1 Ağustos 1986 Tarihli Commodore Gazetesi Sayfa 69

Isınma üerine bir riziko araştırma- sı yapmıştı. Bilgisayarla üretilen sanal modellerde, programlama hatası yapılmamasının garantisi pek yok. Rizikoyu , Hesaplamak İçin Gerekli Yöntemler Henüz Eksik Fakat Jochen Benecke için, te- mel sorunlar çok farklı bir nokta- da: Geçerli olabilecek sonuçlara ulaşabilmek için, birçok faktörün (örneğin, Model hesaplarında çekirdeğin erime nedenleri ola- rak kabul edilen çeşitli aksaklık- lar) gözardı edilmesi gerekiyor. Bu nedenle tek bir programla çalışıl- ması yanlış olabilir. çok sayıda modelin sonuçlarının biraraya getirilmesi gerekir. Benecke'nin tecrübesine göre, bu modellerin eklemlenme noktalarından sık sık sübjektif tahminler ve hatta hata- lar sızabiliyor. Onun çalışma gru- bu, nükleer reaktörlerin rizikoları- nın iki-üç onluk kuvveti kadar bir sapmayla verilebileceği sonucu- na varmış durumda. Bu sapma- lar, irrasyonel alana dayanan po- litik tercihleri ekliyor. Jochen Be- necke'ye göre, bu rizikoyu sağ- lam bir şekilde hesaplamayı sağ- layacak yöntemler henüz mevcut değil. Federal Alman nükleer reaktör- lerinin güvenlik standartları, de- neylere ve hesaplamalara daya- niyor. Alman güvenlik standardı- nın dünyada herhangi bir başka yerdekinden yüksek olduğu şüp- he götürmese bile, Çernobil bo- yutlarında bir felaketin gerçekleş- me olasılığının sıfır gibi görülme- si, oldukça naif bir görüş. Alman- ya'da da koruma sistemleri dev- re dışı kalabilir ve geriye "İnsan rizikosu” kalır. Özellikle, şimdiye kadar hiç kar- şılaşılmamış olan, hayatı tehdit eden durumlarda tepkisi -esaslı hazırlıklara rağmen- önceden bi- - linemiyor. İleride bilgisayarlar, ça- lışmakta olan reaktörün güvenli- giyle sorumlu olan personelin yü- künü hafifletmede önemli katkı- larda bulunabilirlerdi. Günümüzde bir nükleer reaktör- deki işletim personeli, reaktörde- ki süreçleri iletim tekniği sistemle- BERTEEEREE —a Üa ee e e İ l l HAREAE commodore | Bir reaktör simulatöründe eğitim: Özellikle programda kriz durumlarının içerilmesi halinde, bilgisayarla alıştırma yapmak büyük yarar sağlıyor. Simulatörle, tehlike durumunda en güvenli müdahalenin nasıl yapılabileceği konusunda davranış biçimleri inceleniyor. Çalışmakta olan bir tesiste bu mümkün olamazdı. Hardware olarak, gerçek bir denetim panosu oluşturuluyor. Resimde: Schweinfurt'taki Grafenrheinfeld nükleer reaktörü. rinin yardımıyla izlemekte ve yö- netmekteler. Kriz durumlarında onlara yardımcı olabilecek dün- ya çapında bir defalık bir özellik var: “30 Dakika Postülası". Şiddetli bir arızada, varolan koruma sis- temlerinin kendi başlarına 30 da- kika süreyle efektif bir kriz yöneti- mi sağlamaları gerekiyor. Önce- den belirlenmiş limitler tehlikeli bir biçimde aşıldığında, güvenlik sis- temleri otomatik olarak, örneğin recaktörün durdurulması, farklı gü- venlik vandlarının kapatılması, yedek akım üretiminin devreye veya yedek çekirdek soğutması- nın devreye sokulması koruma görevlerini yerine getirmek duru- mundalar. Böylece işletim perso- neli bilinçli bir tepki için gerekli za- manı kazanmış olacaklar. Yani çok tehlikeli durumlarda ne yalnızca modern bilgisayarla- ra, ne de insana güveniliyor. Ak- sine öncelikle güvenilirliğini uzun süredir. kanıtlamış olan ölçüm yönfemlerine ve basit elektronik devrelere güveniliyor. Bunlar sa- yesinde gelen sinyaller dönüştü- rülüyor ve koruma işlemleri hare- kete geçiriliyor. Reaktörde yakla- şık 10000 ölçüm noktasından ba- sınç, Isi, işima vb.'ye ilişkin bilgiler elde ediliyor. Gerçekleştirilmiş yüksek oto- masyon düzeyine rağmen, recak- törlerin işletilmesi, insanın kararla- rına ve müdahalesine gerek gös- teriyor. Özellikle de önceden var- sayılamayan küçük arızaların bir- denbire zincirleme bir tehlikeye neden olduğu sıralarda. Bu tür bir durumun doğru tanınması ve oto- matik olarak gerçekleşen koruma işlemlerinin denetlenmesi gereki- yor. Bu görevi gereğince yerine ge- tirebilmek için, insanlar bir reak- törün kumanda merkezinde bir- kaç yıllık bir özel eğitimden geçi- riliyorlar. Gündelik ekip çalışma- sı yoğun bir konsantrasyon gerek- tiriyor. Vardiya süresince topluca gelmekte olan tek tek bilgilerin dikkatli bir biçimde incelenmesi, anadaliz edilmesi ve değerlendiril- mesi gerekiyor. Bir nükleer reak- törün denetiminde çalışan her- kes, fizikçi olmasa bile, reaktörde neler olduğunu detaylarına ka- dar anlamak ve bilmek zorunda- lar. Herhangi bir aksaklık duru- munda, ancak böyle doğru mü- cadelede bulunabilir. HŞ TU ü 69