29 Ekim 1937 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 8

— MRUFETGUGU HGU VUGT GA UGU İş ve finans alemimizdeki büyük kalkınmanın ";Öde"'b fesiülere ft':f']:ik canlı, değerli ve ifibarlı bir unsuru ŞÜN SUPOli BEĞİLRGE - daha çok değer bulma- : Yeni Türkiyenin finans ve ekono- mi kurumları hakkında tetkikler yap- maya gelen bir mütehassıs, T. İş Ban- kasının merkezini ve birkaç büyük şehrimizdeki şu'elerini ziyaret ettik- ten sonra: “— Bu banka, öyle bir mü- essesedir ki, onda, bir milli ekonomi ve iş kurumunun bütün iyi tarafları- na rastladım. Üzerinde emek harcana- rak örnek olarak kurulmuş olan bir müessese vasıflarını seri halinde gör- mek pek kolay rastlanır şeylerden de- ğildir.,, demişdi. li * Çünkü İş Bankası, bir rejim ese- ri olarak kurül- müştur. Onun mu- vaffak bir eser ol- ması rejimin bir o- nur meselesi idi. Memleket kurtu- luş harbını yeni yapmıştı. Bu silâh- l savaşın arkasın- da, onun kadar güç ve çetin bir ekono- mi kurtuluş harbı başlıyordu. Bu mü- cadele için kurül- muş ve hazırlanmış müesseselere ihti- yaç vardı. Ve bü saha, genç cumhuriyetin büs- bütün yabancı ol- duğu bir saha idi. Bankacılık, inkılâb kadar bir hesab ve iş mevzuu olarak, memleketin bütün millt — varlıklarını sömüren — yabancı teknik ve sermaye- nin imtiyazı altın- da idi. Banka: bir hesab ve iş mevzuu olduğu kadar, hür ve müstakil bir e- konominin malıdır. Ne sömürge, ne de yarı - sömürge'de millf banka denen şey yoktur. Ve o- ralar için bu tabir bir hasreti ifade eder. Yeni Türkiyede Je böyle bir has- ret vardı. Millt olmıyan banka, biz- den olmıyan banka; yalnız faiz alan bir para spekülasyoncusu idi. Bü tip, memlekette tasarruf — mefhumunun girmesine de mani olmuştu. Sonra bir de kredi derdi vardı. Kredisizlik, yeşeren iş fidanını kuru- tuyordu. Sene: 1924... Yani cümhu- riyet bir yaşınd. dır. Yd Ka Büyük Şef Atatürk, bir gün Çan- kayada; yanlarında toplanan Bakan- lar heyetine bir fikrini tebliğ etti: Sermayesi, doğrudan doğruya hal- kın öz parasından olan bir milli ban- ka kurulacaktır. Şef, bankanın adını da koydu: İş Bankası. Ve onun buruluşunu; dina- mik bir iş adamı, eski bir bankacı, i- zinin sadık ve saşt az yolcusu, temiz bir insan ve 'erymetli bir vatandas >- larak Bay Mahmud Celâl'e (C. Ba- yar) verdi. Kurtuluş harbının deva- mı müddetince arasız bir surette İk- tisad vekilliği ile memleketin ekono- mi politikasının gidişini tanzim eden, İmar ve İskân vekili olarak da yurda ilk plânir inşa mefhumun'ı sokan B. Mahmud Celâl'e.. Onun ateşli bir ku- vayi milliye ihtilâlcisi olarak kurtu- luşun başından beri tanınmış şahsiye- ti, bu müessesenin bir muvaffakiyet garantisi idi. İnkılâb, memleketin içinde ve dı- şındaki kozme poli” menfi ve kara zihniyetle en sert müradelelerini b.- günlerde yapıyord! Ve İş Bankası millt ekonominin bir istiklâl müeyyi- desi olarak bu hücumların bir hedefi oldu. Onun taliinin, rejimin taliiyle Sağda İş ban- kası genel di- rektörü Bay Muammer E- riş İrak dış işler bakanına banka deirele- rini gezdirir- ken solda cam ve şişe fabri- kası mamulâtı. UA AAA Sömikok fabrikasından bir görünüş birleşmesi bilhassa bugünlerdedir. el Ankara daha yeni kuruluyordu. Kulaklarımız çekiç seslerine bugün- kü kadar alışmamıştı. İş Bankasının şimdi önünden geçerken zevkle bak- tığımız modern yapısınm yeri, bir harabelikti. O zaman'lar banka; bir küçük evde çalışıyordu. İstasyona giderken sol tarafta v evkaf apartımanlarının sokağındaki küçük evlere dikkatle bakınız: bun- lardan ikincisinin içinde bir büyük milli müessesenin ilk zamanları ya- şamıştır. İş Bankası bu binaya nasıl sığdı ve bu kadar büyük işlerin te- melini bu binada naarl hazırladı? Bu, cidden yerinde . 1 sualdir. O zamanlar İs Bankasının dörtte biri tediye edilmis yalnız bir milyon liralık mütevazi bir sermayesi var- dı. Fakat büyük Şef, bu müessese- nin yalnız sermayesinin mütevazı olduğuna işaret :tmişti. Yoksa bü- ük gaye, daha ilk günde malümdu: î: Bankasını muvaffak kılan âmil- lerden biri de ne yapacağını bilmesi olmuştur. O, yalnız zamana uymamış tır. Biraz*hâdiseleri de, kendi iste- ğine göre tadil ini bilmiştir. En eReteke vğ: milletinin sermayesi ve Türk münev- verinin bilgisi ile gerçekleşebileceği iddiası.. Bu iki başlı meselenin hal- line on üç yıl kâfi geldi. Bugün İş Bankasının çarkları memleketin sı- nır boylarına kadar uzanmıştır. Kuruluşunun ilk vıllarında der- hal Bursa, İzmir ve İstanbulda şube- ler açtı. 1925 sonundaki mevcud pa- rası üç buçuk milyon lira iken, 1927 de 12 milyona çıktı. 1925 de mevdu- at 8 milyon iken 1927 de yirmi altı milyona yükseldi. 1927 de İtibarı Millt Bankası ile birleşti ve bu müesseseden gelen iki milyon lira ye- ni sermaye ile tamamen tediye edil- miş dört milyon lira sermayeli kuv- vetli bir türk bankası halini aldı. O sırada bankanın 7 büyük şubesi var- dı. 1929 da şubelerinin sayısı yirmi sekize çıktı. 1931 de bu mikdar 44 e vardı. Banka 1936 faaliyet yılını bi- ri Hamburgda, diğeri İskenderiyede olmak üzere iki dış; şube ve yurd i- çinde 49 şube ile tamamladı. Memlekette !ş hacmi genişledik- çe, kredi ihtiyacı da artıyordu. İş Bankası, iş heyecanının dinamizmini kaybettirmeyen hassas ve koruyucu bir iş babası hüviyetiyle kasasını te- şebbüs sahiblerine açtı. Şu rakamla- ra bakımız: 1925 senesinde borç verilen para 5.372.804 idi. Bu rakam — 1926 da 11.,426.080 e çıktı. 1936 da 42.808.385 i buldu. Bütün işler, biribirine muvazi ola- rak gidiyordu: Kredi bollandıkça iş- ler genişliyor, kazanç artıyordu ve artan kazanç halkta biriktirme mef- humunu yaratıyordu. Artık iş banka- sı, modern bankacılığın bütün icabla- rına başvurarak bu filizi büyüttü. O- nu milletin yarını emrine milyon- lar ayıran velüd bir kaynak haline getirdi., Bugün, millt bankalarımızda yekfinu 80 milyona yaklaşan büyük paranın içinde yirmi altı milyon li- raları vardır ve bunlar, yarmını dü- şünmeyi ahlâk edinen bir milletin mevcudiyetini anlatır. Bu milletin 1920 senesinde yerli ve yabancı bü- tün bankalarda ancak 1.675.000 liralık bir parası vardı, Türk çocuğunun e'ine ilk kumba- rayı İş Bankası verdi: ona, hayata attığı ilk adımda en vefalı ve işe ya- rar bir dost olarak biriken bu beşer kuruşu bir araya tc lamak zevkini yaratmak pek de kolay olmadı. İş Bankası bu müddet içinde bize telkin sanatının en güzel örneklerini göster- miştir. 1927 de İş Bankasında tasar- ruf mevduatı 1.178.000 lira idi. 1929 da bu mikdar 2.600.000; 1931 de 5.400.000; 1933 de- 13.800.000; 1936 da 22.600.000 i buldu. İçinde bulundu- ğumuz 1937 nin ilk altı ayındaki ra- kam 26 milyon lirayı bulmuştur. Şimdi bu sütunlardaki tabloyu, bir milli müessesenin büyük muvaffaki- şiddetli anlarında buhran kasırgas:- nın sarsmadığı sağlam yapılardan bi- ri, temelini bütün bir milletin güven kaynakları üzerine kuran bu müesse- sedir. ı İş Bankası, 26 ağustos 1924 de ku- rulmuştur. Kuruluşunun bu tarihe rastlamasını bir tesadüf sanmayınız: O bir davadır ve bir iddiadır. Türk ekonomi kurtuluş davâsının, Türk yeti karşısında haz ve gurur düyarak okuyabiliriz. Türkiye İş Bankası yurdun en- düstri hareketinde faydalı bir rehber oldu. Sermaye ve menbalarının art- masiyle mütenasib olarak endüstri hareketine iştirâk ve yardımlarını ço- ğalttı. Mensucat, Şeker, Cam ve Şişe, kömür ve orman işletmeleri gibi değerli endüstri şubelerinde başardı- ğı hizmetler bu aradadır. Daha istediğiniz kadar sayabiliriz. Fakat buna ne lüzum var? Kalkınma sında âmil olan kurum Bizim kömür davamızın temel di- rekleri vardır. Havzanın istihsali mil- R sermaye ve milli teknik emrine verildikten sonra, yeraltı servetleri- mizin en değerlisi olan kara elması- mızı kıymetlendiren verimli politika- mız, buradaki müesseselerimizin ya- ratıcı eliyle değerlendi. Cumhuriyetin on dördüncü yıldönümünde, bize bir bol döviz veişkaynağı olan kömü- rümüzü en mükemmel şartlar altında ve millet adına işleyen bu müessese- lerimizi; okurlarımıza faaliyet çerçe- veleriyle tanıtmayı yerinde bir — vazi- fe sayıyoruz: Kömür havzamızın en modern te- sislere malik kurumu olan Kozlu kö- mür işleri Türk — ÂAnonim Şirketi 26. 1. 1926 tarihinde (Kozlu İstismar Merkezi Madeni) namiyle kurulmuş ve altı ay sonra (500.000) lira serma- ye ile (Kozlu kömür işleri T. A. Ş.) adiyle faliyete başlıyarak — (1.4.929) tarihinde de sermayesi (3.000.000) liraya çıkarılmıştır. Şirket kuruluşundan 1929 senesi nihayetine kadar ihzari faaliyette bu- lunduğundan bu seneler içinde kay- da deeğr istihsalât ve ihracatta bulun- mamıştır. Faaliyeti 1930 senesinde başlar. Şirketin tesisleri: 1929 nihayetinde 2.2.544.389 lira 1930 2 2.635.389 ,, 1931 K 2.808.763 ,, 1932 * 2.895.237 ,, 1933 K 3.047.320 ,, 1934 » 3.164.982 ,, 1935 ” 3.374.674 ,, 1936 bü 3.961.098 ,, yı bulmuştur. Bu tesisler ilâveleri arasında ocak- larının makineleşmesine Jlâzım olan Marto perforatör ve pikörler (kazıcı ve delici muzayyik hava çekiçleri) havöz makineleri, vinçler, tulumba- lar, raklör ve saire alındığı gibi 1931 ve 1933 senelerinde İhsaniye ocağın- da 300 HP kuvvetinde iki (Sullivan) kompressörü ve 1933 - 1934 senele- rinde de incir harmanı umumi enerji merkezine de 600 HP lik çift piston- lu bir (İngersoll - Rand) kompressö- rü ilâve edilmiştir. Bundan başka saatte 80 ton Tu- venan kömür yıkayan (RHEO - LA- VEUR) lavuarında bazı modifikas - yonlar yapılmış, modern benzin ve elektrik lâmbahaneleri, yazıhaneler, amele duş, lokanta ve barakaları vü- cude getirilmiştir . Gene bu tesisler arasında İhsani- ye ocağınımn kömürlerini Lavuar'a ge- tirmek üzere saatte (100 ton nakil ka- Lt alı oc asansörü Kozlu Kömür İşleri Anonim Şirketi Kozlu maden havza miızın bir görünüşü başka Zonguldak'taki müesseslerin ©: nerji ve tenviratlarını, belediyenin ihtiyacını temin etmekte ve kabiliyet. itibariyle Havzanın istihsalâtı (4) milyon tona varıncaya kadar lâzım o- lacak bütün elektrik sarfiyatını kar- şılryabilecek kudrettedir. Fennin en son ilerleyişinden ame- N olarak da istifade edilip ocaklara tatbik edilmek üzere Şirket mühen- dislerimiz Avrupa Maden ocaklarına tetkik ve tetebbu için gönderilmekte ve çalışma günden güne makineleş - mektedir. İSTİHSALLER , ( Bütün cinsler üzerine ) W Sene Yekün 1930 85900 1931 117901 1932 172231 1933 198560 1934 236737 1935 264061 1936 298342 SATIŞLAR Dışarı İç satış satış Miktarı miktarı sene Ton Ton Yekfin 1930 84.956 55.155 90.111 1931 22.090 81.432 103.522 1932 56.924 115.050 171974 19338 75.278 105.,957 181.2345 — 1934 121.031 120,1727 241.756 1935 — 176.918 90.178 — 267.090 — * 1936 146.575 1838.855 284.930 biliyetli) 830 metre > uzunluğunda, (54.000) lira sarfiyle bir havai hat ku- rulmuştur. KOZLU'DA MERKEZ BÜROSU Büro ve işleri santralize etmek ü- zere, bir sene evvelisine kadar Zon- guldakta bulunan yazıhane, Kozlu- da yeni ve modern bir tarzda inşa e- dilmiş olan merkez bürosuna nakledil- miş ve gene Kozlu'da satın alınmış o- lan arazide, yakın bir âtide bütün Kömüriş ailesini bir araya toplryacak memurlar ve işçi mahallesinin inşası- na da başlanmıştır. Ocakların her birinde başlı başına birer kıymet olan lâğımlar (taş için- deki ana yollar) sürülmüş ve bilhas- sa İhsaniye ocağının bütün prodük- syyonunu ihraç edecek Skip'in (ma- il kuyü) nun inîîat ve tesisatı da bit- miş ve “ATATÜRK” ün Zongulda- ğı şereflendirdikleri ve İş Bankasının kuruluş tarihi olan günün yıldönü- müne rastlıyan 26 Ağustos 937 tari- hinde açılış töreni de yapılmıştır. YENİ TESİSLER 1929 senesinde 1.200 Kv. lık bir SKODA türbininden ibaret olan sant- rale 1932 - 1933 senelerinde (2.200) Kv. lık bir Siemens türbini ve 1934 senesinde de bir (Epüratör) ilâve e- dilmiştir. 1935 - 1936 senesi zarfında Sant- rala (7.000) Kv. lik bir ASEA (ST- AL) türbini ile 15 tonluk iki kazan- dan ibaret son sistem teshin tesisleri ve soğutmak için su almak üzere de- niz kenarında bir de tulumba dairesi vücude getirilmiştir. Bu suretle bugünkü Santral şirke- ve te lâzım olan enerjiyi temin ettikten tahliller yaptırılır. GÜVEN SİGORTA SOSYETESİ HAYAT - YANGIN - NAKLİYAT ANKARA Acentalığı KÂZIM RÜŞTÜ Ankara Çocuk Sarayı caddesi, Genç Ağa ap: No. 6 Tel. 2208 , HLT L L L COREL- İkizleri YENİ ECZANE KİMYAGER ESAT KORYAK Anafartalar caddesi belediye karşısı Kınacı Han altı Tel, 1725 Reîeteler büyük bir dikkat ve ihtimamla hazırlarıır. Her ilâç, filimleri, mutena tuvalet ve sağlık eşyası bulunur. Gözlük reçeteleri fenni şekilde ancak YENİ ECZANEDE yaptırılabilir. Zeiss cam ve çerçeveleri, güneş, kar, spor, pilot ve şoför gözlükleri ile her nevi renkli camlar.. *Mütehassıs bir bayanın idaresinde bulunan hususi korsa servisimizde öl- çü üzerine mide, barsak, böbrek düşüklükleri ile fıtık, gebelik için tıbbi ke- merler ve son model sıhhi tuvalet korsa ve sutiyenleri yapılır.. İdrar, kan, balgam, kazurat ve sair her çeşit bakteriyolojik ve kimyevi HARDİ Rı;nkgııı ve inşa halinde olan yeni Türkiyeye bakınız: bütün müsbe- iş hareketle- ri içinde, iş heyecanının bir sembolü Sene Mevduat Plâsman 1924 2.474.446 935.897 1925 8.201.964 5.372.804 1926 15.116.600 11.426.080 1927 26.004.615 15.912.718 1928 37.575.922 25.828.082 1929 45.359.538 31.921.344 1930 44.983.124 32.355.913 1931 41.141.444 29.392.845 1932 46.090.806 30.105.389 1933 50.177.835 33.097.952 1934 53.340.782 33.312.575 1935 61.505.768 38.069.204 1936 73.906.514 42.808.385 olarak İş Bankası, millt kabiliyetin ve küdretin büyük bir eseri halinde, karşınızdadır. İştirâkler Tasarruf hesapları 24.000 12.557 580.340 132.290 552.942 220.310 1854478 1.178.325 2.007.634 1.703.968 6.106.265 2.589.836 7.280.186 3.913.655 8.110.720 5.422.826 8.065.111 7.452.719 11.334.493 13,881.085 L3.669.552 16.969.798 17.695.657 20.190.444 18.386.015 22.620.294 3 — 6019 JİİIİ"Iİİlllll"llIllllllllll"lll"llh — s . - E Refik Fenmenin —£ z kitabları E Z Ameli Elektrik 60 KX ZSmat Elektrik cilt I 100 , — B » cilt II ÖÜ a E 5o SA elt II0 - 100i E Türkiye elektrifikasyonu —40 ,X z elt makinacılık 20 , Z » öotomobil 20 ,X X, telsiz 20 ,5 z Termodinamik 100 , 5 Z Mahrukat, ocaklar 50 , 5 Z Einstein nazariyesi 50 ,5 Z Şehirlerin inşası 20 ,5 '_“ lllllllllllllllllllllllllll""""llF