29 Ekim 1937 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 26

Z9 - 10 - 1937 Yeraltı servetlerimizi kıymetlendiren müessese EtTi BAnKkKE ti Bank, büyük kalkınmayı hazırlayan birinci ve ikinci beşer yıllık programın muvaffak o- labilmesi için kurulmuş bir müesse- sedir. Bu müessese, ticaret tekniği- ni, hususf teşebbüslerdeki kadar ti- tiz bir itina ile tatbik eden; türk devletçiliğinin bilfiil iktisadi faali- yetlerde bulunduğu sahalarda ken- dine şiar edindiği sistemin en güzel bir örneğidir. Birinci beş senelik endüstri plâ- nının siklet merkezini istihlâk sa- nayii eşyası teşkil ediyordu. Bu- nunla beraber bu plân içinde ayrıca istihsal vasıtaları endüstrisine aid bazı kısımlar da mevcuddur. Sınaf kalkınma organik bir kül olarak tetkik edildiği takdirde istihlâk eş- yası sanayii şubelerinin ve bütün endüstrinin bel kemiği olarak iki madde görürüz: elektrik ve maden.. İşte Eti bank Türkiyede madenle- rin rasyonel ve milli ekonomi men- faatlerine uygun gayelere göre İş- letilmesi, aynı zamanda bütün sınaf faaliyetlerde bir hayat kaynağı o- lan elektrifikasyon işlerinin başa- rılması gayesiyle kuruldu. Kuruluşunun manâ ve zaruretini birinci beş senelik plânda almış o- lan Eti banka ikinci beş senelik plânla tahmil edilmiş olan vazifeler pek çoktur. Eti bank adı, geçen her günle beraber müreffeh millet bün- yesine biraz da.hı. xerleşiyor. İmparatorluk, toprak üstünde türk köylüsünün almn teri ve emeği- ni bir spekülasyon mevzuu olarak yabancı sermayenin emrine verir- ken, toprak altındaki bakir servet- leri de sömürtmeği unutmadı: yer- li ve yabancı maden arayıcılarının esas gayeleri Osmanlı imparatorlu- ğu hükümetlerinden imtiyaz fer- manları almak ve bunları büyük menfaatler mukabili başkalarına devretmekten ibaretti. Böyle bir zihniyet ve hava içinde ne ilmi in- kişaflar, ne de rasyonel bir istihsa- lin gerektirdiği esaslı sermaye ya- tırımı ve tesisleri içinde işletmeye nasıl imkân olabilirdi. Tahrib edi- ci bir mü leke ek isinin sö- mürdüğü madenlerimizle alâkalı ihracat, 1918 de umum? ihracat hac- minin ancak 4.96 sını teşkil edebil- miştir. Eti Bankın bir an tvel kuruluşu ile güdülen hususit gıye'hrden'b_iri Kuruluşunun manâ ve zarüretini birinci beş senelik plânda almış olan Eti Banka ikinci beş senelik plânla tahmil edilmiş olan vazifeler pek çoktur. Eti Bank adı, geçen her günle beraber müreffeh millet bün- yesine biraz daha yerleşiyor organizasyonda en zaruri rasyonel- lik temayüllerinden biri olarak ka« bul edilmiştir. İşte İktisad vekâle- tinin kurduğu ve kendilerine hükü- met teşkilâtı arasında mühim bir yer ayırdığı Maden tetkik ve ara- ma enstitüsü ile elektrik işleri etüd dairesinin ehemiyetleri burada be- lirir, Eti bankın başlıca iki büyük faaliyet sahasına aid araştırma ve etüdleri en ilmi bir surette yapmak- la vazifelendirilen bu mü ler, bu suretle maden işletmelerinde ve mıntaka elektrik santrallarının ku- ruluşunda riskleri asgari dereceye indirmek suretile çalışıyorlar. ü Fti Bankın sermayesi Zengin yer altı servetlerimizi iş- lemek ve ışıklı Türkiyeyi yarat- mak için kurulan Eti bank 14 hazi- ran 935 de 2805 numaralı kanuna gö- re hükmi şahsiyeti haiz bir müesse- se olarak teşekkül etti. Yirmi mil- yon lira olan bankanın sermayesi, hükümetin teklif ive banka heyeti umumiyesinin karariyle iki misline çıkarılabilecektir. Ayrıca Bakanlar heyeti .kırı- riyle tahvilât çıkarılacağı gibi, 15 seneye kadar vadeli istikrazlar dahi yapılabilecektir. Ancak bunların tu- tarı 20.000.000 lirayı aşamıyacaktır. Eti bank'ın yukarıda iki kısa cümle ile ifade edilen büyük ve me- suliyetli olduğu kadar da şerefli o- lan iş çerçevesi içinde, bakınız, ne- ler vardır: bütün maden cevherleri almak, satmak, bunların alım satı- mına tavassut etmek, bitüm ve pet- rol müştakları için araştırmalar ve maden ruhsatnameleri almak, her de Türkiyenin mad e de rasyonel ve modern bir işletme- nin bütün icablarını bir an evel hâkim kılmak kararı olmuştur: Di- ğer taraftan 935 ikinci nısfından beri d y isinde b vı I Yük' sek konjönktür vaziyeti, millf ge- lir ve dış ticaret bakımından çok kıymetli olan bu servet kaynakları- nın en muvafık ve müğaid zamanı geçirmeden işletilmesi lüzumunu belirtmiştir. Bilhassa bugün enter- nasyonal ticaretin bütün cihanda bağlı olduğu tahdidler göz önünde tutulacak olursa maden ihracatı- nın memleketimiz için sınaf teda- riklerle ve millt üdaf, türlü maden imtiy veya el_ek- trik istihsal, nakil ve dağıtma im- tiyazları almak, elektrik santralla- rı kurmak, elektrik işleriyle alâka- lr diğer bütün işleri yapmak, elek- trik malzemesi imal edecek fabri- kalar kurmak, elektrik malzemesi ve aletleri alrp satmak. Yukarıki işleri yapacak ticaret teşekkülleri kurmak veyahud Tür- kiye veva dışarıda kurulmuş bu gi- bi teşekküllere iştirâk eylemek ve nihayet her nevi banka muameleleri pmak... Şu satırlar arasına ıık_ıı'ın lıle:l mız: asır- lardanberi, bunlardan. her birinin muhtaç olduduğu dövizleri temin edecek bir vasıta olmak itibariyle Eti bankın kuruluşu, hususi bir ma- hiyet gösteriyor. Bu müessese, her köşesinde büyk bir memleket da- vâsının milletin menfaatleri emrin- de nasıl seferber edileceğinin paro- lasınt veren zengin bir menşur gi- bidir. ş Maden işleyici büyük cihaz 1 Bank, aynı zamanda bir ham ve yarı mamul madde ihracatçiısı olmak mecburiyetindedir. Türkiye topraklarında saklı buluna: krom, maden kömürü, kurşun, antimuan gibi definelerin işletilmesiyle elde edilecek kıymetli cevherler ve me- tallerin, en mükemmel bir sınal te- merküz merhalesine varmış olan bir memleketin ihtiyaçlarını bile aşa- cağı apâçıktır. Bu zenginliklerin, ilmin en son esaslarına uygun şe- kilde araştırılmalarla meydana çı- karılan maden definelerinin rezer- valarının kabil olduğu kadar sahih bir şekilde tayin ve tesbiti Eti bank faaliyetleriyle alâkalı hazırlayıcı ee Ü 8 yapılmaması yüzünden karanlıkta veya yarı sömürge halinde kaldı. 1936 da, Eti bankın önündeki ge- niş faaliyet sahalarının başlıcaları- na girdiği yıldır. Bu faaliyet yılı, henüz son aylarında bulunduğumuz 1937 içinde bize büyük ümidler ve bü “'t rakamlar vermiştir. Kömürlerimiz B aşlı başına büyük bir kıymet Latza lâyik oldukları inkişafı sağla- mak için ilk iş olarak bu büyük ser- veti millileştirmek gayesiyle hare- kete geçilmiştir. Bugün bu nokta, hemen tamamiyle denilebilecek bir nisbet içinde gerçekleşmiş bulun- maktadır. Havza istihsalâtının mühim bir kısmını temin etmek ve aynı zaman- da, imtiyazının alâkalı olduğu kö- mür madenlerinin pek büyük bir kısmı üzerinde çalışan Ereğli şirke- tinin bütün tesisat ve mevcudu mü- said şeraitle satın alınmıştır. Bun- dan başka kanun? icablar dahilinde Kromlar havai hatlardan evel böyle kamyonla nakledilirdi ifade eden kara elmasları- | ÜSU S NL Zonguldak kömür havzasında- ki modern kömür tesislerden bi- riz kömür lavnari Ergani bakırlarında su hazinesi devletin sahib olduğu kömür ocak- ları hisseleri Eti banka geçmiş, bu suretle bu müessese Havzada mü- him bir işletme ve istihsal temer- küzünün mihrakını teşkil etmiş, kömür satış bürosunun idaresini e- line almıştır. Havazda istenen iler- leme ve gelişmeyi meydana getir- mek için bir kömür işletmesi tesis edilmiştir. Bu işte ne derece muvaffak ©- lunmuştur? Şimdi şu rakamlara ba- kınız: kömür havzamız istihsalleri- ni rasyonel usullere bağlamak sure- tiyle randıman dört misle çıkarıl- mıştır. Cumhuriyet kurulduğu za- man, 597.499 ton olan istihsal 193)) de 2.300.000 tona çıkmıştır. Ancak bu mikdar bugünkü Tür- kiyenin ne endüstrisi, ne de kömür politikamıza verilmek istenen isti- kamet içinde bizi tatmin edebilir. Biz, kömür yakan Türkiyeyi, garblı Türkiyenin içinde görmek istiyo- ruz, Havazdaki zenginlik bu mikda- rın yirmi mislini temin edecek ka- dar ehemiyetlidir. Eti bank, bir yandan bunu gerçekleştirmeye ça- lışırken, diğer taraftan da kömü- rün bir döviz geliri olarak ticaret muvazeinesi emrinde olmasına ça- lışıyor. İkinci beş yıllık plânın belli baş- Ir bir kolu olan elektriklenme kö- mür işiyle yakından alâkalıdır. Ku- rulacak olan mıntaka santralların- dan bir tanesi, Zonguldak - Ereğli çevresini aydınlatıp endüstrinin muhtaç olduğu enerjiyi verdikten başka yurdun bu bölgesindeki di- ğer mmntakalara kadar cereyan ve- rilecektir. Önümüzdeki seneler i- çinde Eti bank tarafından kurula- cak olan bu santralın mahrukatı Zonguldak kömüründen olacaktır. Kuromlarımız Eti bankın kuruluşundan beri ge- çen pek kısa bir zaman içinde başa- rılan büyük işlerden biri de umu- mf istihlâki gittikçe artmakta bu- lunan krom zenginliklerimizi kıy- metlendirmek olmuştur. Cenubt A- nadoluda Gulemanda bulunan krom eevherlerinin ihracına başlanmış ve cihan piyasalarına mühim mik- darda sevkler yapılmıştır. İnşası bitmiş bulunan ve yatakları Erga- niye bağlayan havaf hat vasıtasiyle ihtiyaca göre senede 90-100 bin ton ihracat yapmak mümkün — olacak- tır. Güleman kromlarımızın kalite- si, benzerlerinden daha çok ileride ve yüksektir. Guleman havalisinde daha birçok zengin krom yataklarının bulun- duğu anlaşılmıştır. İsmine, kulak- larımızın pek aşina olmadığı şu krom madeni, bize her sene aşağı yukarı üç milyon lira getiriyor. Eti bankın meşgul olduğu mev- zularım en mühimlerinden birisi de bakırdır. Dünyanın en zengin bakır yataklarından biri olan Ergani, şimdiye kadar büyük kısmı alman- lardan mürekkeb bir şirket elinde ve yarı faydalanılır bir şekilde kalmıştır. Bu maden hisselerinin yüzde doksanı bugün Eti banka devredilmiş bulunmaktadır. Ergani ye varan demiryolu ile kıymetleri bit kat daha artan bu bakır maden- leri rasyonel ve modern tesislerle işletilecek, bugün tamamiyle dışa- rıdan temin edilen iç istihlâki kar- şıladıktan başka dünya piyasalarıma da senede 6000 tondan fazla stan- dard bakır satabileceğiz. Bundan kazancımız senede 2 milyon lira o- lacaktır. 300 bin liralık bir ithalâtın önlenmesi dolayısiyle değeri artan bakırımızın akıtılması için, bütün imkânlardan faydalanılarak - çalışı- lryor. Ergani bakırını 938 de, yani beşaltı ay sonra dünya piyasalarına vereceğiz. Kuvorshan ve Morgul bakırı Kükürtlerimiz uvarshan'da evelce yapılmış tesisatın mühim bir kısmı, metrük ve harab bir halde bulunu- yordu. Buradaki ocaklar ve iazabe haneler Eti banka geçtikten sonra tamir ve ikmal edilmiş ve tamamiy- le faal bir vaziyete sokularak üç ay evel, ilk bakır akıtılmıştır. Bu ma- denin istihsal kabiliyeti, senede 2000-2500 tondur, Gene Anadolunun garb şimalinde Morgulda bulunan zengin bakır ya— taklarının da işletilmesi mümkün görülmüş ve bu hususta hazırlıkla- ra başlanılmıştır. Molibden gibi halita madenleri- nin kıymet ve ehemiyeti günden güne fazlalaşmaktadır. Kıymet ve değer bulan her madenin peşinde koşan Eti bank, bunların nadir olu- şunu da göz önüne alarak Keskin civarın da bulunan molibden maden- lerinin işletilmesini kararlaştırılmış ve burada bir işletme kurulmuştur. Böylelikle, maden ihracatımızın, mikdarı artarken, cinslerinde de kolay müşteri bulacak bir tenevvu temin edilmiş oluyor. Eti Bank tarafından Sümer ve İş bankalarından devralınan Keçi borlu kükürt madenleri dünyanın en iyi cins kükürdleridir. Mevcud fabrika bugün, memleketin iç ihti- yacını tamamen karşılryabilecek bir hale konulmuştur. Çiçek kükürdü yapmak için sublimation ilâvesine başlanılmıştır. Bu mıntakada böyle bir fabrikanın kuruluşu ile dışarrya giden asgart 400.000 lira tasarruf e- dilmiş bulunuyor. Zengin Kükürd damarlarından ileride daha modern tesisler sayesinde ih imkân verecek derecede istihsal yapılma. sına gayret edilecektir. LAL Eti bank bugün kuruluş halinde. dir. Çünkü yeni Türkiye kuruluş halindedir. Işık, bol ve ucuz enerji. Değerlendirilmiş yeraltı servetleri; bütün bunlar hep müstakil, plânlı ve dinamik bir milli.. iktısadın va- sıflarıdır ki hepsi bir araya geldiği zaman ileri ve müreffeh bir cemi- yeti doğurur. Eti bankın bütün işleri bittiği gün, yeni Türkiyenin kuruluşu da bitmiş olacaktır. .. Bayan Magda MODA SALONU ANKARA BAYANLAR TERZİ EVİ Son moda tuvalet, kostüm ve her nevi elbise, zarif, şık ve süratle diki- lir. Yenişehir Atatürk Bulvarı No. 57 Ali Nazmi Apartrman daire 11. Dr. M. Sezer Doğum ve kadın hastalıkları mütehassısı Viyana Üniversitesi kadın kli- nikleri sabık (Hielfartzi) Adliye sarayı hizasında Ahmed Şahin a- part da h larını — kabule başlamıştır. 'Tel, 2022 Her şeye kızıyoruz, KİÇBir şey Bizl Mmemnun etmiyor, fakat en fonosu i bütün etrafımızdakiler bu çok kötü dolayı bizden iklı '_: İ İşte burada VALIDOL imdadımıza yı"ıl:l Onu bir kere tecrübe ediniz; ondan sonre dünyayı bir kat daha güzel göreceksiniz VALIDOL: damlo, tablet we $—5797 hap holinde her eczanede bulunua. ğlllllllllllllllllllllllllllllIllllllllllllllllllllIllllllllllllllllllllllllllllll. HAŞET KİTPEVİ Ankara şubesi Sicilli Ticaret © No. 2061! Telefon Çelik «4 JUONUKUAAA AA ME AA AAA GA MA UN KUKOK AA Her lisandan Kitaplar Dünyanın her tarafında neşredilen Gazeteler ve mecmualar için abone kaydolunur. Kırfasiye ve mekfon Tevazımı Remington yazı nakineleri GESTETNER Yazıçoğa'"ma - <ineleri MİLNER a “asaları TRİUMPHATOR REMİNGTON-MADAS Hesap makineleri ıti 38111 OLKŞAKAKAANAMAKAMANAAKAKANAAAAK AA AAA AAA KA AAA KKK UKOK AAA UK A KA AAA RKAKA KA KA MA KA AAA AA KA AAA KA KA NK AAA A AAA AAA AAA AA AAA KA UKUNU KA KA NAR AO NAKAK AOA KA KOK UK OK AA KA AAA NK NDN