27 Ağustos 1962 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 28

KİTAPLAR İnsanlığın Durumu (Andre Malraux'nun Goncourt ka- zanmış romanı, çeviren Samih Tir- yakioğlu, Varlık Yayınları, İstanbul 1962, 400 kuruş) len Fransanın Kültür Bakanı bu- unan Andre Malraux, türk oku- yucularınca bir ölçüde yakından ta- nınan ve serilen, bir ölçüde de hiç tanınmayan büyük bir yazardır. Gü- nümüzün en büyük yazar ve düşünür- lerinden biri olan Malraux, 1933 yılın- da "La Condition Humaine" adlı dev romanını yazdı. Eser, Goncourt arma- ğanını kazandıktan kısa bir süre son- ra Nasuhi Baydar tarafından türkçe- ye çevrilerek Ulus gazetesinde tefri- ka edildi, sonra da kitap halinde çık- tı. Roman, o yılların hemen en çok be- genilen ve aranılan eserlerinden biri oldu. Derken Türkiyeye devr-i demok- rasi geldi. Polis rejimi baskısını art- tırdı, dar kafalı bir takım adamların himmet ve gayretiyle Nasuhi Baydarın "İnsanlığın Hali" adlı çevirisi de ya- sak kitaplar listesine ithal edildi. Hal- kevleri kitaplıklarımın, okul kitaplık- larının bu çok aranan ve okunan kita- bı kayıplara karıştı. Dünyaca tutul- muş, kitaplıkların baş köşesini işgal etmiş olan eser türk okuyucularından saklandı. Zira o günkü idareciler fa- şizme mütemayildiler ve fikir hür- riyetine saygı gösteremiyorlardı. Mal- raux'ya hemen damgayı vurdular: Komünist! Gerçekten, o yıllarda Malraux Çin- den dönmüş, İspanya iç savaşına ka- . Sonra İkinci Dünya savaşı , Fransa almanlar tarafından iş- i. Malraux bu sırada Fran- safla- rında görülür, Fransanın alman işga- linden kurtulması savaşında canını feda edercesine çalışan bu büyük fikir ve sanat adamı, Fransanın düşman işgalinden kurtulmasından sonra ye- niden sanat çalışmalarına, arkeolo- jik araştırmalara daldı. Sanatın ve ilmin dışında hiç bir ihtirası yoktu. Taa ki, Fransa savaş sonunda bilhas- sa Cezayir konusunda bir çıkmaza grip de, Gizli Ordu adı altında Fran- sa içinde bir takım faşist ohareket- ler başgösterdiğinde, General De Ga- ulle, Kurtuluş Savaşındaki eski si- lah arkadaşını göreve çağırdı. Mal- raux, De Gaulle kabinesinde görev aldı ve Fransız Kültür Bakanlığına getirildi. Malraux'nun ünlü romanı "La Con- dition Humain" de, aradan otuz yıla yakın zaman geçtikten sonra Türki- yede yeniden yasak kitaplar listesin- den çıkarıldı. Önce İnkılap Kitabevi, 28 1961 yılında, Nasuhi Baydar çevirisi- ni yine "İnsanlığın Hali" adıyla pi- yasaya çıkardı. Oldukça eski bir dil- le yapılmış olan bu çeviri halen beş lira fiyatla satılmaktadır. Varlık Ya- yınevi ise, son yıllarda dilimize en titiz ve başarılı çevirileri veren Samih Tiryakioğluna aynı kitabı çevirtti ve geçenlerde bastırıp piyasaya çıkarttı. Tiryakioğlu, "La Condition Humai- ne"i, "İnsanlığın Durumu" şeklinde dilimize çevirdi. "İnsanlığın Durumu", 1927 yılı Çinini ve Şanghay şehrini anlatmak" tadır. O yıllarda Çin bir büyük kar- gaşalık içindedir. General Çankayşek, in komünistleriyle birleşmiş, vata- nını kurtarma savaşındadır. Çin üs- tünde türlü menfaatler çarpışmakta- dır. İngilizler, fransızlar, amerikalı- lar, almanlar ve daha dünyan n türlü türlü sömürücü milletleri, Çinde türlü dalavereler çevirmekte, kurtuluş sa- vaşı içindeki orduları türlü müşkülle- re uğratmaktadırlar. Ama artık Çan- kayşek adım adım ilerlemekte, Şang- hay şehrine doğru yürümektedir. Bu sırada Şanghay şehrindeki gizli ye- raltı teşkilâtı bir isyan hazırlar. Öy- le bir isyan ki, canını dişine takan bir avuç idealist, şehirdeki son muka- vemet yuvalarım da susturacak ve memleketi kurtarmaya gelecek kurtu- luş ordusuna şehri teslim edecektir. Ülkücü Kyoto, babası profesör Gisor, ihtilâlci rus Katov, Çen bu ihtilali hazırlayanlardır. Ayaklanma başarılı olur. Genç Çen ömründe ilk defa bir adam öldürür. Komitenin oradaki bey- ni olan Kyoto, olmayacak işler başa- rır. Şehir, ihtilal komitelerinin haki- miyetine geçer Ama General Çankay- şek de artık o günlerde, yurdun kur- tuluş savaşında anlaştığı Çin komü- nistleriyle arayı bozmak niyetindedir. Moskovadan emir alan Çin Komünist Partisi idarecileri ise, Moskova emrin- de birer kukladan başka birşey değil- dirler. Şanghay şehrini ele Kyoto, idaresindeki komiteye münist Partisi, ellerindeki Çankayşeke teslim etmesini Halbuki Kyoto bilmektedir ki, Çan- kayşek, Çinin zengin tüccarına ove yabancı ülkelerin iş adamlarına kira- lanmıştır. Bu durumda ilk yapacağı şey, Şanghay şehrindeki idealistleri temizlemek olacaktır. Direnirler, si- lahlarını teslim etmek istemezler. A- ma Çankayşekin askerleri bunları feci şekilde o bastırırlar. siyanür içerek intihar eder, Çankayşeke suikast hazırlayan, birincisinde başarı kazanamayan, i- kincisinde ise Çankayşeki öldüreme- yen Çen ölür. Bunların yardımcıların- dan bir kısmı kaçar, bir kısmı kur- şunlanır ve harekât bastırılır. Çin ye- niden bir karanlık devre ogirmekte- dir. Kyotonun babası, oğlunun intiha- rından son derece üzgün, Kobe Üni- versitesindeki kürsüsüne döner, yeni hareketlerin mayasını atmaya başlar. Kyotonun alman asıllı genç ve ihti- lâlci karısı ise, kocasının intikamını alabilmek için Moskovaya (o politika eğitimi görmeğe gider. "La Condition Humaine", Çinin sadece 1927'deki durumunu değil, bu- günkü durumunu bile o günlerden gö- rerek yazılmış bir romandır. Malraux, büyük bir yazar olarak, insanların ruh hallerini öylesine derinlemesine tahlil etmiştir ki şaşmamak müm- kün değildir. Kapalı Mutluluk (Coşkun Zenginin dünya çapında 20 den fazla şairden yaptığı çevirile- ri toplayan antoloji. Ataç Yayınları 32, İstanbul 1962, Ekin Basımevi, 62 sayfa 200 kuruş) şkun Zengin şairdir ama, adı sa- nı pek tanınmayan şairlerden bi- ri. Galiba tam adı da Coşkun Zen- gingönüldür. Şiirlerinde ve çevirilerin- de bu adı kısaltıyor. Ataç Yayınları arasında yer alan "Kapalı Mutluluk" adlı kitabı, Zenginin kendi şiirlerini çeviri şiirlerini topluyor Walt Whitman, Boris Pasternak, Ez- ra Pound, Bulend El - Haydari, WIf£ rid W. Gibson, D. H. Lawrence, Ro- bert L. Stevenson, T. S. Elliot, Allan Poe, Han yong - un, Fujitomi Yasuo gibi adı az çok bilinen şairlerle, da- ha Türkiyede hiç tanınmamış bazı şa- şiirlerini dilimize İngilizceden n Zengin, oldukça başarılı bir kitaba bir önsöz rüşüne katılıp Zengin için, çevirdiği şiirleri yeniden yazan şair demek bile mkün. Sabahattin Eyüboğlu, Me- lih Cevdet, Orhan Veli, Oktay Rı- fat, Can Yücel gibi gerçekten iyi viricilerin yanında rahatça yer ala- bilecek bir şaire benzeyen Coşkun Zenginden bir çeviri örneği verelim: Elliot'un "Oyulmuş Adamın Türkü- sü" şiirinin son bölümü: "Bırakma beni yakınına m yenilgiden - Bı- rakma uzak tut beni artık - Bu son buluşma mıydı - değil - Ölümün ük kesidir kep güneşe gizlenen." AKİS, 27 AĞUSTOS 1962