29 Ekim 1933 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 38

MİLLİYET P. Halk ağzından söz “derleme se- sanlı dil varlıklarını meydana köy: ; derleme heyetleri — kurulmuştur. mak gibi ağır ve büyük bir işi o- | Derlemenin yollarını U.M.H; bir /ferberliği 1933 yılının ilk günlerin- muzlarına almıştır. klavuz ile göstermiştir. Klavuzla | de başlamış. 9 ay içinde'büyük bir Memleket içinde yeryer mevcut | beraber iki buçuk milyon tane der-| hızla giderek 120 binden fazla der- olan söyleyiş ve konuşuş benzemez! leme fişi de bastırılarak memleke- | leme fişi getirmiştir. Bir yandan ge İikleri, bir soydan gelen Türk mil. | tin heryanına dağıtılmış, kaza ve | ne fişler gelmektedir. Yıl başına İletini biribirini anlamaz, hele yazı | valâyetlerden süzüle süzüle merke-| kadar Türkiye içi derlemelerinin dilini okuma yazma bilmiyenlere | ze gelen fişler de 120 bini aşmış- | arkası almacağı umulmaktadır. biç bir şey anlatmaz bir kılığa sok-| tır. Kaza ve vilâyet merkezlerinde | O 3— Kitaplardan Türkçe sözler muştu. Milletin öz dili, bu benze- | biribirinin tıpkısı görülerek tutu- | tarama: memezlikleri elden geldiği kadar | lan fişler bu saymm dışmdad Gerek bugünkü yazı ve konüş- Azaltarak halkın en büyük kısmı. | Merkeze gelen derleme fişleri, bi- ma dilimizde bulunan yabancı &öz- hım biribirine düşünce ve duygula- | rer birer gözden geçirilerek bir yan| lere, gerek ilim dilindeki tstılahla- Fanı anlatmalarına yarıyacak olan | dan alfabe sırasile, bir yandan da | ra karşılık olabilecek “Türkçe söz- | dildir. Bu dil ise, yazarlarca bilin- i bilim sözü olma-| leri aramak üzere, eski Türk söz- | inez, hattâ değer verilmez olan var #6 hangi bilime | lerini lügatlerden te eski kitaplar: | iktı. Derleme yoliyle bugüne ka- | ıstılah olabileceğine göre sıralan- | dan taramak için de ayrica bir çok dar her biri bir yanda unutulmuş | maktadır. Bu srralamadan sonra | muallim ve mütehassıs arkadaşın | kalmış öz Türkçe halk sözleri orta-| çabucak çalışımı gerekli olan ıstı. | yardımına müracaat edilmiştir. En ya konmak, dil değişimi gidişinin | lah bölüklerine bilim sözü olabile- | eskilerinden başlıyarak - arapça, temeltaşı olacaktı cek derlemeler ilk elden verilmek- | farsca, Türkçe, Rusça, o Almanca sına ve bilim sö; lı U.M. H., daha ilk o gündenbu | tedir, böylece ıstılah yaratma işine! bir çok lügatler ile eski Türki ki- yüksek değeri anlıyarak, işe bura yakından yardım edilmektedir. taplar, efsaneler taranarak bunlar i dan girişmiştir. Cemiyetin teşebbü-| © Derleme kolu, bundan sonra her | içinde yabancı dilden gelmiş söz- iü $üi ile Maarif Vekâleti bir talimat. bir derleme sözü üzerinde ayrıca | lere karşılık, yahut türlü ilimlere / i pame projesi hazırlamış, bu proje | işliyerek derlenen sözleri yeni | ıstılah olabilecek sözler fişlenmek- 1 İcra Vekilleri heyetinden çıkarak | Türk sözlüğü için hazırlayacaktır. | tedir. bütün memlekette icraya konulmuş! Bu işlerle de her söz, benzerleri, ya | Yalnız 120 binden © fazla olan i tur. Bu talimatnameye gör» her ilk-| kınları, zıtları, üremeleri, birleşik | derleme fişlerinderi * bu yolda fiş- ı Mektep bir derleme ocağı olmuş,| kılıkları, türlü kullanışları, türlü | le çıkarmak işi İstanbul Üniversi- | Kazalarda kaymakamların, vilâyet- |: söylenişleri yaygınlık sahaları ile | tesinde 43 muallim hanım ve bey : lerde Valilerin reislikleri altında | belirtilecektir. tarafmdan yapılmaktadır. Ayrıca | | i Si Yeni harfler Türk matbuatını büyük bir tekemmüle sevketti ve gazelelerimiz en modern makinelerle basıl- mağa başlandı Türk çocuğu Türk mektebinde en son usüllerle terbiye görüyor, okuy bunların konlrolu allim çalışıyor. Otuzdan fazla dilci de kitaplar dan târama işlerini başa çıkarmak için uğraşmaktadır. Taranan eser: ler elliye yakındır. 4 — Dil ve gramer üzerine an- ketler: ra Dil işlerinin bütün -milletçe'bir ülkü kılığını alması üzerine dil ve gramer üzerine anketler yapılması kararlaştırılmıştır. Lügatin hazir- lanmasında uzun ve ilmi hazırlan. malar ihtiyacı gözönünde idi. Öz dille yazmaya susamış halkı bu ha- zırlanmeların sonuna kadar bek- | lâtmek yerinde olamazdı. Bunlatı;| düşünerek cemiyet, BUYUK GAZI nin emriişaretile bir anket açtı. Bu | anketle yazı dilimizde çok kulla- wılan arapça ve farsça | sözlerden 1382 tanesi ortaya atıldı. Halktan gelen karşılıklar — toplandı. Tara- İ malardan gelen sözlerle birleştiri- | lerek, bunlar üzerinde tetkiklere başlandı. Bu anket,bu çalışma yılı içinde bi- 26 bir““Osmanlıcadan Türkçeye kar için de 12 mu- zurlarımıza bir öz Türkçe söz seç- me ve kullanma yolu açılmış ola- caktır ki böylelikle kısa bir zaman- da yazılarımızın büyük bir anlaşılır lık ve özlük göstereceği umuluyor. Bundan başka gramerin söz ya- rTatmavişinde ewçok £ lüzumuolan | sözüretme, ve sözbirleştirme'yol- ları hakkında da bir tetkik hazır. lanmış, bu da mrütaleaları alınmak üzere husust anket halinde'dil mü- | tehassıslarile Türkçe ve “edebiyat | münilimlerine dağıtılmıştır. Bu an- ketten gelecek neticelerde ıstılah- lar ve başka karşılıklar o için söz yazatma'pek faydalı olacaktır. 5 — Isblah kadrolarının tanzi- rai? | Istılahlar için, herşeyden evvel, | ii karşılık: aranacak ıstılahları tespit | etmek kizimdi Bunun için her ilim) grupuna mahsus bölükler kurula- rak, her ilmin muhtaç olduğu tstı- lahların kadroları yapılmaktadır. | Hesap, hendese, cebir, heyet ve kozmoğraiya ıstılah kadroları ya- yılmş, basılmış, mütehassıs ve mu- allimlere dağıtılmıştır. Yollara va | şılıklar klavuzu,, hai «nakil sasılalarına git Tağaktır.-Cemiyetin ikinci kurülta- İ Tazının büyük bir kısmı da basılmış eği bu eserle ya- ya da takdim edec tır. or, beden terbiyesi (o yapıyor Felsefi ve ruhi ilimler, müselle- sat, topoğrafya, ticari hesap, mete oloji ve jooloji, fizik ve mihanik, nebatat ve ziraat, dil ve edebiyat ıstılah kadroları (o tamamlanmış, matbaaya verilmiştir. Bunlardan başka tarih, coğra- fya, hayvanat, madeniyat, kimya, tap, baytarlık, hukuk, iktisat, be- diiyat, askerlik, spor gibi bir çok ilim şubelerinin kadroları da ha- zırlanmaktadır. Bütün ilimlerin ıstılah kadrola- rının tespiti; üzerinde çalışılacak kelimeleri belirtmek ve bir ıstılaha karşılık koyarken, ona yakm mâ- nâdaki ıstılahları da gözönünde tu. ek itibarile ıstılah © yaratma in temeltaşı sayılabilir. Bunlar hazırlandıktan sonra, der lemeden gelecek sözler ve gramer- den gelecek sözyaratma yolları da o zamana kadar az çok sıraya kon- muş olacağına göre, bir yandan 1s- tılah karşılıklarının konulması yandan da yeni Türk sözlüğünün yazılması işlerine başlanacaktır. 6 — Kitaplar ve neşriyat: «Ceşmiygi, bipemiekiespfâr Tâzır. Tamaktadır, Bunlar arasında Bir te. (Devamı karşıki sayfada 107 GS GN va a mine dila on emi m Ek e İNHİSARLAR iDARESİ | Marmuılâtı l 10 Senelik Cümhuriyet Rejiminin Semerelerinden biridir 10 uncu Yıldönümü Bayramı i zarfında bülün | İNHİSAR MAMULÂTI Yani: SİGARA LiIKOR ŞARAP V. 5. V.S, Bu bayrama mahsus hususi etiketler altında satılacaktır