12 Haziran 1961 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 32

MUSİKİ Besteciler Arelin başarısı Bülent Arelin fotoğrafı, 7 Mayıs ta- rihlii New York Times ve New York Herald Tribune gazetelerinin pazar ilâvesi musiki (o sayfasındaydı. Aynı. gazetelerin 10 Mayıs çarşamba günkü sayılarındaki musiki tenkidle- rinde Bülent Arel adı sık sık geçi- yordu. Columbia Spectator gazetesi- nin 12 Mayıs sayısındaki musiki ten- kidinde bir şaheserden söz ediliyor- du ve söz konusu şaheser Bülent Are- lin bir eseriydi. Musikinin en ileri çe- şidinde, elektronik musikide, bir Türk bestecisi sâdece ileri bir cereyana a- yak uydurabildiğini isbat etmekle kalmamış, bu ileri çeşit içinde verdiği bir eserle de o cereyanın kalburüstü temsilcilerinden biri olma durumuna yükselmiştir. Gazetelerin bahsettikleri olay, 9 Mayıs günü Columbia Üniversitesinin McMillin Tiyatrosunda verilen elekt- ronik musiki konseridir. Aynı konser ertesi gün aynı yerde tekrar edilmiş- tir. Konserde, elektronik musiki sa- hasında çalışan birçok bestecinin e- temsilcisi olan Vladimir Ussaohevsky ile Otto Luening'in eserleri de vardır. Luening ile Ussaohevsky, Columbia Üniversitesinin omusiki obölümünde profesördürler. Hem de aynı üniver- sitenin elektronik laboratuarının ku- rucusu ve idarecileridirler. Princeton ll işbirliği halinde çalı- “Col umbia- Princeton Electro- " adıyla anılan bu laboratuara Bülent Arel, bundan iki yıl kadar önce Rockefeller Vakfının verdiği bir burs ile katılmış, bir yıl sonra burs sona ermiş, fakat Arelin çalışmalarından ve elektronik musiki sahasında hem bir sanatçı, hem de bir elektronik uzmanı olarak gösterdiği üstün başarıdan son derece memnun kalan üniversite onun araştırma asis- tanı, olarak bir yıl daha New York'ta ve üniversitede kalmasını sağlamış- tır. Arelin Türkiyede elektronik mu- siki sahasındaki tek çalışması, derme çatma, kırık dökük bir ton jeneratörü ile hazırladığı "Yaylı Kuartet ve Ton Jeneratörü için Musiki" dir. Fakat manyetofon üzerinde ve manyetofon musikisinin metodlarına göre hazır- musikisi de "musicue conerete" de... Arel, gerçek elektronik musiki ü- zerinde çalışma imkânını Columbia Üniversitesi olaboratuarında buldu. Bu laboratuar, Parisin Radiodiffusion Française stüdyosu, Kolonyanın Elek- ronik Musiki Stüdyosu ve Milanonun Studio di oFonologla'sı ile birlikte, dünyanın en başta gelen elektronik musiki stüdyosudur. Arel. bu stüd- yonun bol malzemesinden ve ileri a- letlerinden faydalanarak ilk elektro- nik eserlerini vermiye başladı. Bun- lardan biri -Kafka'nın "Duruşma" ad lı eserinden mülhem olarak J. F. Mat- hews'un yazdığı ve bu mevsim New York'ta oynanan "Ihe Scapegoat" adlı piyesin fon" musikisi- Arel adını laboratuar çevresi dışına, halka du- yurdu, Arel bir yandan da, elektro- nik musikinin öncüsü ve en büyük us- tası Edgar Varese'in eserlerinin ha- zırlanmasında da yardımcı olarak ça- lışıyordu. Büyük gün Derken Columbia-Princeton elekt- ronik musiki merkezi, laboratuar- la teması olan bestecilerin eserlerini sunmak için iki konser tertipledi. Bü- lent Arel de bu konser için, "Stereo Electronic Music No. 1" adlı eserini hazırladı. Programda Arelin ve Lu- ening- ile Üssachevsky'nin eserlerin- den başka, iki Amerikalının, Milton Babbitt ile Charles Wuorinen'in eser- leri, bir Arjantinli bestecinin, Mario Li nin Elektronik Çalışma" - , bir de Mısırlı bestecinin, Halim Eİ- Dabh'ın Leyla ile Mecnundan mül- hem olarak hazırladığı "Leyla ve Şa- ir" adlı elektronik eseri vardı. Bun- ların arasında Bülent Arelin o eseri dinleyicilere olsun, tenkidcilere olsun iki tenkidci de en azından Arelin mu- sikisinin mahiyeti hakkında ve prog- ramdaki öbür besteler arasındaki du- rumu üzerinde bilgiye yazılarında yer verdiler. Eserin, New York'un görmüş ge- çirmiş musiki çevrelerinde ne yolda karşılandığının bir örneği asıl, oCo- lumbia Spectator'daki tenkid yazısı oldu. Bu' yazıda tenkidci Jonathan Cott, Arelin eserini programdaki bü- tün öbür bestelerden kat kat üstün bir şaheser intibaını veriyor" tim sonra yazışına şöyle devam et- mektedir: "Eserde muhayyile açıklığı-ve ta- zeliği var. Bu türlü eserlerde rastla- nan çiğ dehşet ve şiddet ifadesine bu eserde de rastlanıyor ama, eserin so- nunda anlatılan hüzün duygusu, pek az modern eserde rastlanır derecede dokunaklı. Stockhausen'in küresel u- zay fikrini takip etmekle birlikte üs- tün bir şahsiyet açıklıyan bu beste, dinleyiciyi büyüleyen ifadesiyle (o bü- yük tesir kudreti kazanıyor. Konse- rin başında Dekan Jacgues Barzu- n'ün yaptığı konuşmada sözü edilen bekleyiş ve tamamlanış duygusu, programdaki bütün eserler içinde an- cak bu eserde vardı. Yalnız elektro- nik ses kaynaklarından faydalanarak hazırlanan bu eser, musiki özü bakı- mından önemlidir ve yeni vücut bul- Bülent Arel çalışıyor Hiç kimse kendi köyünde peygamber olamaz AKİS, 12 HAZİRAN 1961