30 Haziran 1956 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 9

BASIN Demirperde Sansür emirperde gerisi memleketlerde erleri rli basına olduğu bancı basına da sansür tatbik eden tek Demirperde memleketi — Rusya- dır. Bir yabancı muhabir haberlerini uçak postası ile gönderiyorsa mektup- ları kontrol edilir. Tok telgrafla ça- lışıyorsa, gönderdiği haberin telgraf memurundan başka kimseler tarafın- dan okunması çok tabii bir şeydir. Memleketlerarası telefonla haber ver- mek isteyen bir muhabir ise, haber- lerının başkaları tarafından dinlendi- ğinin farkına varmakta pek — fazla gecikmez. 19 ilinin son aylarında Ameri ovyet gazetecıler Amerikan dergisine verdiği bir İkinci Dünya Harbınden vyetlerde sansür diy biz şey kalmadıgını söylüyor, şımdı biz- sür varsa o da yazı işleri müdürlerinin iyi nıyetlerıdır diyor- du. Boris Kam po 'a göre hele edebi eserler hiç bir le sansüre — tâbi değıldı Edebi yayınlarla ilgili "Glav- i" nin sansürle hiç bir ilgisi ilmi sahalar" var- dı ki ha konularda Glavlit'e danışma- dan hiç bir şey yayınlanamazdı. "Ye- ni Zamanlar - N vye Vre tesinin başy di başlarına karar verebilirlerdi." Sovyetlerde basın işlerinin nasıl idare edildiğini yakından bilenler için bu iddialara hayret etmemek işten bile değildi. Bununla beraber, Mos- kovada çalışan yabancı — muhabirler de bir hafifleme oldugunu hissediyor- lardı. Öte nda ise Sovyet basını aynı ağızı kullanmakta İsrar ediyor- du. Bunun başyazılarda kendi kendi- ne olagelen bir fikir anlaşmasının so- nucu olduğunu iddia etmek — biraz safdillik olurdu. — Boris ya idare ve n altında olduğu açıkça hissediliyordu. 8u var ki bu hangi vasıtalarla idare edildiği ve sansür hangi ölçülere göre tatbık dıldıgı sarih olarak bi- linmiyor Smolensk Arşivi e kinci Dünya Harbi — sıralarında ovyetlerde sansür müessesesinin nasıl ışledıgıne dair kıymetli bilgileri ihtiva eden vesikalar Almanların ali ne geçmış i Zaman saman Smolensk Arşivi diye adı geçen bu vesikalar AKİS, 30 HAZİRAN 1956 Kruçef elinde tutan adam İpleri sonradan Amerikan ordusuna teslim edilmişti. Bu arşivde basın yolu De ve radyo ile yayılması yasak konular liste halinde — belirtiliyordu lerden, savu tesisleri yeni taktik ve strate_ıık görüşlerden bah- sedilemezdi. Han askeri birlikler den söz açılahılecegı bir bir sayılmış- tı. Ekonomik alandaki tahditler ise müthişti. 1084 yılında memleketin her- hangi bir bölgesindeki istihsal duru- mundan adetler vererek — neşriyat yapmak yasaktı. Ancak Pravda ve İz- vestia bu konuda bir şey yazarsa onlardan almak mümkündü. Belirli bölgelerdeki demiryolu inşatı işçi is- tihdamı konularında gazeteler ağız axamazlardı. Ha van hastalıkları hastalık bölgeleri ve bir salg r hayvanı ılgılend rdiği de zılamıyacak mevzular arasındaydı Sovyet tahvillerinin satış durumu. Uz- zak Mogolistan ve öteki doğu mem- leketlerıne yapılan yardımlar, — ihra- cat zararları, her türlü iç istikraz- lar hakkında haber yazılamazdı. Si- yast alanda ise Sovye sansürünün gayesi, "bütün ideolojik inhirafları ve memleket gerçeklerının yanlış akset- tirilmesini ti yüzden "sola veya sage mut yıl" zararsız eserlerin bile neşri yasak edilmişti Teferruatlı mahkeme © e cinayet ha* edilmiş resimlerinin veya karikatür lerının yayınlanmasını inlemek için Tedhiş yolsuzlu! gibi istikrarı bozucu" mubalagal haber- lerın neşredilmemesi için sansür aza 1i gayret sarf ederdi. Yasak edilen kov nular bu kadarla kalmıyordu. Sansür çerçevesine giren bütün mevzuları Smolensk Arşivinde bulmak kabil de- ğildi. Listeye hergün yeni mevzular giriyor, vaziyetteki değişikliklere gö- re bazı yasaklar kaldırılıyor, yerine yenileri konuluyordu. Sansürün işleyişi S ansür iki türlü tatbik edilmektey- di. Sansürün kazai sahasına gıren her türlü yayınlar doğrudan — doğru dılar. yl u laylıkla tatbik edilebiliyordu. Günlük sansür faaliyeti ise, hiç bir şüpheye meydan vermiyecek açık kaidelere bağlanmıştı. Bu kaidelere göre, parti- ye, hükümete, sendikalara, koopera- tiflere ait her türlü yayınlar, ba- sılmadan önce sansür dairesinin bir memura tarafından kontrol edilirdi. İlk kontroldan sonra basılmasına mü- erdi. ri ihtiva eden provalar matbaada bı- rakılmaz, daha üst kademedeki san- sür makamlarına gönderilir, yayınla- rın ise "kontrol nüshaları" mahalli polis teşkilâtına -OGPU- devlet ki- taplıklarına gönderilirdi. Kültürel . Bütün bu sıkı tedbirlere raf- inen tşmış, siyasi bakımdan ken- itimad edilir personel azlığı üzünden sansür faaliyetinde önemli aksamalar olduğu Smolensk Arşi- vinde vesikalarla belirtiliyordu. San- sür teşkilâtında kültürlü — memurla- rın kullanılmamasına bilhassa dikkat 9 l<.