29 Ekim 1929 Tarihli Hayat Dergisi Sayfa 13

avalfak fırtınalı havada vazİye ıdanun ı kadın Karrir. raf çok ardısile Musiki “Keman sanm'ati.. ve biz Memleketimizde, ötedenberi, garp çalgılarının en çok sevileni, en çok parâmızı çekeni, bunlara mukabil de en az ciddi erbap kazananı keman'dır!. Bizdeki mazisine evvela bir göz rez- direlim kemanı topraklarımıza ecnebi kibar- lari getirdiler. Lale devrinde sefaret- hanelerde, türlü türlü komediler, ba- leler, konserler veriliyor, davetli türk- ler kemanı sevmeğe başlıyorlardı. Su mizahlı hikâye, o devrin İstanbuldaki Fransız kemanilerini tanıtır... “ M (de Lacroix ), M. (de Cillerag ) şerefine tertip ettiği bir şenlikte, mem- leket musikicileri ile sefir efendinin kemanilerini karşılaştırdı. (er iki taraf muhtelif fasıllar yaptıktan sonra, fev- kalıde keman çalan İranlı bir kemani. elçinin en mahir kemanisinden, bildiği dparçaların en güzel, en uzun ve en gücünü (çalmasını Kemani operalarımızın en uzun uvertürlerinden birini çaldı. Adet icabı iki kerre çalması üzerine, İranlı kemani de aynı şeyi iki defa, tekbir nağmesini bile a'lamadan, ve rakibinin araya kariş- trdiğı zinetlerin bir tanesini bile unu- imadan çaldı(i) Sonradan da kendi çalarından bir.ni hem de iki defa tekrarladı isede, kemanimiz bunun dört notunu bile bir araya getireme- LJ Kemanın Türk ii ricaetti, san'atkâr'arı eline defa kimin vasıtasıyle geçtiğini de tesadülen mevsuk bir menba'dan öy- rendim: O devirde, İstanbulda, * bütün eklilarca meşhur Yorgi ( Georges dl bir rum musikici vardı. Rübap makta © kadar ileri gitmişti Ki, an sonra bu sazın çalınmakta de- edeceği ümidi kimsede kalma- mişt, adı bile unutulur deniliyordu. İşte, violonu Türkler arasında Perrant - Paralle des anciens er des ton IV, il b. 210). de el yn kullanıp alaturkaya ilk tatbik edenin işbu Yorgi olduğunu, ( İstanbulda uzun müddet “kalup "Türk | san ve musiki: hakkında - bu güne Kadar hiç bir Türk musi- kisince görülmeyen - el yazması kıy metli bir kitap bırakan ) €. Fonton'- dan öğreniyoruz; mezkür kıtabında; * Şaıklılar, diyor, bunün bizim kema- nımızı kullanabiliyorlar; hatta bazılar, kendi zevklerine göre oldukca eyibile çalıyorlar. Osmanlı yının kahrama- nı, harikul'ad: rum Yorgi, ( ki, bütün çalgıları çalar, ve - vatandaşlarının ta- biri. veçhile - en nankör bir medde, en az ahmektar bir cisim bile onun elinde sadâ verir olur ) bilhassa “ yi- olon diamour , undan çıkan akorların müessirliği ile şöhret kazanmışı Bu sazı, ondan evel kimse kullanamamıştı şarklılar arasında bu Kemanı ilk alan o olmuştu; içlerinde yegâne muvalfak olanda oYorgi'dir. kendinden başkasının bu Saz ile oğraşacagına dair ise ortada hiç bir imare yoktur. Çünki, firenk Kemanına ait hiç bir şey Sarkta sevilmez, ve ke- nar koltuk meyhanelerinden ( Guin- guettes ) başka hiç bir verde işidil mez. Daha ziyade, * keman ,, denilen memleket violonu kullanılup, hiç bir itibarla bizimkine benzemez, şekli bile bambaşkadır. . Müellifin e eket kemanı, dediği saz ver. diği uzun izahata göre vaktiyle “ke - mançe,, veya © ıubap , dahi denilen yaylı al ttir. Bahsettği “ violon d amour,a gelince: Küçük bir Viola d amour, olup, umumiyetle 5 esas ve O ahenk tellidir; s tellerin 4- kordu - ( e anahtarı ile, kalından inceye - sol, re, la, re, sol ( gerdaniye) dir. paris koi e müzesinde 130 numero ile bu kemandan bir ta- sini öğrenen, ve bı musiki sonra bu ise re sonra kavi surtte isti malden düşmüştür. Bir ne sonra nn gelip uzun zaman 8 d. i Toderini, * Türk- #1 çökineeriğik kullanmaz 1wd0 ler, diy mi dırlar 18 inci asrın mütekâmil bir ni ne vardır; izahat için de şu mehez- lere bakılabilir. V. £ B.K. Majer, © Museum musicum,, Nürnberg 1741 sayle 104 Behj. Laborde, “ Essai sur la musigue,, paris 1780, cilt fi) sayle BOB... Başka hiç bir verde hak- kında izahat voktur. “ransız,. Tirol, Mavar amour,ları Anadolu, Suriye amatörleri arasında yapıldığı gibi, asıl bugünkü keman ( violon )da büyük bir rağbet kazanmakta o gecikmedi. © Keman, adı asıl violonlara munhasır kalıp, © vive damour, tercümesi makamında ( sine keman ) kullanıldı. Araplar ise, cüm! Istanbul- Ana- “ viole' d ve Misir LİE Fe onton, Yene i Lanruc de France â Constantinople surla Yrientale Compare la Müusi ou Von tache de donner Grale de la müsiguc des peuples de Vorient, de leür your particulier, de dans le chanı, et İk combinaison vw. des tons, avec une motion abi principax o instrumens t “onstantinople 191 ba MMSİĞUT Marguis. de Yöuy, Cİ setre) d” Erat dl 193 — “Türk Sazların ölme ve bir kaç da mühim nota ile süslü olan bu bizce pek O mühim ak Paris Milli phi mesinde, el dairesinde Fr, Noüv. Acg 4093 nüme- rosu. ile hıdır; hakkında bir yazı hazır- lamaktayım,.