5 Mart 1955 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 15

riyetindedir. Bu ameliyenin ifası için de Türkiyede senelik 2 nisbetinde bir milli gelir artışı temin etmek gere kir. Şimdi yukarda kendi kendimize sormuş olduğumuz suah cevaplandıra— fazla senelik milli gelirdeki artış nisbetini bulmuş oluruz. Bu nisbet yüzde altı- dır. Gerekli imdi burada dıger bır sualle kar- yatırım — hacmi vaplandırabilmek için son yıllar, zar- fında elde edilmiş olan neticelere bir nazar atfetmek gerekir. Fena bir mah- sül yılı olan 1 9 5 4 senesi istisna edile- cek olursa, milli gelirin B 17 si nisbe- tinde gayrısafi bir yatırım hacminin milli gelirde B 8 senelik artışlar hu- sule getirdiği görülür. Fakat — kötü mahsül yılları hesap dışı bırakılamaz Onun için hesaplarımızı iyi yılları olan 1948-1953 yılları üzerinden değil ve fakat 1948-1954 yıllarının or- talaması üzerinden yapmak mecburı— yetindeyiz. Böyle bir ortalamada de on yedi nısbetınde gayrısafi bir ya- tırım hacminin milli gelirde senede yüzde beş artışlar husule getırdıgı tes- bıt edilir. Öyle ise senelik yüzde altı ig nisbetinde elirde — artış temin tmek için yatırı acminin milli ge- lirin B 2 konomi- siyle hususi ekonominin birlikte yapa- cakları yatırınım hacmidir. Burada bir iki hususu da ihmal etmemek gergiğin, Makinalaşma, bilhas ziratte ŞİKl süratli bir şekılde mıllı geliri arttırır, lâkin boş arazinin azalması veya müm- bit toprakların eksilmesi neticesi ya- tırımların müsmüriyet — derecesi Za- manla, düşer. Nihayet az verimli yatı- rımların yatırım hacmi arttıkça çoğal- ması ve yatırımlar arasında ahenkleş- me temin edilememesi yüzünden yatı- rımların istihsaldeki hisselerinin azal- ması İ de mevcuttur - artış temin etme rak kabul ediyoruz. çın asgari had ola- Ya — imkânlar B kafalarda başka nisbeti de tayın lirmektedir: kiye bu çaptaki bir atırım hacmini kendı imkânları ile besliyebilir mi? Suali gene son yılların yatırım rakamları üzerinde bir tetkik AKİS, 5 MART 1955 bir istifham be- ettikten sonra yapmakla cevaplandıracağız. Malüm- dur ki 1948- 1953 ılları arasında yatı- ü mi | n lira ile 2210 milyon İlira arasında degışmıştır Aca- ba bunlar hangi mali kaynaktan bes- lenmişlerdir. Chencry heyetinin bu mevzuda yapmış olduğu tetkik mezkür noktayı aydınlatmaktadır. Chenery ra- poruna göre yatırımlar başlıca üç kay- naktan beslenmişlerdir. Bunlardan bi- rincisi ithalât fazlalıklarıdır. Bunlara cebri yahut gönülsüz kredi (credits involontaires) denebılır İkincisi kre- diler (credits volontaires), üçüncüsü de enflâsyondur. Şimdi mezkür kay- naklar yatırım hacminin ne kadarım beslemişlerdir, bunu görelim. Bu hususta bizi gene Chenery ra- poru aydınlatacaktır. Chenery'e göre son yıllar zarfındakı yatırımların mali aklar -5 1 kayna flasyonısttır Demek oluyor ki Turkıy de ut tasarruftan ve dışardan temin edılen hibelerle, ikrazlardan daha büyük öl- çüde yatırım yapılmaktadır. Buna rağ- men şu noktayı belirtmek gerekir ki Türkiyede geçen sonbahara kadar enf- lâsyon tehdid edici bir manzara arzet- memiştir. Çünkü ferdi gelirdeki artış- lar, tedavül hacmindeki artışlar ve fiat tereffülerinden daha yüksek olmuştur. Yatırımların finasman kaynakla- rından birini ithalât fazlalıklarının teşkil etmesi Türkiyenin iktisadi kı— şafında dış ticaretin ne ka uy olü olduğunu göstermeğe kâfidir. Fil- hakika 194 8d 953 sonuna kadar ithalat hacminde yatırımların payı 33-48 hnisbetlerinde değişiklikler gos— termiştir. İthalat fazlalıklarından, yani gönülsüz kredi membaından yatırım- İKTİSADİ VE MALİ SAHADA ların hissesi ise ortalama olarak yatı- rım hacminin © 118 sıdır. Bu nisbetler de göstermektedir ki Türkiye iktisadi ınkışafı için büyük ölçüde ithalâtta ulunmak mecburıyetındedır attâ denebılır ki mkün mertebe dışarıya daha fazla ıhracatta ve daha az ithalat- ta bulunmak için sarfedikeek herhangi bir gayret milli hasılada menfi bir tesir icra edecektir. İşte bu noktada mese- lenin can alıcı noktasına vasıl olmuş bulunuyoruz: Türkiye uzun devreler zarfında ehemmiyetli hibeler kabul zun vadeli dı: ve döviz stoku Türkiyenin dış ticaret borçlarını tasfiyeye — kafi gelemiyecek durumdadır. Fakat Türkiyenin kalkın- ma hamlelerini neticelendirebilmesi için fazla ithalâtta bulunması da bir zarurettir önülsüz dış ticaret borç- larının tasf'ıy sinin — Türkiyenin ticari ve mali itibarım yükselteceği de mu- hakkaktır. Demek ki dairei faside için- deyiz: — Fazla ithal etmek bir zaruret, dış ticaret borçlarının tasfiyesi de fay- dalı Ne yapılacak? Türkiye meselenin hallini geleceğe bırakarak elindeki her imkânı ya atırımı teşvike tahsis edecek d a un halde nasıl tedbirler alınmalı da eldeki her imkân daha müsmir yatırımlara tahsis edilmeli? Rapor sahihi önce iç bazı yenilikler yapılmalı dedikten son- ra tavsiyelerini bir kaç nokta etrafında toplamaktadır