12 Ocak 1963 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 26

Dünya Harbi, genç ve ateşli bir mil- liyetçi olan Halide Edip hanımı İs- tanbul oDarülfünununda -Bugünkü Üniversite. Garp Edebiyatı müderri- si olarak buldu. 1919 yılında, müta- reke sırasında Fatih ve Sultanahmet meydanında verdiği heyecanlı ve is- tiklâl lehindeki nutukları yüzünden 16 Martta, İstanbulun işgali sırasın- da, evi basıldı. Halide Edip hanım, kocası Dr. Adnan ile birlikte Anado- luya geçerek Mustafa Kemal Paşa- nın Kuvayi Milliye harekâtına katıl- dı. rin hi Paşaya yazdığı heyecanlı, ve cesur mektup, Atatürkün “Büyük Nutuk"unda yer alan belgeler arasındadır. Milli oMücadeleye em yazıları ile ve gerekse bilfül iştirak oOeden Halide Edip hanım, ni Kürt, Mustafa Paşa -Nemrut Mustafa Fa- şa diye de tanınır- o Divanıharbince idamlarına hükmedilen ilk altı kişi- den biridir. Bu ilk altı kişinin başın- da Mustafa Kemal Paşa ve İsmet Bey gelmektedir. İsmet İnönünün tâ- biri ile “boynunda Halifenin fermanını taşıyan" Halide Edip ha- , Önce Ankarada Erkân-ı Harbi- Ede çalıştı, Sakaryadan önce Gar, ephesine gitti ve bilfiil cephede as- kerlik yaptı. Garp Cephesi i Şubesinde onbaşılık rütbesine eden Halide Edip hanım, İzmirin ge- ri alınmasından sonra çavuş ve da- ha sonra da başçavuş oldu. Cumhuriyetin ilânını omüteakip, 1926 ile 1939 yılları arasında kocası Adnan Adıvar ile birlikte İngil- tere ve Fransada kaldı. - 1929 yıllarında Amerikaya davet edilerek, Amerikanın bellibaşlı üniversitelerin- de Yakın' Doğu tarihine dair konfe- ranslar, 1931 - 32 yıllarında ise, cid- di ve itibarlı Columbia Üniversitesin- de, misafir profesör olarak, Türki- yede çağdaş fikir ve edebiyat hare- ketleri" hakkında dersler verdi. 1935 yılında Hindistana giden Halide Edip Adıvar, Yeni Delhideki Müslüman Üniversitesinde profesörlük yaptı ve bellibaşlı hind üniversitelerinde -Hay- darabat, Iligar, Lahor ve Peşaver- konferanslar verdi. Halide Edip Adıvarın gerek Ame- rikadaki, gerekse Hindistandaki kon- feransları, oradaki üniversiteler ta- rafından kitap halinde basılmıştır. 1939 yılında İstanbula dönen Ha- lide Edip Adıvar, 1940 yılında İstan- bul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi İngiliz Edebiyatı kürsüsüne profesör tâyin edildi ve emekliye ayrılıncaya kadar bu görevde kaldı. Halide Edip Adıvar, herkese na- bilmiş bir kimsedir. Renkli ye hare- AKİS/26 ketli hayatını, edebiyat alanında ça- lışmalarıyla (o değerlendirmesini bil- miştir. Halide Edip deyince de akla gelen, onun bu tarafıdır. Halide Edip Adıvarın en popüler romanı "Sinekli Bakkal'dır. Eserleri içinde ilk akla gelenler ise, "Raik'in Annesi", "Se- viye Talip", "Handan" -almancaya da çevrilmiğtir., "Harap Mabetler”, "Yeni Hüküm a Çıkan Kurt", “Ateşten Gömlek" -arap, ingiliz, rus, isveç, alman ve ordu dillerine çevril. miştir-, "Vurun Kahpeye", "Kalb Ağrısı", "Zeynonun Oğlu", "Yolpalas Cinayeti" ve "Tatarcık" tır. Nasred- din Hocayı konu * fantezist bir piyesini de buna eklemek gerekir. Bu arada İstanbul, Üniversitesinde ders kitabı olarak okutulan iki cilt- lik bir de vaşiliz Edebiyatı Tarihi" adlı eseri vardır Halide Edip Adıvar, "Sinekli Bak- ile C.H.P.'nin ilk kal" adlı romanı roman mükğfatını birincilikle kazan- mıştır Halide Edip Adıvar, hasta olma- sına rağmen, yaşama ve yazma gü- cünden hiç bir şey kaybetmemiştir. Çoktanberi üzerinde çalışmakta ol- duğu son romanını bitirmiş bulun- maktadır. "En beğe endiğim romanım" dediği bu son ri adı "Hayat Parçaları"dır. Halide Edip hanım, So- ganağada, bahçe içinde, osmanlı üs- çak masada, dizlerinde battaniyesiy- le oturmakta ve harıl harıl çalışmak- tadır. Akrabaları ile birlikte oturan Halide Edip hanımın, yemek ve ev iş- lerine bakan vefakâr bir de kadın hizmetçisi vardır. Eski hatıralar ve kitapları ile başbaşa yaşayan Halide Edip Adıvarın ziyaretçisi pek azdır. Ziyaretçilerin o çoğu, niversiteden talebeleri olan bugünkü hocalardan bazılarıdır;