20 Ağustos 1962 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 23

İKTİSADİ Maliye Bir adım daha liye Bakanlığı yetkilisi şaşkın bir fade ile karşısındaki genç adama baktı ve sonra hayretle konuştu: ". Peki, nasıl oldu da duydu- nuz? Henüz karar aldık. Üstelik, kim- seye de bir şeyden bahsetmedik. Fa- kat isterseniz bir parça daha sabre- din, zira hoşunuza gidecek pek çok haberler alacaksınız." Maliye Bakanlığı yetkilisinin mu- hatabı bulunan gazeteci, fazla sual sormadı. Zira bir kaç dakika sonra Maliye Bakanlığında bizzat Ferit Me- lenin başkanlık edeceği bir iktisadi komite toplantısı vardı. Maliye Bakanlığı yetkilisini hay- rete sevkeden, Vergi Reformu Komi- tesinin aldığı bir kararın basın men- supları tarafından bu derece çabuk duyulmuş olmasıydı. Karar, dolar ü- zerinden alınan 450 kuruşluk "İstik- rar Fonuna Katılma Primi"nin kal- dırılmasına dairdi. Kemal Kurdaş devrinde dolambaçlı yoldan alaturka bir kurnazlıkla doların üzerine ek- lenen prim, hiç bir m me kal- madığından değil a milel Para Fonunun bir ikazı ile kaldırı” yordu Zahiren basit gibi görünen 450 ku- ruşluk prim hikâyesi aslında son de- TECE ilgi çekicidir. Meselenin bir baş ka yönü de Türk Parasının kıyme- tiyle ilgilidir. 1962 yılının ilk aylarında Mali- ye Bakanhğında, Hazine dairesinde O. E D., Beynelmilel Para Fonu, Dün- ya Bankası temsilcilerinin oyaptıkla- rı seri toplantılarda, bilhassa Para Fonu temsilcileri kademeli kur tatbi- katı olarak kabul ettikleri 450 kuruş- luk "İstikrar Fonu Primi"ne olan al- lerjilerini belirterek, bu fonun kaldırıl- masını tavsiye ettiler. Ancak o sıra* larda Maliye teşkilâtının başında bu- lunan Bakanın pek pasif hareket et- mesi, neticeyi sağlayamadı. Üstelik D.P.devrinden kalan kirli bir mira- sın devlet bütçesine hayli büyük bir yük tahmil etmesi gecikmeye sebep oldu, 4 Ağustos 1958 kararlarıyla 2.80 den 9.00 liraya çıkarılan doların hazineye dolar başına tahmil yük 620 kuruştu, bu da, rakamlar büyüdükçe korkunç bir manzara ar- zediyordu. Hele dış borçlar mesele- sinde iş oldukça zarar verici hale gel- di. Meselâ | milyon liralık bir borcu 2 milyon 800 bin lira ile ödemek müm AKİS, 20 AĞUSTOS 1962 VE MALİ Ferit Melen İyi bir deparcı künken 4 Ağustos kararlarından son- ra bu rakam, 900 bin liraya baliğ oldu. Aradaki farkın bir kısmı büt- çeden karşılandı. 6 Haziran 1961 ta- rihli 5/1280 sayılı kararla ise kalan kısmın finansmanı düşünüldü ve dolambaçlı bir yoldan "İstikrar Fo- nuna Katılma Primi" ihdas edildi. Böylece devrin aklıevvel maliyecileri, güya yan kapıdan kemerleri sıkma politikasına halkı sokuyorlardı. Vatandaştan gelen tepkiyi Beynel- milel Para Fonundan gelen ikaz ta- kip etti. 1962 yılının Şubat ayından sonra bu ikazlar daha da sıklaştı. Ger- SAHADA çi Para Fonu teşkilâtının bir icbar yet- kisi yoktu ama, evvelce yapılan bir anlaşma gereğince müdahalede ken- dinde hak görüyordu. Şefik İnan dev- rinde mesele gene uyutuldu ve hasır- altı edilmeğe çalışıldı. Bu defa vatan- daşın allerjisi belli bir şekilde hisse- dilmeğe başladı. Ferit Melen Maliye Bakanlığı kol- tuğuna oturur oturmaz ilk el attığı işlerden birisi de bu oldu. Vergi Re- form Komitesine bu konuda bir ted- bir düşünmelerini ve behemâhal bu "İstikrar Fonuna Katımla Primi'n- den kurtulunmasını tavsiye etti. Hal- kın bu çeşit ayarlamalara olan anti- patisini çok iyi bilen Vergi Reform Komitesi konuyu inceledi. Komitenin karşısına bu konuda çıkan en bü- yük baraj, bir gelir kaybı ile karşı karşıya kalınması korkusu oldu. Büt- çe dışı da olsa bu derece büyük bir gelir kaybı göze alınamazdı. Vergi Reformu Komitesi nihayet bir çare buldu. Çare, netameli fonu giderler veya turizm vergileri içinde mütalaa etmek yoludur. Böylece hiç bir kayıp olmuyor, mali politikada vatandaşın karşısına açık yüzle çıkı- lıyordu. Bulunan formüle göre prim kaldırılacak ve dolar 9 liralık resmi kur üzerinden muamele görecektir. Yalnız turistik maksatlarla döviz sa- tın alanlar, eski prim yerine, ihdas e- dilen turizm vergisini ödeyeceklerdir. Karar, şüphe yok ki malidir. Ama Türk Lirasının kıymet kazanması, ka- raborsada doların altın fiyatlarının düşmesi, ekonomi hayatımıza istik- rar gelmesiyle kabil olmuştur. Mali- ye Bakanlığı bu havayı devam ettirte- cek yeni tedbirlerini teker teker umu- mi efkâra duyuracaktır.