29 Ekim 1938 Tarihli Yarım Ay Dergisi Sayfa 30

TÜRK DENİZ TİCRETİNİN TARİHÇE İnkılâptan sonra, on beş sene gibi kısa bir zamanda büyük terakki eser ve hamli gösteren deniz ticaretimizin âtisine, bugün, emniyetle bakabiliriz. Di: ticareti, bugün milletlerin hayat ve rahihı üzerinde pek büyük rolü olan bir âmildir. Deniz ticaretinde ileri giden milletler, âtilerini iktisaden emin görürlerki, bundada çok haklıdırlar. De- niz ticaretinin nasıl ve ne gibi ihtiyaçlarla geçirmek, aşağıda ele edeceğimiz Se deniz ticareti, m ve bugün ardığı tekâmül merhalesine iyi bir mu- adale teşkil edecektir. Deniz ticaretinin en mühim ursuru olan nakil vasıtamnır, yani' bügünkü va- purların - tâbir caizse - ceddialâsı, sallar- dır. Tarihin irişemediği devirlerde dahi mevcut olan sallar, tarihi devirlerin ilk çağlarında, yerlerini, iptidai bir takım “ka- ıklara, tedricen de, daha büyük teknelere bıraktılar. a ve Yunanlılar teknelere yelkenler takarak A istifade etmesini ima üler ve yaptılar Buhar kuvvetinin keşfi üzerine, bir hk asır evvel, Amerikalı Fülton, bu usulü gemilerdede tatbik etti, Ne bugün gördüğümüz en mütekâmil deniz nakil gel Kl ele geçirerek yda gelm Yapılan tetkikler ee e deniz ticareti, tarihten evvelki devirlerde, sallarla başladı. Sallar, deniz ticareti fikrinin do- gurduğu ilk iptidai deniz nakil vasıtala- rıydıda diyebiliriz. İşte, kökünü edvarı kablettarihiyede bulduğumuz deniz ticareti, bügün, arazisi sahildar bütün milletlerin bellibaşlı o sanatları, servet ve varidat menbaları olmuştur w Buhar kuvvetinin keşfi üzerine. bir buçuk eN . evvel Amerikalı Fülton, bu usulü gemilerde atbik etli, Tarihin bazı devirlerinde yağmagerlik ve korsanlıkla da karışan deniz ticareti, çok eski zamanlardanberi denizcilikle me- laf oldukları tarihi bir hakikat ve katiyet olan Türklere, uzun zamanlar geşim ve refah vasıtalığı yaptı, Ön altıncı asıra kadar, yarı korsanlık halinde, başı baş ve bugünkü mânasiyle deniz ticareti de: nemiyecek şekilde yürüyüp geldi. Os- manlıların Şarl Kene karşı Eramizlarla akdettikleri gafilâne bir ittifakla da, bir boyunduruk altına girmiş ve felce uğra- miş oldu. İttifaknamenin bazı hükümleri, Fransız gemilerine ve Fransız bandırasını taşıyan diğer ecnebi gemilere (Osmanlı limanlarında ticaret vi hakkını bahşe- diyordu. Daha bu hak, bütün ec- nebi bayrağını İM gemilere de verildi. zamanlar, İzmit, Gemlik, Gelibolu Sinop tersanelerinde inşa edilen ve « Tersanei Âmire » nin malı olan yelkenli Seyrisefainin İstanbul komşu sahillerine işliyen vapurlarını işletmek üzere Akay idaresi kuruldu. 30 Yazat ; Rahmi Osmanlı tekneleri; Köradenizdeş Kara ve Akdenizlerden t cari eşyalı bu gemilerin kaplan ve tayfaları, ,/ dan biliş alırlardı. altı « Hayriye tacirleri « piş ticaret eşyalarını nakleden husüşi eride vardıki, Ak ve Karadeni ferler yaparlar, İskenderiyeye karlı gelirlerdi. Buhar kuvvetinin keşfinden ye) matı hayriyeden bi hayli xaman g « Tersanei Âmire» nin «Ss ri Ğİ isimli vapuru (sene 1260 ) ilk deliği seri seyirle İzmit, Gemlik ve Tw mıntakalarının, mahsulât ve bicari esi İstanbul pazarlarına taşımağa başlı bugünkü ticareti balriyemizin ili diye bunu saymaklığımız icap eder sene içerisinde bir buharlı gemi $ Marmara havzası munlazam şel tahsis olundu ve «Fevaidi Osnei isimli bir idare tesis edildiki, bı Damat İlhami paşanın nezareti veli Fazıl paşayla beyin idarede tında, faaliyetini oldukça arttırdı. det sonra, saraya sokulan ve nil Bonal isminde bir Fransız, sözde deniz ticaretini diriltmek ve intir mak üzere, müstahdemleri ec m imi müuamelâlı Fransızca olarak bu kendisine tefvizi (o hakkında bi aldı, Bu hal, biraz canlanmak üze Osmanlı ticareti bahriyesine çok & bir darbe indirmiş oldu, Msamıli çok sürmedi ve « Fevaidi Osmaniyi resi eski halini alarak Türk bir £ idarenin başına getirildi, Bu vl den canlanmağa başlıyan «F maniye » bir müddet sonra, Abi tahta vi etliği yıllarda yirmi b Abdal i adı «İdarei Aziziye » ye Tekila ve Akdenizlere uzun Göletler tertip 1293 yılında, «ldarei Ar « İdarei mahsusu » ismi verildi veti det sonra, w« İdarei mahsusa" vr seksen kadar oldu. Bir aralık, çürük çarık olan bu tekrelerle, Si Trablusgarp, Tiryeste, İskenderiye, /# Bahriahmer seferleri de yapıldı. Deniz eke sherimiyal ri) güne daha anlaşılıyordu. ! iğ 1280 yılında Dir ticareti balıriye el neşredildi. Ticaret mahkemeleri ib biri ticareti bahriye, diğeri Berrijt ”| kemesi namiyle iki kısma ayrıldı.