29 Ekim 1933 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 33

i 1 MİLLİYET PAZAR 29 RİNİEVVEL 1933 iktisadın kalbi sayılan ban | kacılık, üzerinde durulacak ve en Ziyade uğraşılacak bir saha idi. | Bütün dertleri realist gözle gören ve isabetli tedbirler almakta te - Yeddüt göstermiyen Cümhuriyet hü kümeti, bu boşluğu doldurmak, | ürk bankacılık binasmı yeniden | ve sağlam temeller üzerine kur - mak hususunda en esaslı adımları attı, , Bir memleketin iktısadi faaliye- ti dolayısile umumi hayatı üzerin- de bankaların yaptıkları tesirler u- Mumi surette zan ve tahmin olu - Ban nisbetlerden çok fazladır. Me- eni seviyesi yükselmiş, ileri git - Miş memleketlerde bankalarm bü Yük inkişafı yakından tetkik edile- <ek olursa, bunlarm iktısadi hayat taki mevkileri daha iyi anlaşılır Şehirler ve memleketler arasın daki ticari tediyata delâlet ve yar - | i İ İ ım etmek vazifesile başlayıp ta - sarruf olunan paraları muhafaza ye işletmek için mevduat olarak kabul eden teşekküller olarak in - kişaf eden bankalar nihayet bugün Paraya taallâk eden n muame İleri bünyelerinde temerküz ettir mişlerdir. . Denilebilir ki bu mücsseseler, bu Bün iktısadi hayatın kalbi ve damar İarı hükmündedirler. Filhakika bankalar kendilerine Yatırılan yüksek mikdardaki mev- duat sayesinde kazandıklarını kre- di vermek ve mali muamelelere ta- Tassut etmek o imkânlarile gerek müstahsillere, gerek tüccar ve sa - ie lere geniş ve şümullü yardım Li bulunmaktadırlar. Bu suret- © iktisadi muhitlerdeki yaratıcı te bü , derin ve feyizli izler bırakan ankalar millet bünyesinde başlı aşına bir kuvvet ve varlık teşkil “tmektedirler, Hiç bir suretle ihmal #dilemiyecek olan ve bilâkis tak - Viye ve muhafaza edilmesi icap ©- n bu varlığın asıl özü tam mâ - nasile milli olmasındadır. Bunda - i zarureti ve ehemmiyeti lâyikile takdir ve buna göre lâzrm gelen faaliyet ve (tedbirleri almak yerefi, o Cümhuriyet hükümetle. | “e, müyesser oldu. CüMKüriyet devrinde, bankacılık | Cümhuri İ men faydalı olacak şekilde muame | sahasında, dev adımlarile yapılmış olan terakkiyati iyice ölçmek ve | anlayabilmek ondan evvelki | devirlerde, Osmanlı imperalorlu - ğu zamanında banka ve kredi hu - suslarında mevcut vaziyetleri tet - | kik etmek lâzımdır. Umumi harp | ve mütareke badireleri dolayısile | hayatiyeti kaybolmuş cılız bir iki milli teşekkül ile memleketteki ban kacılık faaliyetini âdeta fili inhi - sarında bulunduran Osmanlı Ban - kası yanında, memleketteki mesai- lerinden fayda yerine daha ziyade zarar geldiğine kat'i olarak hük - | medilebilecek birkaç ecnebi ban - kası, Cümhuriyetin o bankacılıkta | maziden devral mirası teşkil «diyordu. Osma; imperatorluğu zamanında geniş memlekette âde- ta rakipsiz olarak tek başma ban- ka ve kredi sahasma hükmeden bir müessese vardı. Osmanlı Ban- kası.. Halbuki bu banka da nor- mal banka muameleleri kadar ve belki daha fazla ecnebi sermaye - darlarile Osmanlı devleti ve mali- yesi arasında en fazla mutavassıt- lik yapan bir müessese idi. Bank - pot ihracı imtiyazı mevcu bulunan bir ihraç bankası vaziyetinde ol - masa rağmen bir merkez banka- sından beklenilecek şekilde, iktısa d' Hayatta nâzım mevkiini ve rolü- nü yapamıyordu. Osmanlı Bankasından manda, ticari banka olarak icrayi faaliyet eden diğer bankalar da tamamen ecnebi idi. Bu ecnebi bankaları o devirde, mensup oldukları devle - ii ibi, siyasi ve ikti. telâkki etmek şüphesiz doğru bir keyfiyettir. Baş lıca Fransız, Alman, avusturya, Ma | caristan ve Yunan menafiini tem - | sil eden bu banakların faaliyetin - den memleket için elbette fayda beklenemezdi. Bilâkis, mahdut ta | olsa, memlekette kendilerine yapı- lan mevduatı baska memleketlere | nakil ve orada işletmek suretile iş sahaları geniş ve kredi ihtiyaçları vâsi olan memleket hesabına, men fi tesirleri de oluyordu. Esasen ar- zu etseler dahi, memlekete tama - le yapmalarına zihniyetleri müsaa- de edemez nkü kapitülâsyon- lardan istifade ederek her türlü ka yıttan âzade serbest bir surette ça- lışıyorlardı. Müdür ve memurl; ya memleket vaziyet ve şera yi bilmiyen veya anlamalarına im - kân olmayan ve anlamak istemiyen ecnebilerden, veya memleketle alâ itün başka tarzda Türk unsurlardan mürekkepti. Tamamen ecnebi olan bu bankalarn yanında milli bir Türk teşekkülü ( olarak faaliyette bulunan veya daha doğrusu faali. yette bulunmağa çabalayan yalnız bir Ziraat Bankası vardı. Gayet doğru ve samimi arzu ve emilerle kurulmuş olan bu bankadan ise te şekkül gayesi ve maksadı olan zi - rai sahada kredi — ihtiyacını kıs - men olsun tatmin hususunda bek- lenildiği şekilde bir netice almak imkânı hâsıl olmadı. O devirlerde bu banka idaresinin bankacılık prensiplerinden ve usullerinden zi yade devlet memuru zibniyetile hareketi, bizde tamamen Türk ve ! milli bir banka âmir ve memur kad rosunun teşekkül etmemesine de se ben olmustur. Böyle bir kadm. nun nüvelerini ise, ancak umumi harp ortalarında, o zamanki müf - rit milliyetperverlik cereyarnın tahtı tesirinde teşkil olunan İtibarı Milli bankası hazırlayabilmiştir. 1ş- te İstiklâl mücadelesi ve büyük za. ferden sonra vatanın imarma ve ik tısadi yükseltme işine başlayan Cümhuriyetin bankacılık sahasın - da karşılaştığı vaziyet bu şekilde idi. Büyük Gazi, millet ve halka ait her işte ve her sahada olduğu gibi bankacılıkta da gidilecek yolu, yüksek işaret ve irşadile göster - mek büyüklüğünde bulundu. Mille. Win siyasi istiklâlini ve kurtuluşu - nu elde etmesini nihai olarak te - ünden tam ilci sene son ra, iktisadi inkılâp ve yükselmemi- zin de ilk temel taşımı koydu. Bu suretle kendisinin bizzat kurduğu “İş Bankas” 26 Ağustos 924 de işe dı. Halkım ve çalışacağı mu - hekiki bir ihtiyacını tat - n kurulan, kuvvetini Türk milletinde ve Türk i HANIMEFENDİLER! BEYEFENDİLER! Avrupanın en mühim radyo fabrikası olan PHİLİPS Şirketi Cümhuriyet Bayramımızın 10 uncu yıldönümü Vesilesile Yeni 634.PHILIPS radyosunu inkılâbında bu / lan ve alan bu milli teşekkül 22 za- man zarfında çok büyük bir rağ - betle karşılandı. Bidayette ancak dörtte biri ödenmiş bir milyon lira sermaye ile faaliyete geçen İş Ban kası iki sene zarfında sermayesini tamamen ödenmiş iki milyon lira - ya çıkardı. Teşekkülünün üçüncü e, İş Bankası gene Cümhu riyet hükümetlerinin müzaheretile az çak canlanmağa başlayan ve fa- aliyette bulunan İtibarı Milli ban- kası ile birleşti. Bundan sonra yap- tığı sermaye arttırması ile serma - yesi tamamen ödenmiş beş milyon liraya çıkan ve iktiyatları bugün sermayesinin baliğ olan İş Bankası, daima yeni ve inkılâp- çı hamlelerle ileriye doğru giden, memleket iktısağiyatında çok bü - yük mevki iyet kazan - mış beynelmilel şöhret ve itibara malik yüksek bir mali müessese ol- muştur. Memleketimiz dahilinde en esaslı ticari piyasalarda yerleş- miş olan İş Bankası, milli Türk bankacılık tarihinde ilk defa ola - rak ecnebi memleketlerde şube aç- r. İskenderiye, ve Hamburg - ta açrlan bu şubeler iki seneye ya- km bir gamma İnan ihracatı için çok müfit bir surette < lışmaktadırlar: İş Bankasının muamselatında: ve zamk ye seyri takip etmek, on Cüm- huriyet devrindeki memleket ikti - sadiyatının inkişafı hakkında umu- İ piyasalardaki r İeketin goenafi ile kabil telif ola: cak şekilde tamamen temine çalış - maktı, O zamana kadar bu sahada fasliyette bulunan di; şekküllerin sırf kendi ne ve kendi hususi görüş 20 h rine göre yaptıkları çalışmaların memleket ihtiyaçlarına göre tadil ve tashihi için de, bu husustaki mesâinin çok büyük ehemmiyeti vardı. İş Bajikasınm gittiği ve yer lestiği ber piyasada, ikraz muams- leleri, ikraz ve diğer banka muam» elerine ait şartlar, rakipsiz bir su- rette çalışmağa ış i yet Devrinde Bankacılık ve Bankalarımız.. mmm aamir iie nk emma bi bankaların eskiden tatbik ettik. leri nisbetlerle kıyas kabul etmiye- cek derecede tüccarın leyhine ta - dil ediliyordu. İş Bankasının bu ilk gayesi pek az zaman zarfında tahakkuk citik- ten sonra banka faaliyetini diğ iküsadi sahalarda da teşmil te yetişen faaliyetlerile bütün mem leket iktısadiyatında feyizli tesir ler yapan büyük sanayiin kurulma sma, işlemesine ve başarılmasına çok büyük yardımlarda bulundu. Son zamanlarda gördüğümüz eser lerile de bankanm bu müsbet me- isine devam ettiğini görmekte - İş Bankasının bütün bu faali yeti arasında, umumi olarak dikkat nazarından kaçan ve fakat memle- ketin umumi hayatı üzerind in - kılâpçı tesirler yapan ve yapacak olan bir hizmetini de kayderme - ği vazife biliriz. O da bankanın memlekette tasarruf fikrinin ameli ve fili olarak yerleşmesi için, yaptı- ğı büyük hizmettir. Tasarruf hak kındaki teşviklerin, nasihailerin ancak umumi mahiyette olduğu ve henüz bu hususta herhangi resmi , nim resmi keşekküllerin yapılma - dığı bir zamanda bundan beş bu - çuk sene evvel İş Bankası, meinle- kette ilk olarak küçük tasarrufla» ra yardım için kumbaraları ihdas ederek tasarruf hesaplarına kolay - lık gösterdi. Ve tasarrufu telkin i- çin geniş mikyasta propagamla ys- parak, bugün gittikçe kökleşmek - yerleşmesini temin etti, rai istiksal sahasındaki boş - Tağu doldurmak en mühim dü; celerinden biri olan o Cümhu: hükümetinin elinde teşekkül ola - rak Ziraat Bankası vardı. Bu ban- kanın Osmanlı imperatorluğu za- manındaki ktsaca yukarıda anlattı ğumız bali, bulunduğu şekilde, ksa disinden beklenilen vazifeleri kıs- men olsun yapmasına imkân vere. mezdi, Bilhassa Osmanlı devletınin umumi harp mağlübiyeti gibi hususlar, bankanın sermayesi. ni tamamen denecek derecede ti - ketmişti. Türk hükümeti maziden Piyasaya Çıkarmıstır. Bu Makine Bütün Rakip Fabrikalara Faiktir. Bir Defa Dinleyiniz Ve Hükmünüzü bu vaziyette aldığı Ziraat bankası- Yazan: F. nı yepyeni esaslar dahilinde teşki- Iâtland.dı. vaziyeti bır Anonim sirket olarak tesbit edildi, sermayesi 30 milyon liraya tezyit © lunarak kendisine yeniden faalı - yette bulunmak imkân ve şartları temin edildi. Bankanm idare şek - li faaliyet, tarzı, hakiki bankacı - İk prensipleri ve metotarı üzeri - ne kuruldu. Bu suretle ismindeki banka kelimesine rağmen otuz se - neyi mütecaviz hayatında, banka. cılık sistemleri ile alâkası azalış olan Ziraat Bankası, hakiki bir ban ka olarak faaliyetlerde bulunmağa başladı. Bunun neticesi olarak Zi . raat Bankası, memleket ziraati- ne yardım ve istihsali teşvik hu - susunda, ınefin adımlarla ilerile . meğe basladı. Şüphesiz nüfusu « nun $ç sekseninden fazlası çiftçi olan bir memlekette, bir tek Ziraat bankasının bülün ihtiyaçlara ta - mamen cevap vermesine imkân © - lamazdı. Fakat Ziraat bankamız - da, elindeki sanayi ve vesaite na - zarın çok yüksek addedilebilezek nsbetlerde ve mazi ile kıyas ka - bul etmiyecek şekilde, memleket iktisadiyatında hayırlı işler gör. dü. Etnin olunabilir ki, bundan son ra da, cihanşümul buhran neticesin de büyük fiyat sukutları karşısında kalmış ve bunalmış olan Türk çift. çisine yardım elini uzatarak, ona yeni faaliyet imkânları verecek te şekkül de gene Ziraat bankasıdır. ve bu gayeyi en geniş surette taha kuk ettirmek için, Cümhuriyet hü. kümetir,in müözaheretine istinaden, Ziraat Bankası devamlı bir suret- te çalışmaktadır. Cümhuriyet dev- rinde zirai sahadaki faaliyetinden maada Ziraat Bankası diğer saha- larda ve bilhassa ticari kredi rmu - amelelerinde de çok müfit olmuş - tur. Memleketin hemen her köşe - sinde şubeleri bulunması, ve be yerlerin de kısmı âzamında baska banka bulunmaması, kendisinin de devamlı surette kredi muame - leleri ile uğraşmasını istilzam et » miştir. Ayni zamanda Ziraat Ban. kası, Cüümhuriyet hükümetinin ra fia programının finanismanma mü (Lütfen saydayı çeviriniz) Veriniz! İİ İRİ ld A lemek