28 Aralık 1933 Tarihli Servetifunun (Uyanış) Dergisi Sayfa 12
72 - SERVETİFÜNUN Sorye İlimler Akademisinin Ankara Etnografya Soviyetler Birliği Leningrad Oo rubanilerin vasıtasile yalvarılabilir. İlimler akademisinin etnoğrafya ve antropoloji enstitüsünün Ankara'- daki etnoğraiya müzemize Altay Türklerinini medeniyetlerinden iz- ler gösteren birçok kıymetli eserler hediye ettiğini yazmıştık. Bu eser- ler hakkında mütehassıslarından alınan izahları bir fotoğrafla bir- likte koyuyoruz : Soviyetler Cumhuriyeti ittihadı ilimler akademisi tarafından etnoğ- rafiya müzemize armağan edilen eşyalar içinde Şaman (Kam) kıya- feti ve nın ayin esnasında kullandığı tüngür tabir olunan da- vul etnografiys bakımından çok değerli eserlerdir. Kamların hayatı, dini ananeleri ve âyin esnasinda kullandıkları eğ- yalar etnegraiya bilginleri ve me- raklıları tarafından bir asırdanberi araştırılmaktadır. Bugün altayda ve onun etrafında bulunan Türk kabilelerinde şamanlığın kalıntıları hâlâ y ii Budda mani, hıristiyanlık ve islâm dinlerinin tazyiki altında kg- lan bu din Gök Türk devleti dev- rindeki inkişaf etmiş şeklini kaybe-- derek tereddi etmiştir. Bununla be- raber göktanrıya, dağlara, sulara ve yirsu tanrılarına hitaben oku- nan ilâhilerin büyük bir kısmı ip- tidai ve sihri mahiyette efsunlar olmayıp mütekâmil bir ruhnn taptığı omabu- duna karşı sonsuz sevgi- lerini terennüm eden ha kiki şiirlerdir. Bu şiirler Rusyalı tar- kologlardan Hadolii, Ka- tanof, Maynagaş oğlu, Apohin gibi âlimler ta rafından toplanmıştır. Şa manlığın kalıntılarını s&k lıyan altay Türklerinde erkek şamana (Kam), kü- dın şamanz da (utugan) denilir. Şamanlık akidesine göre yer - su gibi insan- lara yakın bulunan tan- rılara fani insanlar bizzat kendileri de ibadet ve âyin icra edebilirler Fakat semai tanrılara, babaların ruhlarına bilhassa yavuzluk tanrı- larına ancak kam tsbir olunan bu Çünkü ancak kam tanrıların ar- zu ve isteklerini bilir. Kamlık irsi- dir, Öğrenmekle elde edilemez. Ha- mi ruhun ilhami ve kam olan ba- Altay Şaman (Kam) tüngürü. balardan birinin el vermesi şarttır. Kam âyin esnasında güya de- Dizleri geçer. O zaman davulu ge- mi ve davulun tokmağı kürek va- zifesini görür... Kam göklere çıktı- zaman davul onu kanatları üstün- de taşıyan kuş olur... Hulâsa şa Ankara orman fidaylığında bulunan Eti devrine ait bir kabartma boğa. manlık âyini 2 davulun ro- lü pek büyi Semavi iri evliya men- kibeleri gibi altay şamanlarının da (Kam menkibeleri) çoktur. Bu kam- No.1949—204 Kain Armağanı. lardan bazılarının tupkı hıristiyan azizleri yahut islâm velileri gibi, fani insanlara yardım ettiklerine inanılır. Bunlar şerefine «tös» de- nilen heykeller - putlar yapılır. Re- simdeki davulda görülen insan tas- viri de işte böyle şaman <aziz> le- rinden birine sittir. Altay şamanlığı son otur, kırk yıl zarfında büyük istihaleler geçir- miştir. Huristiyan papaslarının teş» vikile «Kam»lar zabıta kuvvetile takip edilmişlerdir. Davulları, kıya- fetleri ateşe yakılmış kendileri zın- dana atılmışlardır. Diğer taraftan Altayda bir «Şaman peygamberi» zuhur edip bu dini ıslah için mü- cadeleye girişmişti. Bu harekete «Burhanizm> hareketi diyorler. Bu «peygamber» davulları ve şaman kıyafetlerini şiddetle tenkit, <ilâh- lann kanlı kurbanlardan bıktıkla- rını» ilân etmişti, Bu peygamber, zaten olan eski kam an- anelerine kuvvetli darbe indirdi. Nihayet bu «peygamber» de düş- manları olan kam'lar gibi Çar hü- kümetinin zındanında öldü. Altay Türklerinde Şaman davu- la umumiyetle Tüngür yahut Çalu tesmiye olunur. Fakat kamların ıw tılahına göre <Tüngür» davulun heyeti umumiyesi olup «Çalu» ise Tüngürün sapı yerinde kullanılan ve Tüngürün gohibi olan Kamın; Panzonu sayılan mütö- vefia bir Kam yahut «Utugan» in suratına de- denilir. «Kam» ın haya- tnda mütevefia hami Kamın rolünü büyük ok duğuna inanılır. Bunlara «Ozu Kam> (Yili Kam) denilir. Resimde görülen suret işte bu davul sa- hibi olan Kamın hami ruhu «Ozu Kam»ın 'su- retidir. «<Tüngür» ü mahens «Us kişi» yapar. Altay dağlarına sığınarak kalan Türk kabilelerinin ikincilik, avcılık, ev di- rimine müteallik eşyanın da ilmi değeri çok büyüktür. Bu eserler etnografya müzemizin meraklı bir bir köşesini teşkil edecektir.
