin ayrılan stoklar bile sarf edilmiş- tir. İstihsal — azalmıştır 1949 yılında yüzde 14,5 kül nisbe- tiyle 4.500.000 tona yakın tuvenan kömür istihsal edilmekteydi. su nisbeti 50 den sonra artırılarak yüzde 20-25 e çıkarılmıştır. Bu su- retle ancak 5 milyon 700 bin ton is- tihsal mümkün olabılmış ir. Bu ise gerçek bir yükseliş sayılamaz. Öte yanda kül ve su nisbetinin yükseltil- mesi de muhtelif bakımlardan zarar- lı olmaktadır. Meselâ vaktile Ka- rabükte muayyen bir miktar pik ve çelik istihsali için 600 kilo kömür sarf edilirken şımdı bu miktar 1000 kiloya — yükselmiştir. Aynı şekilde Devlet Demiryollarındaki sarfiyat da AKİS, 31 MART1956