21 Mayıs 1962 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 20

F E Hi- Ki Yorucu müzik Müzik meraklısı genç adam, yor- gun bir çehre ile salonun köşe- sindeki koltuğundan kalktı. İki sa- atten beri dinlediği sesler zihnini çok yormuştu, O bunun sebebini plâkla- rın temiz alınmamış oluşuna yükle- tiyordu. Halbuki daha geçen hafta, birlikte dinlemek üzere aynı plâkla- rı götürdüğü arkadaşının evinde hiç de böyle bir yorgunluk hissetmemiş- ti. Üstelik arkadaşı, ses cihazını -amplifikatörünü, yüksek şiddette açarak dinlemeyi itiyat edinmişti, a- ma o gün yine de dimağı, bu kadar yorulmamıştı. Müzik meraklısı gencin derdi ney- di? Neden kendi cihazından çıkan ve ilk bakışta oldukça güzel sanılan sesler dimağı daha kısa sürede yo- ruyordu? Herhalde müzik meraklısı gencin bilmediği bir takım şeyler vardı!.. Son yıllarda, bilhassa (1950 den sonra piyasada çok yayılmış bir kelime bütün bu olayları izaha yete- cektir. OEndüstriyi murakabe eden teşkilata tâbi olmıyan bazı amplifi- katör imalatçıları tarafından geniş ölçüde istismar edilmiş bulunan "Hi-Fi" kelimesinin gerçek anlamı amatör gencin yorulmasının sebebini izah ediyordu. Bugün piyasada satılan amplifika- törlerin verebileceği âzami ses ener- jisi, elektrik takati -Watt- seklinde ifade edilerek o sınıflandırılmaktadır. Yalnız, yine bu işte de hileyi ele a- lan madrabazlar bu ses takatinin dilebileceğini ya gizlemekte veya bu- na ait rakamlarda gerçeği obildir- memektedirler. Bu durumda bir ses cihazı satın alınırken bilinmesi reken bazı özellikler ve şartlar var- dır, bu e m mutlaka öğrenilmesi gere Yormayan mizi Aslında her müzik kaydında ve tek- rar ses şekline çevrilmesinde kay- dolunan orijinal ses, hakikisinden bir miktar fark etmektedir. Bunun mikrofondan hoparlöre, sesin kayde - dildiği salondan plâğın çalındığı o- danın özelliklerine kadar bir çok çe- şitli âmilleri varsa da, piyasada satı- lan ve "Hi-Fi — High Fidelity" de- nilen plâkları iyi bir şekilde çalmağa yarayan elemanların başlıcaları şun- lardır: Okuyucu baş -pikap- ve dö- ner tabla, preamplifikatör ve ampli- fikatör, hoparlörler ve rezonans ku- tuları, oda akustiği... İyi bir Hi-Fi seslendirme sistemin- de bunların nasıl olması gerektiği 20 N kısaca incelenecek olursa ilk priyo- riteyi işgal eden okuyucu başın -pi- kabın- birçok bakımlardan özellik arzettiği görülür. Plâğın üzerine he- lezoni şekilde çizilmiş titreşimli yo- lun hareketlerini tam mânasile ta- kip edebilmeli, yâni insan kulağının duyabileceği en pes sesten en tizlere kadar bütün bu titreşimleri elektrik titreşimleri hâline oçevirebilmelidir. Ayrıca plâğın, bir süre çalındıktan sonra, harabolmaması için hem plâ- ğın üzerindeki oluğa aynen intibak edecek ince bir iğneye sahip olması ve hem de bunun pikap başına yumu- şak olarak tesbiti şarttır. Pikap başına takılacak iğnenin de önemi büyüktür. Son zamanlarda piyasada "elmas" iğneler o satılmak- tadır. Bunların fiyatı safir iğneler- den on misli daha pahalı olmakla beraber, "safir" iğnelere nisbetle 50 defa uzun bir süre dayandıkları için uzun vadede elmas iğneler ekonomik- tirler. Ayrıca, bu uzun süre içinde iyi kaliteli ses verirler. 78 devirli Ve- ya "Long play" -16, 33 veya 45 de- virli, plâklar için ekseriya pikap ba- şının üzerinde iki ayrı iğne takılıdır. Mamafih son çıkan stereofonik -iki kanallı- ve High Fidelity pikap baş- larında sadece ağır devirli plâklara uyan bir tek iğne bulunmaktadır. Pikap başının uçlarından alınan ve çok kere birkaç milivolt -voltun binde biri- geriliminde olan ses işa- retlerinin şiddetlendirildiği ove tabii şekline sokulduğu cihaz demek olan "preamplifikatör" aslında elektronik lâmbalardan veya transistorlardan ibarettir. (Bazı teknik güçlüklerden müziğin özellikleri oplâklara kaydo- lunurken değiştirilir. | Bu değişiklik- ler bilhassa pes seslerin azaltılması ve tizlerin suni bir şekilde arttırıl- ması suretile yapılmaktadır. o İnsan kulağının normal olarak duyabildiği sesler saniyede 50 defa titreşen ses dalgalarile, saniyede 10 bin titreşim yapan ses dalgalarıdır. İşte, Hi-Fi denilen seslendirme sis- temleri daha çok, uzun zaman kula- ğını müzik eğitimine tâbi tutan ve sesleri tabii şekliyle dinlemeye (o alı- şan bu gibi kimseleri tatmin için ya- pılmıştır. Seslerin böyle bir ampli- fikatörden çıkarken tâbi olacağı baş- ka bir husus da "distersiyon" deni- len ve aslında müzikte mevcut bu- lunmıyan, sonradan peydahlanan bir takım seslerin -harmonikler ve giri- şimler gibi- tesirile aslına sadakat- ten ayrılmasıdır. Distorsiyon mikta- rı, bu sonradan peydahlanan ve mev- cudiyeti 'istenmeyen o harmoniklerle iki ana ses arasındaki girişimden peydahlanan titreşimlerin asıl sese oranının yüzde olarak değeridir. Bu oranın Hi-Fi denilen "yüksek sada- katli" seslendirme sisteminde yüzde t den, hattâ 0,5 den az olması şart- tır. Sonra bir Hi-Fi amplifikatöründe bilhassa senfonik orkestra müziği dinlenirken sık sık rastlanan âni yükselişler -forte'ler- halinde ampli- liklerini bozmaksızın sesi verebilmesi için elde, fazla miktarda yedek gücün bulunması lâzımdır. iğer bir yazıda hoparlörler ve iki kanallı -Stereofonik- seslendirme sis- temlerinden bahsedilecektir. Bir Hi-Fi meraklısı Atom çağının zevkleri AKİS, 21 MAYIS 1962