23 Haziran 1959 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 30
KİTAPLAR ŞARLO (Yazan: Philipe — Soupanlt. Çeviren: Teoman — Aktürel, — İstanbul, — İstanbul sayfa metin Mattbaası, — 193 9 128 dışı 18 resim. Fiyatı 5 lira. Yayınları No. 62) Charles S. Chaplin, monografi macı -Louis kındaki kitabı 1921 tarihlidir- veya hakkında en çok kitap yazılan si- nemacı olmakla — kalmıyor -Glauca 9 "Martı hakkında bir 11k sine- Viazai'nin 1955 de — yayımladığı "Chaplin e critica", en mühimlerin- den biri olmak şartiyle — 1000 den fazla kitap ve uzun makale sırala- maktadır-, aynı zamanda hakkında en değişik, en birbirini tutmaz fi- kirlerin ileri sürüldüğü, efsaneden gerçeğe kadar değişiklikte hikaye- ler anlatılan bir kimse olarak ortaya Çıkmaktadır. 1914 den günümüze ka- dar film çevirdiği, bunların herbiri- nin büyük akisler uyandırdığı göz- önünde tutulur ve Chaplihin, asrı- mızın en büyük — sanatkârlarından biri olduğu hususunda hemen her- kesin müttefik olduğu gözönüne a- lınırsa bu alâkanın sebebi kolay an- laşılır. Fakat, henüz sinema araştır- gelişmediği bir devirde başlıyan bu alâka, ilk zamanlar ta- mamiyle uydurma bıyograf'ler film- lerinin uyandırdığı heyecan 1çınde kaleme alınmış aşırı övgüler, "Şar- la" tipinin birbirini tutmıyan tefsir- leri şeklinde ortaya çıkıyordu. Chap- in hakkında ilmi denebile cek ilk a- raştırma Pierre Leprohon'un 1935 de heşrettiği "Charlot ou la naissan- ce d'un mythe"i ile başlar. Leprohon bu kitabını daha sonra 1946 ve 1957 de yeniden gözden geçirip daha tam bir hale getirmiştir. Fakat Lepro— hon'un kitabının ilk baskısı da yine birçok eksik ye yanlışlar taşıyordu, Zira o zaman daha Chaplin'in filmle- rinin tam bir İistesi bıle tespıt edil- memişti. Bu işin yapılması ise an- cak 1945 mümkün olabilmiştir. Bir Chaplin mütehassısı sayılan The- odore Huff o yıl, bizzat Chaplin ve onun yardımcısı Robert — Florey'nin ışbırlıgıyle meydana getirdiği Chap- lin'in bütün filmlerinin eksıksız bir listesini İngiliz Film Enstitüsü ya- yınları arasında "An İIndex to tha I Films of Charles Chaplin" — adıyla çıkardığı vakit Chaplin incelemeleri için en sağlam temellerden — birim atmış oldu. Huff, aynı filmografiyi daha gelıştırılmış olarak, aynı Zza- manda Chaplin için en saglam biyog- rafi sayılan 'Charlıe Chaplin” (1951) adlı kitabında da tekrarladı. Bu ara- da “n "İpte lt*l$ Fe:icw' u (1951 ), Ge- Sfel feolMurU* "Ve d: Charlot .V7 ÜObij. J.Aau*;A ve Robert j Jufey'mn "Mon Chaplin rjre dans la NUıfsı (1952) 1le Chap— 'Eeçty 30 lin'in biyografisinin anahatları lam olarak çizilmiş bulunuyordu. Philippe Soupault'nun ilk defa 1931 de neşredilen "Şarlo"su Chap- lin'in dünyasına başka bir — zaviye- den yaklaşıyor. Soupault'nun bu kü- çük kitabı Chaplin'in değil, onun yarattığı “"Şarlo" tipinin biyografi- sini vermeğe çalışıyor. Yani gerçek bir varlığın değil, ancak beyaz per- dede yaşıyan bir "gölge"nin hayatı- nı. Zaten kitabın neşredildiği serinin adı da bunu ortaya koyuyor "Chro- nigue des — personnages imaginai- res". Soupault'nun bu işi, tıpkı Chap- lin'in hayatını incelemeğe girişenler sağ- gibi başardığı söylenebilir. Sabırlı, dikkatli, fakat — hepsinden muhımı "Şarlo" tipinin mânasını anlıyan bir kimse olarak Soupault bu hayali varlığın gelişmesini ustalıkla canlan- dırıyor. Bunu yapar en de mümkün olduğu her an, "Şarlo" filmlerine dayanıyor, ancak aradaki boşlukları kendi hayalinden eklediği durumlar- la dolduruyor. Nitekim kitabın ilk bölümündeki "Şarlo'nun çocukluğu" böyledir. Soupault, burada — yalnız perdeye ancak büyük bir insan ola- rak giren tipin çocukluğunu yadır- gatmayacak bir şekılde vermekle kal- mıyor, Şarlo'nun "milletlerarası" hu- susiyetini de aksettiriyor. Onun ar- kasından gelen bölümlerde, — artık Şarlo filmlerine dayanan Soupault'- nun “Easy Street" ile Şarlo'nun po- lisliğini. "The Vâgabond" ile kırda- ki serseri yaşayışını, "A Dog's Li- Şarlo Unutulmayan hayal fe" ile yalnız Şarlo'nun bir köpekle olan arkadaşlığını, "The Kid"le bı- rakılan bir çocukla giriştiği hayat mücadelesini, "The migrant" ile "yeni dunya ya büyük ümitlerle ge- "Shoulder Arms" ile Şarlo'nun as- kerliğini -daha doğrusu hicvedişini-, "The Pilgrim" ile Şar- lo'nun yalancı din adamlığını, "The Rush" ile altın arayıcılıgını an- Böylelikle Şarlo'nun 1931 e kadar çevrilen kısa ve uzun filmle- rine dayanarak Soupault'nun meyda- na getirdiği biyografisi en beri varlıktan — ayırtedilemiyecek canlı ve "bütünlüğe erişmiş" bir ka- rakter olduğunu ortaya koyuyor. Ö- ta y S tık h n i z olan eski Şarlo filmlerinin aslına çok akın bir uygunlukla gözler önünde — can- lanmasına yarıyor. Chaplin'e ve Şar- lo tipine bir başlangıç olarak, Sou- pault'nun temiz bir dille çevrılmış bu kitabını okumak gerekir. ÇAĞDAŞ FRANSIZ ŞİİRİ (Hazırlıyan: — Ahmet — Necdet. — İstan- bul, — Yeditepe Yayınları, 1959. 190 sayfa. Fiyatı 10 lira. Yedıtepe Ya- yınları:- 94" "Dünya Şiiri: 1”) Y edıtepe Yayınlarının, "Dünya Şi- iri" adıyla hazırladığı — yeni b;r serinin ilk kitabı olan "Çağdaş Fran- Baudelaire'den Andre Verdet'ye — kadar — otuz beş Fransız şaırınden çevrilmiş — yetmiş akt adır Böylelikle beş şiiri toplam şimdiye kadar memleket şiiri üzerinde neşredilmiş en geniş antoloji olmak hususiyetini gosterıyor Şiirlerin çoğunun — daha önce çeşitli dergi ve kitaplarda çık- mış olanlar arasında seçilmesi, hiç şüphe yok ki gerek tercümede, ge- rekse seçimde, antolojiyi hazırlıyan kimsenin istediği serbestlikle çalış- masını önlüyor. Fakat Şiir tercüme- lerinin en kadar güç olduğu gözönün- de tutulursa, bunun bi nılmaz bir durum o rimizde tesiri en ço cı bir edebiyatın örneklerini dilimi- ze aktardığı için ayrıca dikkate de- ğer bir hususiyet taşıyor. Gerek ki- taba alınan her şair için yapılan bi- yo - bibliyografik açıkl malar -bun- ların her zaman şairin ehemmiye- tiyle —mütenasip olmadığına — işarete- delim gerekse kitabı metin için ve olarak titizlikle eklendiği desenler — "Ye- yeni serisinin faydalı bir işi, gereken dikkatle yürütece- ğini göstermektedir. AKİS, 23 HAZİRAN 1959
