29 Ekim 1937 Tarihli Ulus Gazetesi Sayfa 23

9)-10.1937 Em l " 'VV-.' n | çe araRaemeK CUMHURİYET MERKEZBANKASI Türk milleti K milletini mesud eden hür ve müstakil ekonomi politi- Türk 1 ayakta tutan âmillerin neler olduğunu bir düşününüz: gunrluğu veren Mq_k"k“dlı l rının kapısını açacak kıymeti ve ası, ilk hatırmıza gelen temel taşı- ügün memleketin en zaruri ve bu itibarla en tabit müesse- selerinden biri olarak gö sene “Eı, acaba mı Tmeğe alıştığımız bu banka için sekiz edilmemişti. Çünkü iyi işler bir yacak mi diye az münakaşa e- ganizma işi değildi. Yyonal bir O zaman alaşank Tübeli mütehassıs- lar arasımnda, “-Bu yolda şıını bekle- m UA â ml değildi. Banlır saklıdır. Par, Bir tedavül ban- 1 İse, o mücer- Ted mofhuma daya- narak iİcabında mü- him mikdarda para Şıkarmak İmkânma olmasa bile salâhi. ötine ı,ı.ı— maliktir. Pı::. F *kat ne hülkümet ne memle. ğ Tması — düşünülen ve hmmuwk İstik- €sseseni: lan varlığını bime: çokı larını — bu Pi fe ti €tübesi ile kurmuştur. rB'âîm :; flarımızdan biri de bu, tlandığımız Bünün za. * cumhuriyet Mer. : da, türk milletine, gös- badiya (ç Batin karşılığı olarak K &nlmlı bir Mükâfat; bu ba. yü güıterobllmlı ©. ı:!n armmızın Tan bir eser olarak Ş:ın;u ee üumhuriyet Mi ş erkez NM temeli 1930 ıem:'nhk:;'. bir kanunla atıl. lan devlet ve fi adlarını millet rkez bankası, yalnız bir or- İyi işler bir merkez b kı ibi ı:;ılğ:ldm güler_ yüzlü yapan bir tic:e eei İ z kıy“::ııdu bir para, bir devlet iti t muvazenesi, ha- barı hülâsa enternas- «ve istikrarlı dı. Bankanın faaliyete geçtiği tarih olan $ birinci teşrin 1931 deki dün- Ya vaziyetini bir göz önüne getiri. niİz: Dünya buhranı her şeyi yık- mak lstiyen bir âfet halinde dünya- Yı Barsmıştı. Hiç bir memlekette, istisna tanımıyan bu felâket ekono- mik bünyeleri, nizamı değiştirmek ister gibi kökünden sarsmaktadır. Cumhuriyet Merkez bankası da- ha kuruluş çağında geçirdiği bu bü- Yyük imtihandan nasıl muzaffer ve başr yukarıda çıktı? Şu rakamlara bakınız: Buhranın en ümidsizlen- dirdiği zamanlarda bile, Merkez bankasının kredisini kullanmak tedbiri hiç düşünülmedi. Bu tedbir, haizne gelirine müsbet tesrini yap- tt * Hazineye aid gelir, 1933 de düş. Müş olduğu 167 milyon İiralrk sevi- yeden, liç sene sonra yani 1036 ma- ? yrir sonunda 250 milyon liraya Yşlkıeldl. 3i mayıs 937 deki bu se- Vİye cumhuriyet tarihinde bir re- kordur, Tasarrufu ahlâk yapan para: ürk parasının kıymet ve de- ğer sembolü olan Merkez Bankası, türk milletinde tasarruf terbiyesinin bir ahlâk halinde yer- leşmesini temin eden müessesedir de... Cumhuriyetten önce ve hattâ Merkez bankasından önce, banka- larda - bilhassa ecnebt bankalarda- * Mevduatın şekli ve hüviyeti İle bugünkü vaziyeti bir mukayese edi- niz, Buğgün 240 milyonu aşan tasar- Tuf hesabları yekâünu bu sağlam pa- :i. Politikasınm yarattığı bir servet- © İnşa ve suruluş habnde bir Memlekette, bu İnşa ve kuruluş, baş îö'ldürucü bir hızla devam eder- ü *n, bir Ye büdce *Sarruf hesabları yaratabilmek an- Cak sağlam ve eşsiz. para, mefhu- . Un çazib, gönül alan bir husu- î“-î olabilir. Paranın bir krymet Mikyası ve mübadele vasıtası oldu. Buni bir tasarruf âleti de oldu- Nu, yedi senelik hayatr ile Mer- a : çok güzel isbat etmiş yekünunu aşan- , Altın mikdarı bugün 30.000.000 İlirayı aştı Sağlam, i(ymetü para Para politikamız değişmiye- cektir: D ranır olmak, paramızın de. ranır olmuş, paramızın de- ğişmez vasıflarıdır. Bu politika ve prensip, cumhuriyetin bir ana İşi olarak devam edip gidecektir. Baş vekâlet vekili Celâl Bayar'ın; ka- raborsacılar hâdisesi dolayısiyle sözleri hatırımızdadır: Celâl Bayar, paramız ile oynamayı, vatandaşın cebinden para çalmakla müsavi tut- muştur. Bütün türk milleti bu ha- kikati tasdik etmektedir. Altın mikdarı artıyor: aramızın durluğu için aldı- ğımız tedbirler nazart değil- dir: Bu sağlamlığı temin eden bü- tün tedbirler ve ihtiyatlar; hazır- lanmış olan programın tatbikinden doğan disiplinli bir faaliyetle ye- rine getirilmektedir. Dünyanın e- konomik bünyesinin halâ sarsıntı- lar geçirmekte olduğu bu yıllar İ- çinde en emin bir ihtiyat altın sto- kumuz, bütün bu şartlara rağmen durmadan artmaktadır. Merkez ban- kasının faaliyete geçtiği sene so- nunda 20 milyon liralık olan altın bugün otuz milyonu aşmıştır. Tabif şartları b dan Merkez banlı nım bugün hazineye ve piyasaya te- min etmekte olduğu müzaharet İse, 50 milyon liradan aşağı değildir. Güzel, modern binası içinde, en nazik ve memleketin hayatiyle alâ- kalı bir mevzuu, örnek olacak bir muvaffakiyetle idare eden cumuri. yet Merkez bankasını muhakkak geziniz. O, cumhuriyetin, türk pa- rasına emin bir istikbal veren poli- tikasının yarattığı bir eserdir. Hususiyet taşıyan bir para he- diye eden Merkez bankamızı ku- ranlara ve onu muvaffakiyetle idare edenlere kalbimizde bir şükran yeri /-Köyde kara sapandan pulluk, kağnıdan araba inkilâbını yayan, en ucuz ziraat âletlerini köylüye hediye eden. evleri- mizde modern ve rahat hayatın bir vasıtası olan mobilyayı milltleştiren, kömür yakan türkiye davasına ucuz ve sağlam mamülâtı ile hizmet eden çok kıymetli bir müessese Türk Ticaret Bankasının tesislerinden biri izim; tasaruf ahlâkı, ik hayatı emrinde millt bir varlık olarak kulduğu teşekkül- lerin Il'll:;dı en genç olan- larından ri de bankalardır. Çünkü millt banka; millt ve hür cü- zütam bhaline gelmiş ekonomi, har. cadığından çok kazanan halk yığın- larmın yanında kurulur. Fakat bizim en eski ve tarihi bankalarımızın çok dikkate değer bir yaşama seyri vardır.. Bugün Türk Ticaret Bankası ismi altında bütün yeni İş sahalarında faal ve dinç hüviyetini gördüğünüz — eski islâm ticaret bankası, bir komandit şirketi olarak 15-II kânun şirketi olarak 15 . 28 ikinci kânun 329 da 1.178 lira sermaye ile kurul. muştu. Anadolunun bir kaza mer. keziride ve bundan 24 sene evvel bir bankanın kuruluşu ne demektir, dü. Yarı sömürgeleşmiş ve millf ekonomiye temel olabilecek nesi varsa hepsi yabancı imtiyazının inhisarıma — terkedilmiş bir mem- lekette, iktidardan hiç bir yardım görmeden kurulmuş bir millt ban- ka... Zamanın ve hâdiselerin menfi akışına rağmen cumhuriyete kadar ayakta kalabilmek kudretini göste.- ren Adapazar Türk Ticaret Ban. kası; bu tarihf olmak vasfiyle, cüm. huriyetin sinesinde yer buldu ve Tejim onu, zor ve müşkül bir ânın- da elinden tutarak kaldırdı, mem- leketin bu sahada tecrübeli ve mu- vaffak olmüş temiz — evlâdlarının idaresine veggdi. Onu, adını aldığı ve örnek olmak yolunda hamleleş. Miş bir hızla giden türk ticaret'i ka- dar aydın istikballi ve sağlam te. meller üzerinde görmek bize zevk ve huzur veriyor. rakyayı son — manevralarda görenler; bu verimli yurd Parçası Üzerindeki kalkınmanın iki vasıtasiyle de tanıştılar: Pulluk ve dört tekerlekli araba... Bizde köye aid olan her şey en mühim'dir. Çünkü bunu on Üüç milyon kullanır. Karasapan ve kağ- ninın asırlarca şarklılığa ve esirli. ğe bağladığı Trakya köylerinde; hep bir model hepsi aynı randiman veren, hepsine aynı emek ve çok İ- şe yarıyan diye aynı öz verili ener- Ji harcanmış olan bu seri araba ve Pulluklarım nerede yapıldığını sor. dum : “— Türk Ticaret Bankası fabri- kalarmda..' dediler. Bünyesi ne ©- lursa olsun, bir ticaret mülessesesi olan her hangi bir bankanın, bu kadar verimli ve faydalr bir iş sa- hasında bir çok taraflı bir memle. ket işini bağdaştırdığını kolay ko- lay göstere bilirmisiniz ? — Pulluk ve araba yapan bir banka, yeni Tür. kiyede bakınız neler yapmış de- mektir ; En büyük bir davâmız olan bol nasıl ay yız ? Cumh iye. tin on dördüncü yılının; adını aldı- ğr bankaya yeni bir başarr senesi olarak geçmesi göntülden bir dileği- mizdir. istihsal işinde ana şart olan mo- dern ziraat âletlerinden birini, en i. yi ve en ucuz olarak, türk köylüsü- nün emrine vermiştir. Gene aynr vasıfları taşryan 1ra. bası ile kağniyi yok etmiştir. Memlekette yep yeni iki endüstri yübesinin kuruluğ va inkişaf imkân vermiştir. B üyük Karabük tesisi bir ta- rafa bırakılacak olursa, mem. leketimizin tekniği en çok gelişmiş demir endüstrisine de maliktir. Bi. rinci beş senelik plânın ana eserleri olan Kayseri, Ereğli, Nazilli komnbi. nalarının demir işlerini teahhlid ede. rek muvaffakiyetle başarmıştır. Bu da bulunmuşlardır. Bu milli mücsse. selerimizin en iyi işleri arasında yer alan bu alâkadan sonra, elleri n hergün biraz daha yükselttiği türk ticaret bankası, iki üç sene gi. bi, bir banka hayatında pek kısa bir zamanda kendisine gösterilen alâ. kanın ne kadar yerinde olduğunu ispat edecek vaziyete gelmiştir. Ve bu ileri durum — hüviyeti L ginde banka; memleketin bütün ana endüstri ve ticaret işlerinde kendi düşen Şşerefli — vazifenin hi * son kadar leket dışı- na akan milyonları, yurd içinde bı- raktıran bu güzel tesisin genişletil. mesi ve randımanının artırılması i. çin çalışılmaktadır. Buraya kadar saydıklarımızın, bir millf müessese sevgisi için İstenen. den çok olduğunu bilmekle beraber, Türk Ticaret Bankasının son bir başarılmasına çalışmaktadır. Bu yok daki gayeleri için kuruluşunda bü.. yük hissesi olan ticaret türk anonim şirketi, ormancılık ve endüstri limi. tet şirketi, ürün Ticaret T. Lt. Ş. Ar- kara sigorta şirketi — mülesseseleri kendi iş ında birer ffak eser olmuşlardır. Banka, kalkınma halinde olan leketin istediği her iyetinden daha — bah geçemiyeceğiz: Onun bir de modern mobilye atölyesi ve müteaddid ke- reste fabrikaları vardır. Ateş ve baltanın elinden kurtarıp ileri işlet. menin emrine verdiği yurdun en gü- zel ormanlarından bize üzerinde ra- hat ve benimseyerek oturduğumuz ev eşyası yapan bir fabrika... Ban- ka, modern mimarinin değerli eser. leri olan harb okulu, polis enstitüsü, Bayındırlık bakanlığı, teknik okulu gibi müesseselerimizi süsliyecek ka- dar zevkimizi, iyi mal istiyen devlet hassasiyetini tatmin eden' bir fab- rikadır. Bankanın, memleket ekonomisi için kuruluşuna iştirak ettiği mü- esseseler arasında umumi mağaza- lar da vardır. İhracat mallarımızın kolay ve düzenli satışr için çok lü- zumlu olan bu müesseselere, Türk Ticaret Bankası, geniş. ölçüde iş- tirak etmiştir. Başşehrin en büyük meselesi o- lan mesken işinin hallinde Türk Ticaret Bankası, kendi tesisle- rinden olan T. İ, T. A, Şı vazife- lendirmiştir. Titoş geniş — sermayesi ol- mıyah ve evsizlik yüzünden sıkıntı çeken vatandaşları mesken sahibi yapmak için kurulan bahçeli evler kooperatif mahallesinin inşasını -. zerine almıştir. Tek şu işi bile, bir ankaralr olarak, ve Ankaranın bü- yük derdinin hâlâ bir cumhuriyet vatandaşı olarak halledilmiş gör- mek istiyen millet için kuyvetli bir sevgi bağı teşkil ediyor. B u kadar geniş iş hacmi olan buakanın sermsayesi ancak iki milyon iki yüz bin liradır. Fakat ,© bugün türk tasarruf hayatının mesnedlerinden biridir. Ve hudud. suz bir millet itimadının kaynakla- rına kök salmıştır. Bundan üç sene kadar evvel müşkül şartlar içinde bulunduğunu gören devlet, bu ziraat bankasından sonra en eski bankamızı kalkındır- mak alâkasını esirgememiş; maliye vekâleti, sümer, iş, ziraat ve emlâk bankaları, bir milyon liralık yardı yeni faaliyet mevzuunu, büyük bir dikkat ve hassasiyetle takib etmek.- te ve kendi hissesine düşen vazife- leri derhal benimsemektedir. . Bugün kamutay encümenlerin: de bulunan mahrukat kanunu- nun tatbikinde, türk ticaret banka- sı, mühim bir vazife almış bulunu. yor: Sobacılık,.. Enternasyonal kö- mür sergisinde altın madalye alan bank sobaları, leket yeşilli- ğinin son servetinin korunmasında ve bir medeniyet ölçüsü olan kara elmasımızın bol istihlâkinde, ucuz ve sağlam halkın emrindedir. anka bütün bu müsbet faali- yetinin en büyük karşılığı o- larak türk milletinin ölçüsüz güve- nini kazanmıştır. Şu iki rakam ara- sındaki büyük farka bakınız: 934 ve 935 de bankanın iş hacmi 6 mil- yon iken, 936 da bu rakam on iki milyonu bulmuş; 937 nin ilk dokuz ayında ise 25 milyonu aşmıştır. İki sene arasındaki bu mukayeseye dah ihtiyacı olmıyan büyük farkın baş- ka türlü nasıl izahını — yapabilirsi- niz? , Bu müessese, daha bugünden 5 milyonu aşan mevduatiyle, tasarruf hayatımızın en sağlam temellerinden biri olmuştur. Tasarrufun halk tabakaları ara- sında yer bulması ve bir ahlâk hali ne gelmesi için mevduatta yeni ve cazib şekiller bulan banka; aylık fa izler vererek medeni memleketler- de çok yayılmış ve muvaffak olmuş bir si: d ilk defa yurd da tat. bik etmiştir. Bu müessese için daha — başka ne söylenebilir? Köyde kara sapan- dan pulluk, kağnıdan araba inkilâ. bını yapan en ucuz ziraat âletlerini köylüye hediye eden — evlerimizde modern ve rahat hayatın bir vasıtası olan mobilyayı yerleştiren; kömür yakan Türkiye Gdavâsına ucuz ve sağlam mamülâtiyle hizmet eden, nihayet tasarruf hayatımızın temel. * lerinden olan bir müessese için kal bimizde bir yer ayırmaktan daha tabif ne olabilir ?.