29 Ekim 1933 Tarihli Milliyet Gazetesi Sayfa 21

ve idaresi altında idi. Bunlar içinde en eskisi Aydın hattı idi. Aydın hattının 1856 se- nesinde inşasma başlanmıştı. Bu tarihten itibaren eski idareler za- manında cümhuriyetin ilânı tari- bine tesadüf eden 1922 senesine kadar geçen 66 sene zarfında 3350 kilometre kadar yol yapılabilmiş- ti ki, her seneye vasati olarak elli kilometre isabet eder. Halbuki cümhuriyet devrinde yapılan demiryollarının beher se- seneye isabet eden miktarı tamam 200 kilometreye baliğ olmaktadır. 50 ile 200, yani bire karşı dört! Eski demiryolları devletin is- tiklâlini hiçe indiren gayet ağır bir takım şartlarla yaptırılmış ol- duğu halde cümhuriyet bükümeti- nin demiryolları, yalnız milli ser- maye, milli emek ve milli bilgi mahsulüdür. Demiryolu inşaatının inkişafı. Cümhuriyet hükümeti, iş ba- şına geldiği zaman memleket da- hilindeki demiryollarının - hemen dörtte üçünün garp mıntakasına tesadüf ettiğini nazarı dikkate a- larak şark ile garbı biribirine u- laştırmak için yeni demiryolları- nm merkezde ve şarkta yapılma- sını ve bu suretle şarki ve garbi A- bizzat işlettikleri hatları da imtiyaz sahiplerile an- laşmak suretile satın almağı dü- şümnüş ve bu kararmı tatbik et- miştir, Bu suretle eski devirlerde, ken- di diledikleri gibi hareket eden bu demiryolu şirketlerinin serma- ye, personel, idare vaziyetleri ta- mamen milli rilmiştir. Devlet- çe satın alınan hatlar şunlardır: Esas kıymeti (100,700,000) li- ra olan Anadolu hattı, esas kıy- meti (480,000) lira olan Mersin - Adana hattı, esas kıymeti (1,260, 000) lira olan Mudanya - Bursa hattı, esas kıymeti o(51,100,000) lira olan Konya - Fevzipaşa hat- te. Bu hatlara bir Türk Anonim Şirketi tarafından yapılıp serma- yeyi olduğu gibi hükümete intikal eden (37) kilometre uzunluğunda ki (1,370,000) lira sermayeli Sam- sun sahil demiryolları da ilâve e- dilirse 159 milyon lira kıymetinde (1,664) kilometrelik şimendifer hattın da milli sermaye ile satın alındığı anlaşılır. Şimendifer işletme işleri.. 1923 te idaresi deruhte edilen 1378 kilometrelik hattım 225 kilo- metresi istimal edilemez bir hal- de olduğu gibi pek çok lokomotif, vagon, köprü ve binalar dahi tah- madolunun merkezle bağlılığının teminini muvafık bulmuş ve An- kara - Sıvas ve Samsun Srvas hat- larını ilk faaliyet sahası olarak in- tihap etmiştir. Bu maksatla 23 mart 1924 ta- rihinde neşredilen bir kanun ile Ankara - Sıvas ve Samsun - Sr vas hatlarının en çok beş senede yapılması için 65 milyon liralık bir tahsisat verilmiş ve biri An- karadan, diğeri Samsundan olmak üzere iki istikamette hatların in- #aatına başlanmıştır. Bundan sonra Bağdat hattın Adanadan ilerideki kısmının hu- dut üzerinde kalması dolayısile bu hat esas mahiyetini kaybetmiş ve şark mıntakasının ihtiyacını te- minden uzak kalmış olduğu gi- bi, Ergani madeninden bir an ev- vel istifade edilmesi şünüldüğün- den Fevzipaşadan başlayarak Ma- latya ve Ergâniden geçmek üze- re bir taraftan Fevzipaşa - Diya- rıbekir hattının ve diğer taraftan da kömür havzasının iç Anadolu ile bağlılığı için İrmak - Filyos hattının inşası kararlaştırılarak İşe başlanmıştır. Eskişehir - Konya hattı ile İz- mir, Kasaba ve temdidi demiryo- lu arasmda bitişikliği temin i- çin Kütahya - Balıkesir arasında bir hat inşası, daha 1924 senesin- de düşünülerek Nafia Vekâletin- <e evvelâ etüdüne başlattırılmış ve 1925 senesinde de Kütahyadan itibaren 13,5 kilometrelik birinci kısmın inşaatı münakasa ile mü- teahhide verilerek işe de başlan- mıştı. Bu kısmın inşaatı bitmek üzere iken Yülyüs Berger inşaat şirketi ile 15 haziran 1927 tarihin- de aktedilen bir mukavele ile bü- tün hattın inşaatı bu şirkete tevdi edilmiş ve Ulukışla - Boğazköprü hattının inşaatı dahi bu mukave- İeye ithal edilmiştir. Ulukışla - Boğazköprü | hattı Konya - Adana hattı üzerindeki Ulukışla ile Ankara - Kayseri ara- sındaki Boğozköpi tasyonu sımdadır. Ve her iki esas hat ai #ında bitişikliği temin ettiği gibi Samsunla Mersini, en kısa yoldan biribirine bağlamaktadır. İkmali yaklaşan bu hatlardan sonra, Sıvasa çoktan varmış olan hattın Erzuruma kadar uzatılma- sı zamanı gelmiş, ve 29 haziran 1933 tarihinde yapılan bir muka- vele ile hem Sıvas - Erzurum hat- tı, hem de Divirik - Malatya ilti- sak hattı müteahhide ihale edil- miştir, İnşaatı biten ve devam eden bu hatlardan sonra, inşaası, düşü- mülen hatlar sırasında, Filyos - Ereğli ve Afyon - Antalya hatları bulunmaktadır. Her iki hattm in- şaatma yakında başlanacaktır. Filyos - Ereğli hattile birlikte Ereğli Jimanı da yapılacaktır. Bu liman, demiryolunun da yardımi- le kömür ihracatının büyük mik- yasta inkişafmı temin edecektir. Bütün bu hummalı faaliyet, şüphe yok ki bir çok mali taah. Sütleri tazammun etmekte idi. Cüm huriyet hükümeti, bu hatları yap- tırırken bi. flan da imzasını koyduğu in taahhütlerini gü- nü gününe ifa etmiş, müteahhitle- Te muntazamn tediyalta bulun- muş, mukavele ahkâmına (o harfi harfine riayet ederek millet ha- zinesine ön para bile borç devret- memiştir. Satın alınan hatlar. Cümhuriyet idaresi bir taraf- tan yeni hatlar yaparken diğer ta- raftan da evvelce imtiyazlı şirket- her sahada olduğu gil biliyete, görgü ve bil gösteren şimendifercilikts de dün- ya milletlerinin en ileri gelenleri- le boy ölçüşebileck halde bulun- duğudur. Büyük Gazinin, İsmet Paşanın ve Türk azminin yarattığı milli şimendilerciliğimizle her nokta- dan iftihar edilebileck vaziyette- ız. Pasin, telgraf vetelefon işleri. Cümhuriyet hükümetinden ev- vel, memleketteki posta; telgraf ve telefon faaliyeti mahdut sayıla- bilecek bir sahaya münhasır kal- muıştı, Dahili posta nakliyatı, sık sık şikâyetleri mucip olacak dere- cede ağır gi rdu. Telgraf mu- haberatı ise, büsbütün intizamdan mahrumdu. Hele uzak hatlara çe- kilen telgrafların gönderildikleri yere, bazan sahibinden sonra var- dıkları görülürdü. Meşrutiyet devrin de, posta ve telgraf muamelâtı bir dereceye kadar intizama girebil- mişse de gene arzu edilen tekem- mül elde edilememişti. Aşağıda- ki kısımlar, eski devirle yeni de rin posta, telgraf ve telefon işl arasındaki farkı açık surette iş- bat eder: Memleket dahilinde cümhuri- yetten evvel posta muamelâtı ile meşgul olan merkezler, 621 den i- Her vakit fedakâr ve her vahit müm taz Türk telgrafçıları iş başında rip edilmiş vaziyette idi. .Cümburiyet idaresi, demiryol- larını bir takım kırık dökük mal- zeme ile işletmeğe başlamıştı. E- linde yalnız 6 lokomotif vardı. Fa- bir kaç sene sonra yani 1927 de lokomotif adedi (208) e, yol. cu ve yük vagonu (3,036) ya çı- karıldı. Ve bütün tesisat yenileşti- rildi. Evvelce yalnız yabancılar tarafından deruhte edilen işletme idaresinin başına getirilmek üze- re Türk şimendifercileri yetiştiril- di. Umumi istihlâklerde, yüzde 20 dercesinde bir tasarruf temin e- dildi. Yolcu, varidatı yüzde 20, eşya nakliyatı yüzde kırk, derece- sinde arttırıldı ve bütün hatlar da beynelmilel yataklı vagon şir- keti ile anlaşılarak muntazam y. taklı vagon servisleri, temin edil. di. Bu vaziyet 1927 den sonra da- ha ziyade inkişaf etti. 1928 de devlet hatlarının uunluğu (2,359) kilometre iken 1932 senesi sonla- rında (3,568) kilometreye çıktı. 1934 senesinde ise, 4,041 kilomet- relik hat işletmeye açılacaktır. Yeniden 'bir çok malzeme da- ba sipariş edilmi: Tahrik edi- ci ve hareket edici malzeme ve personel miktarı hatlarm bütün ihtiyaçlarımı ve fevkalâde mevsim nakliyatını karşılayacak derecede- dir. Bundan maada hatlar üzerin- de emniyet tesisatı vücuda getiril. miş ve muhtelif hat aksamı kuv- vetlendirilerek yük vagonları oto- matik frenlerle techiz edilmiştir. baretti. Bütün vatan aksammda yalnr 540 posta ve kıymetli mek- tup muamelesi yapan merkez bu- lunmakta idi. Posta havalesi işle- rile meşgul olan merkezlerin a- dedi (590) dan Fazla değildi. Tel- graf havalesi yalnız (158) merke- ze inhisar ediyordu. Bugün ise, posta muamelâtını deruhte eden merkezlerimiz (646) ya, paket ve kıymetli mektup mu- amelesile meşgul olan merkezle- rimiz, (619) a, posta muamelesi yapan merkezlerimiz, (446) ya, paket ve Kıymetli mektup eden merkezlerimiz, (619) a, pos- ta havalesi yapan merkezlerimiz, (619) a, telgraf havalesi yapan merkezlerimiz de (493) e baliğ olmaktadır. 1924 senesinden itibaren (15) merkezde, 1931 senesinden itiba- ren de 67 merkezde gazete ve mec mualara abone kayıt ve kabulüne başlanmıştır. Cümhuriyet devrinde, harici posta muameleleri, bilhassa dik- kate değer bir surette inkişaf et- miş bulunmaktadır. Cümbhuriyet- ten evvel, 29 posta merkezimiz yal nız 17 yabancı memlekete koli, 29 posta merkezimiz, 16 yabancı memlekete kıymetli mektup gön- deriyor ve 45 posta merkezimiz de Suriye ile kıymetli mektup ve kutu muamelesi yapıyordu. Aradan geçen on senelik feyiz- li cümhuriyet devri esnasında Yö bancı memleketlere koli gönderen merkezlerimizin adedi 29 dan (69) a, yabancı memleketler ade- Bugün dost düşman, herkesin sevinerek ve yerinerek itiraf etti- ği bir nokta varsa oda Türkün di 17 den (61) e, kıymetli mektup i merkezleri- lesini yapan miz, (29) dan (69) a, yabancı Solda İsveç Grupunun Mersinde yap tığı beton iskele, memleketler adedi de, 16 odan 34) de çıkmıştır. i asi senesinden itibaren 54 memlekette mütekabilen gazete ve mecmua tarifelerinden yüzde 50 tenzilât yapılmıştır. Tayyare postası." Türkiyede ilk defa muntazam tayyare yanl münakalâtı cümhu- riyet hükümeti zamanında tesis e- dilmiştir. 1926 dan itibaren ( 11) memlekete, 1931 den itibaren 17 memlekete ve 1932 den itibaren 23 memlekete tayyare postaları iş- lemektedir. Na Bu en seri vasıta ile gönderi- len ve gelen mektuplar, halkta tayyare postalarma karşı kuvvetli rağbet uyandırdığından tayyare i ünakalâtı, gün geçtik- Cümhuriyet rejimi kurulmaz- dan evvel, bizdeki telgraf işleri ve telgraf muhabere servisi, in- timazsız denecek halde idi. Bir çok hatlar, bozulmuş, tamir de e- dilmemiş olduğundan muhabere sık sık inkitan uğrardı. 10 sene zarfında tamire muhtaç olan bü- tün hatlar, tamamile islah edildi- ği gibi yeniden muhtelif vatan parçaları arasında 2,339 kilomet- re uzunluğunda hatlar yapılmış ve 6,651 kilometrelik teller çekil miştir. Harf inkılâbının telgraf muha- bere servisi üzerinde çok hayırlı tesirleri olduğunu burada kaydet- meği unutmayalım. Yeni harfleri- miz, telgraf muhaberatını pek zi- yade kulaylaştırmıştır. O kadar ki, meselâ İstanbul - Bükreş - Berlin hâttr dakikada (1500) harf bas- mağâ miüvaffak olmaktadır. Bun- dan maada, harf inkılâbı sayesin- de, “Yıldırım,, işaretli telgraf ser- visleri, ihdas olunmuştur. Yıldı- rım telgraflar, gönderildiği yere, hakikaten yıldırım süratile yetiş- mektedir. Yıldırım işaretile çeki- len telgraflar 20 dakika sonra mahalline vardığına dair haber a- lınması da bunu teyit eder. Bilhassa büyük şahsi endişele- rin teskininde, en seri şekilde ma- lâmat almak istenildiği zaman larda, yıldırım telgrafı, mühim roller oynamaktadır. Telgraf servislerini inkişal Telgraf servislerinin inkişafı, derecesini anlamak için şu istatis- tiğe bir göz atmak kâfidir. 1923 senesinde, dabili telgraf- name adedi (8,850,000) den iba- ret iken 1932 senesinde telgrafna- Sumer Bank Fabrikaları sağda me adedi (14,980,000) e çıkmış, 1923 senesinde Avrupa ile Tür ye arasında yalnız (380,000) tel- graf teati edilirken 1932 de, bu yet devi posta, ve telgraf idare- sinin sarfettiği faaliyeti, en kat'i şekilde göstermektedir. Telsiz.. Eski devirlerde, hattâ bu devir- | lerin son senelerinde bile memle- ketin ibtiyacını temin edecek asri bir telsiz istasyonu mevcut değil. Ankarada inşa edilen büyük telsiz istasyonu di. Cümhuriyet hükümeti, bunu görerek İstanbuldaki Osmaniye merkezinde ve Ankarada uzun dal galı birer büyük telsiz istasyonu vücuda getirmiştir. Bundan mas- da, Yeşilköyde ve Ankara civa- rında birer alıcı telsiz istasyonu tesis edilmiştir. Telsiz telgraf ve telsiz telefon postaları, harici ye- di istasyonla temin edilmektedir. Ankaradaki istasyon, New-York, Moskova, o Tahran, © Budapeş- te, o Varşova, (OBern istas- yonları ile doğrudan doğruya mu- habere yapmakta ve lâmbalı posta vasıtasile ayni zamanda radyo neş riyatını temin etmektedir. Radyo, cümhuriyet hükümeti zamanına kadar, memleketimizde meçhuldü. Osmaniyedeki büyük alıcı telsiz tesisatı yapıldıktan sonra, bir radyo şirketi teşkil e- BAKIRKÖY Bez Fa Samsun - Çarşamba sahili hattı dilmiş, ve bu şirketin temin ettiği aboneler sayesinde radyo taam- müm etmeğe başlamıştır. Bugün, on binlerce aile, bütün dünyanın sesini evlerinde rahatça dinle- mektedirler, Telefon.. Telefon muhaberatının inkişa- fı ve dal budak salması da cüm- huriyet hükümeti devrine tesadüf etmektedir. On sene evvel, yalnız İstanbulda * imtiyazlı bir telefon şirketi vardı. Halbuki bunu mü- teakip sönelerde, otuz şehir ve ka- Bu telefonların üçü otomatik tarzda işlemektedir. Bu gün, artık Ankara, İstanbul, Yalo- va, Edirne, ve Alpulludan bütün Avrupa şehirlerile telefon vası- tasile görüşmek mümkündür. Bunlardan maada 57 şehir ve kasabamız arasında telefon muha- beratı temin edilmiştir. İlmi, fenni ve idari işler. Eski idarelerin bakımsızlı; telefon tesisatı vücuda zünden mevcut posla ve telgraf bi. . naları, harap olmuş, tamir de gör medikleri için, içinde oturulup vazife görülür halde değillerdi. Cümhuriyet hükümeti, bu binala- rı kâmilen tamir ettirdiği gibi yeniden 78 yerde posta binası yaptırmıştır. Bundan maada, tel- grafçı yetiştirme faaliyetine hız verilerek yüksek tahsilli posta, tel graf ve telefon mektebi açılmış- tar. i Bu mektepten 1924 te 14 me- mur yetiştiği halde, bu miktar se- neden seneye artarak mektep, 1925 te (19) , (1926) da, (22) memur ve 1931 de de 11 makinist ve fen müfettişi yetiştirmiştir. Mektepten şimdiye kadar çıkan ve vazife alan memur, makinist ve fen müfettişinin adedi (90) a baliğ olmaktadır. , İdareye, hükmi şahsiyet hak. kı ve mülhak bütçe ile idare salâ- hiyetini veren teşkilât kanunu ilk defa cümhuriyet devrinde neşre- dilmiş ve posta ve telgraf idaresi bu yüzden süratle inkişaf etmek imkânlarmı elde etmiştir. Kanunun neşrinden sonra ida- rede esaslı ıslahat yapılmış, kadro- lar hemen tamamile değiştirile- rek pösta, telgraf ve telefon me- murlarınm terfih ve himayele- ri, daha kolaylıkla mümkün ol: | muştur. ik ! Cümhuriyetin On Yulık Eserlerinden: SUMER BANK| İtibari Sermayesi 20,000,000 Lira brikası BEYKOZ Deri ve Kundura Fabrikası FESANE Yünlü Mensucat Fabrikası HEREKE Yünlü ve İpekli Mensucat Fabrikası X UŞAK Şeker Fabrikası ki iştirakleri vardır mamulâtının satış Bankanın sekiz muhtelif fabrikada daha Sumer Bank fabrikaları, memleketin en modern müessesatı olup yünlü, ipekli ve pamuklu mamulâtı, deri ve saraciye malları gayet sağlâm ve güzeldir. Fabrikalar Yerli Mallar Pazarları Ankara: Çocuk Sarayı caddesi | İstanbul: Bahçekapı | Beyoğlu: İstiklâl caddösi | Samsum: Bankalar caddesi Yerleri