1 Haziran 1938 Tarihli Yarım Ay Dergisi Sayfa 16
e mam li ml Mardin civar ımuhalleler Şehidiye minaresi ve Mardinin adı : ardine niçin bu ismin verildiği hak- kında muhtelif rivayetler vardır. Bun- lar arasında kuvvetli olan üç rivayetten birisi Arap müverrihlerinden Vakıdiye ait- tir. Müverrih Fütuhuşşam adlı kitabında Mardin için hülâsatan; «Rum memalikinde hükümdar Herakliyus zamanında Cari oğ- lu Ersus namında bir sergerde türemiş ve halkın şikâyeti üzerine bir tahassüngâh yapmak için Mardin havalisine gönderil- miştir. Ersus, Mardine gelince kale üstün- de ibadetle meşgul olan İranlı Din adın- daki rahiple münssebet peyda eder ve bir gece kimse bulunmadığı sırada onu öldü- rerek cesedini bir yere gömer; ve soran. lara eceliyle öldüğünü söyliyerek kalede yaptığı binalarda tahassun eyler. Bunun üzerine rahibin ismi olan Din kelimesine Süryanice aziz mânasına gelen Mar keli- mesi ilâve ie suretile şehir Mardin adını alır» Enabak Mardin müftülerinden Abdüsse- lâm Mardin tarihinde bu isim için (İran hükümdarlarından birinin Mardin adında bir oğlu varmış. Doktorlar ona dört mev" simin hükmünü icra etliği bir yerde teb- dilihava tavsiye etmişler. O da Mardin ka- lesine gelmiş ve burada ifakat bulmuş. Bu- nun üzerine kurduğu şehir Mardin ismini almış) demektedir. Üçüncü rivayet de Mir'- atı İber tarihi sahibi Sait paşadan men- kuldür. Mardinin Kiyanyan devleti seras- kerlerinden Mardinosun ismine izafe edil- diğini iddia eder. Bu isim hakkında daha birçok rivayet- d Mardin'e Niçin MARDİN Adı Verilmiştir? 6 Milâttan asırlarca evvel Komuk Türkleri tarafın dan kurulmuş olan tari- hi şehir son yıllarda seri bir terakkiye ve inkişafa mazhar olmuştur. Ali Enver TOKSOY Yazan: Li ler vardır. Fakat, muhakkak olan birşey varsa o da Mardinin Türklüğüdür. Filha- kika Mardinde dört mevsim de hükmünü icra eder. Tarih: Mardini 1300 rakımında bir dağın te- pesine kenetlenmiş bulunuşunu, eskiden düşman İaarruzundan masun kalmak için hep böyle dağ tepelerinin tercih olunuşu- na alflederler. Belki de öyledir ve tepesin- soğuk rüzgârlar eserken içinde güz, yamaçlarında bahar ve eteklerinde yaz mev- simi yaşayan Mardin; böyle bir endişe ile 5 tepelerde kurulmuştur. Bu sebepten de- e su ll. ir il Mardin 5 780 de yapılmış olan Zenciriye medresesinin yazılarından baziları Mardin Artıkoğllarını ait eserleden bir kapı gilmidir ki, sert çehresinde düşmana hi kim bir ifade okunur. omalılarin OMerdinom, Batlamyosun Menide- adlariyle andıkları bu asil Türk şehri, İsadan çok daha evvel Mezopotam- yada yaşıyan Komuk medeniyetinin en parlak ve muhteşem devirlerini tatmıştır. Yukarı Dicle kıyısını kaplıyan, Frat orta- larına varan, Mazı dağından, Batman ve Savur sularından Maraş yanlarına ulaşın ve Midyat dağlarının uzandığı yere kadar genişleyen bu medeniyet devrinde Mardin: den başka daha birçok şehir ve kasaba: larda kurulmuştu. Komuk Türklerinin (M, E. 602) bir aralık Âsur hâkimiyeti altını girmeleri üzerine Mardin, yukarı Mezopo: tamyayı Asurilerden temizliyen Madi Türk leri eline geçti. Bundan sonra geçirdiği günler hayli karışıktır. İran ordularının işgaline uğradı. Kiyanyan ve Sasaniler elinde kaldı. Ro: mallar, Araplar, Abbasiler, Hemdan ve Mervan oğulları gelip geçti ve nihayet 497 hicri senesinde oArtıkoğul larından İlgazı tarafından zapledildi. Mar din bu devirde de çok ihtişamlı günler ye şamış ve en yüksek şöhretini yapmıştır. Ulüm, fünun ve sanayide ileri bir mevki aldı, Halebin de kendisine bağlı bulundu: gu Artıkoğulları devrinde bilhassa tic rette mühim bir merkezdi. Bu medeniyete ait eserlere Mardinde çoklukla rastlanır. Bunlar üzerinde esaslı bir inceleme yapıl ması Türk tarihi ve arkeolojisi bakımın: dan çok faydalı olacaktır YİL hieri senesinde “Artıkoğullarının son hükümdarı Şehabeddin Ahmet tarâlin- Emeviler, ed ——iygr
