2 Ekim 1954 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 12

SOSYAL HAYAT Artık yeni binalara tanınan yeni bir hak vardı, yeni binaların kiraları Ev sahibi istediği fiyat üze- üç yüz, dört yüz yardımının, vik ediyorlar, istenileni tereddütsüz ve- riyorlardı. Hatırlayınız, o zamanlar ev sahiplerinin tek soyledıklerı Amerikalı'- nın fıyatta tereddüt etmediği noktasın- da top Dıger tarafta bir çoğunluk Vardı meskenlerini çok eski tarıhlerde y mış olanlar.. Bunlar. bı— liyor, ne de evlerınden çıkanlara kıra— yı fazlalaştırarak veriyordu, ve çoktu- la Eski yapılar ile sonradan yapılan- lar, yeni yapılanlar birbirlerinden çok farklı sınıflar içinde, bocalayıp duru- yorlardı. 1950' den sonraları, yeni iktidar meselenin — halli gerektıgını anlıyordu Kemal Zeytinoğlu bir kanun te çalışmalarım bitirmeden kanunu kabul etti, kiralarda yeni imkânlar ev ve mes- ken sahiplerinin eline g çti. Kiracılar mağdur duruma düşüyı anun şunları getıııyordu ; Kıralar yeni binalar için tamamen serbest ve anlaşmaya bağlı kalıyordu. Eski bi- naların kiraların yüzde nispetler içinde zamlar yapılıyordu. Ticarethane kirala- rı 1955 yılının ilk ayının, ilk gününden itibaren serbest kalıyordu en mühim olanı : Ev sahibi is- tedıgı zaman, kiracısını meskenden çı- karabiliyor, — kiracıdan istediği miktarı talep edebl ordu. Buhran doğmuştu : öylece buhran dogmuştu Harp yıl- larının, daha evvelki senelerin kıra— cı elinde olan kozları, birden ev sahip- lerine hem de geniş hakların teşkili ile verilmişti. Artık, ev sahipleri istedikle- ri gibi konuşacaklardı Bu arada, yeni binalar yükseliyor, memleketin her ya- nında, bilhassa büyük şehirlerde mes- ken buhranını yaratmıyacak kadar mes- ken inşa ediliyor, kooperatifler kurulup degişmiyordu Kiracılar yi- ne fazla kıradan bunalı Kiracı durmadan ev sahibinin t leplerı karşı- sında kalıyordu. Şehrin bazı yerleri, bil- has ışleh merkezi sayılan bolgeler im- kansız derecede, rilemiyecek kiralar ile Verılmek isteniliyor, hayret edilecek nokta, bir tek bina da boş kalmıyordu. Kıralık levhası bır gun iki gün bir du— d ust inde kalırs ç g i bir komşunun geldıgım mahallelıye mujdelıy rdu. çarnaçar kalıyordu. — Mes- ken bulmak için muhtelif hesaplara gı— rişiyordu. Dairesinin, - isinin dugu yeri arıyordu, mi htelıf kısıntıları tobüs, çarşı v.s. gibi— hesaplıyor, bunları kiraya zam ediyor ve yerleşi- yordu. 12 Her gün yükselen inşaat Bir de fiyatlar düşse muhtelif faktörler, belki de görü nmıyecek gibi gelen muhtelıf un- surlar, ev sahiplerinin, kira üzerinde is- tedıklerı gibi oynamalarına imkân ve- riyordu. Bugün artık onune geçilemi- yecek derecede bir ev sahibi saltanatı hüküm sürmektedir. Belediy elerin, ma- halli idarelerin bu müşkülün, müzmin- leşmeğe yüz tutan bu derdin önüne geçmeleri imkânsızdır. Kanun hüküm- leri ev sahibine bu hakkı vermiştir, hiç bir mâni yoktur. Yeni bir dert : S on çıkan kanunda bir hüküm daha vardır ki, yeni senenin başından iti- baren yeni bir buhrana yol açacaktır. Daha şimdiden hissedilmeğe Fakat, kiracılarına yüzde üç, dört yüz zam t lJebinde bu- kabul etmedikleri takdirde 1955 yılının birinci günü dükkânları, binaları terketmelerini ıstemışlerdır Şimdi, ortaya ticarethane kiralan meselesi çıkma tadır. Ticarethanelerde kiracı olarak oturanlar, bu durumun vehameti karşısında Ekonomi ve Tica- ret Bakanı Sıtkı Yırcalı'yı ziyaret etmiş- lerdir. Bakan, meselenin halli için ça- lışacağını, hatta bir kanun getireceğini de söylemi: Halen Mechste larının bu anormal durumdan kurtarıl- ması ıçın bır kanun teklifi bulunmak- tadır. Kiraların yukseltılebılmesını bazı şartlara bağlıyan bu kanun teklifi kabul edılıp, Meclisten çıkmadıgı takdirde, büyük şehirde —yine Ankara, İstanbul ve lzmırde— tica thane kiraları diye büyük bir mesele kendını gösterecektir. Halli için tedbir : ticarethane kira- S ıitkı Yırcalı ticaretane kiralarının halledileceğini söyledi, fakat İçişleri Bakanlığı diğer bina kiralarının bu üşkül keşmekeş halinden kurtarılması için hiç bir faaliyette bulunmadı. Kira- cı ve ev sahibi ihtilâfi meselesi geniş bir kitle meselesidir. Bugün, Ankara'yı misal olarak ele alalım, geçen senelere yapılan bınaların miktarında z ile kırk arasında bir fazla- kiralarından düşme değil, yükselme, ev bulmakta kolaylık değil, zorluk hüküm sürmektedir. S dece ticarethane kiralarının hal- bır limite, bunun tesbiti için de nihai karan verecek bir ehlivukufa ihtiyaç vatandaş, sıkıntının tam içinde sayılmak lâzım gelır Kira selesi, kiracı ve ev meselesi, husnun iyete baglanacak bır kanun be ekliyor. Bu kanun bir an önc getirilmeli, ev sahibim ve kiracıyı mağ- dur etmıyecek dereceleri ihtiva etmeli ve duru aydınlatmalıdır. Kan unu Hukumet getırmelıdır Bir milletvekilinin getirdiği esaslar uzun tetkiklerin mahsulü olmamaktadır, sa- dece günün — bazı hâdiselerine dayan— maktadır. Bize söylenenler, Hukumetın meseleyi dört başı mamur ilde Mec- listke getirmesinin şart oldugu noktasın- da toplanmaktadır ki, bunu talep eden- lerin bütün Vakıaları sıraladıktan sonra haklı çıkmamaları imk; ktur. Getirilecek kanun harpten evvelki Milli Korunma Kanununun ev sahibim yıkacak hükümlerini, şimdiki halde ki- racıyı mağdur eden şartlarını ihtiva et- memelidir. Her şeyde olduğu gibi mes- ken buhranında da bir <<ortalamaya» ihtiyaç vardır. Acele olarak bu yola gi- dilmelidir. AKİS. 2 EKİM 1954