15 Ekim 1962 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 24

İKTİSADİ I.D.T. Minarenin kılıfı Un b ylu, koyu renk kostümü ende $ son derece şık adam, AKİS sonra, birinin sorusunu dinledikten sonra, kısık bir sesle ve kelimelerin üzerine basarak : — Bir an için 3460 sayılı kanıt- VE MALİ nun mükemmel olduğunu kabul et- sek bile, tatbikatta o derece çığrın- dan çıkarılmıştır ki, İktisadi Devlet Teşekküllerinin yeni bir kanunla re- organizasyonu şart olmuştur" de- di. Olay, bitirdiğimiz haftanın orta- larında Devlet Planlama Teşkilâtın- da geçti. Uzun boylu şık adam, Teş- kilâtın yeni Müsteşarı Ziya Müezzi- noğlu idi. Sermayesinin tamamı Devlet ta- rafından verilerek, 1938 yılında 3460 sayılı kanunla kurulan İktisadi Dev- let Teşekkülleri bugün gerçekten bir keşmekeş içindedir. O yıllarda | İs- tanbul Üniversitesinde öğretim üyesi olarak görevli bulunan Prof. Dr. Ernest E. Hirsh - Şimdi Berlin Üni- versitesi Rektörüdür.- tarafından i- leri bir görüşle hazırlanmış olmasına rağmen, bu kanun, 10 yıllık hesap- sız, plânsız D. P. icraatının kurbanı olmaktan kurtulamamıştır. onları randıman veremez hale getirdiği gibi, kuruluş gayele- rinden de uzaklaştırmıştır. Öyle ki, bu borçlar bazı teşekküllerde serma- yeyi aşmış, hatta bir kaç katına baliğ olmuştur. Isi rmanı e ktisadi Devlet Teşekküllerini okal- kınmanın enstrümanları olarak abul eden Maliye Bakanlığı» 27 Ma- yısı takip eden günlerde, bu teşek- Külleri yeniden düzenlemek üzere bir "iç konsolidasyon" hareketine giriş- ti. Yapılan incelemelerde (o bilhassa teşekküllerin devamlı zarar oetme- sinin sebepleri üzerinde duruldu o ve şu sonuca yarıldı : I — Plânsız yatırım ve israf, 2 — Ağır borçlar ve bu borçların korkunç bir yekün tutan faizleri, 3 — Organizasyon bozukluğu ve hariçten gelen siyasi baskılar, — İstihdam, fiyat ve maliye po- litikasındaki düzensizlikler.. Zararların sebepleri böylece tes- edildikten sonra bir o Reorgani- Ka- sayılı kanunun aksaklıklarının giderilmesi amaciyle 13 Temmuz 1960 da çıka- rılmış olan 23 sayılı kanunun da e- saslı bir değişiklik getirmediği, İkti- sadi Devlet Teşekküllerine gerekli dinamizmi vermekten uzak kaldığı gözden uzak tutulmadı. Ancak, bu kanunun tamamen faydasız olduğu da iddia edilemez. Zira, seçimlerde kaybetmiş milletvekilleri için bir ne- SAHADA vi teselli mükâfatı olan ve bol ke- seden dağıtılan İdare Meclisi üyeliği bu kanunla kaldırılarak, yerine» aynı fonksiyonu ifa etmek üzere Müdürler Kurulu üyeliği konulmuştur. 23 sayı- lı kanunun getirdiği bir diğer yenilik de tamamen İktisadi Devlet Teşek- küllerinin murakabesiyle ilgili (o olup, Başbakanlık Umumi Murakabe He- yetini Yüksek Murakabe Heyeti a- dıyla teşrii organa bağlamış olması- ır Fakat İktisadi Devlet Teşekkül- lerini, içine düşmüş olduğu bataktan böyle acele ve yuvarlak tedbirlerle kurtarmak mümkün değildi. Bu se- beple, 6 Aralık 1960 tarih ve 154 sa- yılı, "Hazinenin ve İktisadi Devlet Teşekküllerinin bir kısım borçlarının tahkimi hakkındaki i yapabilmek im maddeye göre Hükümet, en kısa za- manda bu teşekküllerin hukuki, ida- ri ve mali bünyelerini tetkik etmek üzere, yerli ve yabancı uzmanlardan müteşekkil bir heyet kuracak ve bu heyetin hazırlayacağı rapora istina- den gerekli kanun tasarısını Meclise getirecekti. İşte İktisadi Kurul -diğer adı ile "Sekizler"- (o böylece teşekkül etti. İktisadi Kurul hemen çalışmalarına başlayarak İktisadi Devlet Teşekkül- leri ile yakın ilgisi bulunan Yüksek Murakabe Heyetine ve Maliye (o Ba- kanlığı Hazine Dairesine birer tasarı hazırlamalarını bildirdi. Fakat iki müessese arasında bu konuda beliren görüş ayrılıkları, çalışmaları o hayli köstekledi. Anlaşmazlığın veya ogö- rüş ayrılığının esasını, hazırlanan tasarıların felsefesi teşkil (o ediyordu. Yüksek Planlama Heyeti, bünyesin- de bir çok eski İktisadi Devlet Te- şekkülü mensubu bulundurması sebe- biyle, belki de biraz hissi davranarak, 3460 sayılı kanunun mükemmel bir kanun olduğunu ileri sürüyor ve e- sas itibariyle geniş çapta değişiklik- lere taraftar görünmüyordu. Onlara göre bugünkü keşmekeşin Oo sebebi, geçmişteki tatbikatın kötülüğüdür. Eğer teşekküller siyasetten uzak tu- tularak, tipik bir ticari müessesenin çalışma atmosferi (oyaratılırsa, iyi randıman alınmaması ve hele yeni bir kanun getirilmesi için hiç bir se- bep yoktur. Tasarılar ve umutlar hlis Etenin Yüksek (Murakabe eyeti Başkanı olduğu devirlerde hazırlanan bu tasarıda Del baş- lıca hususlar şunlardır AKİS, 15 EKİM 1962