24 Temmuz 1954 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 12

deresin fikrince, NATO'nun ahengini bozmamaktır. pralıkte gerek Yunanis- e gerekse Yugoslav yanın tecavüze uğraması halinde bü- şüphesizdir. ittifakının şümulüne giren bölgede bir tecavüz hareketinin mahalli bir savaş ölçüsünü — muhafaza etmesi düşünüle- mez. Binaenaleyh, fiiliyatta esasen NATO ile Balkan ittifakı arasında bir bağlılık mevcuttur. Fakat, bunun hukuki plândaki mü- nakaşayı ilânihaye uzatmak mümkün- dür. selâ, Türkiye ve Yugoslavya NATO taahhütlerinden doğan bir sa- vaşa girecek olurlarsa Yugoslavya yardım edecek midir? Yugoslavya te- cavüze uğradığı takdirde Türkiye ve Yunanistanın Balkanı paktı icabı — ya- pacakları yardım diğer NATO mem- leketlerinin de müdahalesini davet e- decek midir? Bütün bunlar sıf hukuki plânda formül arayan suallerdir. Balkan pak. ti âkidleri hazırladıkları ittifaknamede bunu hangi zaviyeden ele almışlardır? NATO üyelerinin noktai nazarı nedir? Bunlar sarahaten bilinmiyor. Bilinen — bir şey varsa, o da, iki ittifak arasında bir Entegrasyon sağ- lamak lüzumudur! Balkan paktını ittifaka kalbedecek olan Bled toplantısının tehiri karşısın- da, bunları hatırlamak lâzımdır. Trieste Halledilecek mi? rieste meselesi hallediliyor. mu? T İlgili başkentlerden gelen haberlere bakılırsa, şimdi rbest Trieste'nin 1- talya ile Yugoslavya arasında — taksimi esasına dayanan bir hal tarzı üzerinde mutabakata —varabilmek — için ortada pek az mâni kalmıştır. Bunun da bir kaç gün, nihayet hafta içinde bertaraf edileceği umuluyor. Trieste'nin beynelmilel hakkındaki terkediliyor, demektir. den itibaren bu tasarıya ne mitler bağlanmış ve bunun üzerine ne- ler inşa edilmişti. Zamanımızın bu gibi ihtilâfları halletmenin tek şekli, tak- sim esası burada da cari oluyor. Kısa bir tarihçe: Londrada toplanan ilk "Beş Büyükler" — konferansında Trieste limanının — beynelmilel statüye i kararlaştırılmıştı. O bu tasarı, Yugoslavya ile İ- Yugoslavyayı tilâfta Sovyet Rusya, İtalyayı da batılı lar desteklemekte idiler. , ununla beraber, konferansın teb- liğinde ancak bir prensipin vazile ik- tifa — olun e Ocak 1946 da mesele vekil yardımcılarına intikal etti. Bun- AKİS. 24 TEMMUZ 1954 lar bir uzmanlar komitesi kuruyorlar- dı. Bu komite hem Yugoslav İtalyan hudut meşelerini, hem de Trieste me- selesini inceleyecekti. komitenin bırkaç ay içinde ktu. Ancak haziran 1946 da Fransız Hariciye — Vekiline bir teklif — üzerine ihdas o “"Serbest Trieste toprakları" lundu. 1947 tarihli İtalyan sulh andlaşma— sında kabul edilen esas da budu "Serbest Trieste toprakları" guvenlık konseyinim, kontrolü altına giriyordu. Konsey bu topraklar için bir vali tayin edecekti. Bununla beraber, valinin ta- yinine kadar — Trieste müttefikler ku- mandanlıkları tarafından idare olun- makta devam etti. Serbest bölge Mor- gan hattiyle ikiye bölünmüştü: Şimal- de A bölgesi (İngiliz - Amerikan işga- linde); cenupta B bölgesi (Yugoslav işgalinde). A bölgesine şehir ve liman da da- hildir. Bu bölge B bölgesinden çok da- ha küçük olduğu halde nüfus itibarile çok daha zengindir. Bölgeye tayin edilecek vali güven- lik konseyinin kısır müzakereleri ara- sında sıkışıp kaldı ve beynelmilel se- nato tasarısı da türlü merhalelerden geçerek gelip bugünkü taksim esasına dayandı. Lâkin bu da pek o kadar kolay ol- du da denemez. Zira arada batılı dev- lelterin 1948 de aldıkları bir karar var- dır ki, hâlâ Trieste ihtilâfını zehirle- mektedir4 Üçlü 948 yılının 25 martında, erika ve Fransa, beyanat ve sonrası: İngiltere, neşrettikleri DÜNYADA OLUP BİTENLER müşterek bir beyanname ile Trieste- yi İtalyaya vaadettiler. Bunun başlıca sebebi İtalyadaki seçimlerdi. Filhaki- ka, bu suretle merkez koalisyonu par- Fakat karar bir başka noktadan fire verdi: O zamana kadar Kominform'a sıkı sıkı bağlı bulunan Yugoslavya şimdi Moskovadan ipi koparıyor ve demir perdede ilk gediği teşkil etmek istidadım gösteriyordu. Bu vaziyet dahilinde, batılılar için Trıeste ışmı 948 kararlan zaviyesinden ütalea etmek imkânı kalmıyordu. Bu kere, batılılar, meselenin doğrudan doğruya ilgili iki — memleket arasında müzakere yoluyla halledilmesi lüzu- munu ileri sürmeğe başlamışlardı. 1948 den 1952 ye kadar bu durum devam etti. yalnız nota teati ediliyor ve Tri- este'nin iki ayrı bölgeye — bölünmü hali gittikçe temelli bir hal tarzı ola- rak birleşiyordu). h hazıran 1953 seçımlerı sonra itiraz tekrar uyandı. Bu, nihayet batılıları 953 ekim kararlarına sevke- ecekti. Bu kararla batılılar, A bölge- sini n idaresini İtalyaya veriyorlardı. Hâdise Yugoslavya ile İtalya arasın- cede gerginleşmesine iki taraf eski iddialarını tazelemiş ha- raretle ileri sürüyorlardı. Bu ıddıalar nelerdi? İtalyaya irinci dünya harbine kadar Trieste, BAvusturya — Macaristan Impara- Trieste yanıyor Modern Neron: Politikacılar