15 Ekim 1929 Tarihli Hayat Dergisi Sayfa 9
terika- haline maka- ır. Va- İngiliz yeynel- du. Bu issolini entosu l edil tahtel- air sulh sından le sün- makta» iz ıyeti 1amal- kısama ıyüller, le edi- sındaki şekille- nazar» ılhper- ir mec- Ibusat, günkü n uzak surette çlarina cburuz ıditleri belki kadar çok olmamıştır. memleketleri birbirini tehditten vaz geçmiyorlar; İtalya, Lehis- tanve Almanya ayni eyaletler tasarruf huıkkı iddia- sındadırlar; Rusya varidatının hiç bir zaman şimdiki Balkan üzerinde kısmıazamını oOkomşuları için gtikçe tehditkâr olan teslihata basretmekt-dir. Harp tehditleri bariz oldu- gu kadar devamlı bir sulh lü- zumu da bariz iken harpten içtinap etmek ve sulhü idame etmek için mümkün olan çare- ler ne dir? Eski ittifaklar tarzı elveriş- sizliğini öyle isbat etmiştir ki müracaat etmek artık düşünülemez. Son harpte İtalya, Almanya ile muahedesi varken aleyhine döndü. Rusyada Fransaya bir ittifak muahedesile bağlı iken onu terketmeyi menfaa'ına uygun gördüğü anda terketti. Diğer cihetten Amerikanın Fransa ile hiç bir muahedesi olmadığı halde sonunda onunla beraber oldu. Çok daha eski misallere lüzum kalmadan bunlar kat'i surette isbata kâfıdirki yeni menfaatların ku.veti ittifakla- rınkiue çok faik olduğundan bunlara güvenmek pek tehli- kelidir. . Hatta denilebilir ki ittifakların yegâne hakiki rolü müttefik kavimlere al iatıcı bir emniyet ilka ile kendilerini teh- İlkeli sergüzeştlere sevketmek: tir. buna tekrar önün Fakat Avrupa devletleri askeri ittifaklar akdetmekten vazgeçmeye mecbur iseler de iktisadi o menfaatlarını teşrik temeyi o düşünebilirler. o Buna vasıl olmanın çareleri ne dır? “ Avrupa düveli müttehidesi , projesinin tahakkuku mümkün olduğunu ümit etmeye bu gün imkân yoksa da küçük müşle- rek itilâfların tedricen ziyade- leştirilmesi düşünülebilir, meselâ şimdiki halde tahakkuk etmiş bulunan posta, telgraf, beynel- milel nakliyat. ilk itilâfları gibi. Bunlardan o kadar faide görü- lürdü ki inkişafları pek seri olurdu. Bütün bu itilâfların en mü- himmi şüphesiz Evropa dev- İstleri arasında ogümrüklerin lağvı olurdu, Maaleset bu he- nüz gayri kabili icra olduğun- dan Obahsetmekte (o birfaide yoktur. E ropa devletlerinin müşa- reketins'in'izaren bir birlerile harbetmeden nasıl men'edile- bilirler ? Bu gaye ile dir ki cihan hükümetlerin'n kısmı azamını temsil eden elli kadar mürah- has, Cem'iyeti # kvam adı ve- rilen bir nevi cihan mahkemesi teşkil ettiler. El le edilen ne i- celer pek zayftır, hükümetler hâlen sulhu idame icin en emin çareleri (o aramaktadırlar. Bu meyanda terki teslıhat projeleri dahildir. Bu hımaye usulü yek nazarda pek müessir gö ünürse de dü- şündükçe anlaşılır ki mutasav. ver terki tesihat malz hıyal- den ibarettir. Top, tüfek ve mühimma- tını tamamen tahrip etmiş olan bir hücümet aslâ sı'ahsız ola- maz çünkü nitro-glyeörine | gibi korkunç mevaddı infilâkıye anide imal olunur ve her hangi ticari tayyarelerle uzaklara nakledi- lebilir. Başka yerde şunn ev- velce işaret o etmişti ki me HAYAT,9. vadd:. inlilâkiye (Oyüslü olan tayyarel-re icra &dilen bir harp eski harpl-rden çok daha inuh- tip olurdu. Çünkü bir kaç saat içinde büyük payıtahtlar yok edilebilir. En salâhıyettar pras ticienler bu fikirdedirler. Bü fikir geçenlerde İnğliz Parle- mentosu huzurunda, barp es- na ında bombarduman amelyatı müdürü olan Lord Halsburg tarfından ifade edilmişdir. Onun rivayetine göre arsenik esaslı “ dipheyleyanoarsine ,, adı ve- rilen br gazı bavi kırk ton bomba Londura ahalisini bir kaç saat içinde tamamen ifnaya kâfi dir. Maddi terki teslihata imkân olmadığı halde ancak kavım- lerin ruhunda doğan suliper- verane itikatlara dayanan ma- nevi bir terki teslihat düşü- nülebilir. O halde mes'ele şundan ibaret kalır: Milletlerin sulnper- verane omenfaatları kavimler arasındaki münaferetler ile her kavmin sinesindeki siyasi reka- be lere galebe edebilir mı? Beynelmilel (o münaferetlere gelince bunlar asla gayri kabili iktıham görülmeme' tedir. Bunu isbat için hatırlatmak kâfidir ki Fransızlarca “ haın Albion, adı verilen İngiltere asırlarca Fransaya düşm ın iken, ez cümle Napoleon'un harpleti esnasında Avr panın bütün muherebe meydanlarında onunla mücadele etmiş iken, kiymetli br şerik oldu. Demek oluyorki bey- nelmilel kınler sulha bir mavis teşkil edemez. Mamafih bular epeyce bir tehdit teşkil e mektedir. Zuhu- runa nasıl mani olmalı?
