31 Temmuz 1929 Tarihli Hayat Dergisi Sayfa 8

San'at bahisleri: ILAYAT, 8, İstikbalin İİYyairosu Avrupa'nın büyük şehirlerinde umumiyetle temsil edilegelen eser- lerin fazlalığı ve tenevvüü Tiyatronun istikbalini taharri ve tespit etmeyi tecrübe eden alâkadar müterassıt- ların vazifes bilir, Piyeslerin bir çoğu yalnız gözün rüyet sahasını bir tül ile örten ka lin bir duman gibidir. Buna rağmen bu dumanın boğucu tesirlerine alı- şılırsa ve insanın sabır ve taham- mül denen hassasında noksan bu- lunmazsa muasır tiyatronun ve müs- takbel tiyatronun karakterini tespit etmeğe teşebbüs edilebilir. Mamali burada on beş senedenberi birbiri- ni takip eden korkunç içtimai hadi- seler de nazari itibare alınmalıdır. İki büyük iktisadi ve içtimai ha- dise zamanımıza hâkimdir: 1914 te başlıyan emperyalist harp ve Rus ihtilali, Bununla beraber Mi evvelki usullerde tiyatro ooynamağa yani ferdi ve menkibevi İnen en Öne sürmeğe devam edilmektedir. Reji ve mizansen mesaili ekseriya eserden daha evvel mevzuubahs olmakta ve hatta bazan onu bile nazari itibare ni pek az kolaylaştıra- 1 liflerin bazı yenilikler yaralmağa çalıştıkları temaşai eserlerde büyük maşeri ceryanların izleri ve her iki dünya hadisesinin Ki ik zama- nin aksine olarak bul Teknik noktai A sinema tiyatro üzerine hemen despotik de- iz ö g © o ti a ZE Ez 5 o © Ee 3 wn z 6 (zahiri) kalmış ve temaşsi şeklin tamamen mahvı inkırazına tavassut etmiştir. Fakat diğer taraftan bu Muharrir, Alman ve Fran- sız temaşasını mukayese ede- rek: “Almanya temaşai kiy- metlerin inkişafında bir kaç adım daha ilerde olduğu halde, Fransa, henüz bu noktaya yaklaşmamıştır bile, diyor ! m m A, tesir muavin mesailin hal ve tanzi- minde de kendini göstermiştir. Filim tiyatro ile olan rabıtasında temaşai mevzuları kuvvetlendirmiş, tenvir etmiş, vazıhlaştırmış ve hatla Diyaloğun sıkıcı ağırlığını üzerinden almıştır. İşte bu cihet Piscator'un faaliyeti noktasını teşkil eder Filimde olduğu gibi tiyatroda da Rus filim san'atı en çok tesir icra etmiş ve bu esir tamamen yerinde olmuştur. Rus filmi tamamen v mevzu mevadını teknik noktai zardan, tamamen yeni bir san vd için istimal etmiştir. Rusya'da filim serbestçe inkişaf edebilmiş, gerek Avrupada ve ge- rek Avrupa haricinde alelekser vu- kubulduğru vechile ticari menafinin kurutucu metalibi altında boğulup kalmamıştır. atroda olduğu gibi sinemada da umumi kütle ve maşeri anasır kolayca ferdi, romantik ve menka- bevi hususala karşı koymuştur. Zi- ra Rus filmi ve Rue temaşası içti- mai hayatında çi bir. inkilâba maruz kalmış muaz7 gir memle- ketin içtimai yağli bize bildir- mektedir. Ve işte uzun, sıkıntılı mücadelelere, en muhtelif ve en korkunç meşakkatlere rağmen yalı- niz bir iman, bir cuşiş, bil arzu taşıyan bir milletten ueş'et etmeleri Rus aktörlerinin san'atının sırrını teş. kil eder. Bu yeni istikamet sinemada, ti- yalroda olduğundan daha vazıh surette kendini göstermiştir. addit moderm eserleri vaz'ı sal debilen ,, Meyerhold "bile pi var büheniza maruz kalmış ve klâsik eserlere dahâ z mek mecburiyetini Goyol'ın eserleini yeniden tashih etmişti. “Tairow,, ise tamamen mazinin tiyatroyu yalnız mizansen ve dekor noklai onazarından tecdit etmek alâkadar etmişti. Yani fikirden ziyade şekile ehemmiyet vermişti, serçi onun“Phaedera,, ve “Madam Angot,, temsilleri gayri kabili muka- yese olmakla berabep büyük temaşa eserlerini temsil etmeyi tecrübe et mediği gibi kendi hususi mizansen imkânlarına daha uygun olan ihtilâl eserlerini tashin etmeyi de hiç bir zaman lecrübe etmemiştir. İhtilâl eserleri temsil eden bütün rus tiyatroları eserlerin deruni metinden Ziyade harici Ş ehemmiyet veriyorlardı. Günlük cadelenin ve burjuva harbinin en yüksek aktivitesi zamanında vücuda gelen bu eserler gazetelerin, siyasi beyannamelerin ve eme propağanda vazifesini ikmal ediyor- lar ve ihtilâl tahrikâtınn mer teşkil ediyorlardı ve zaten başl türlü de olamazlardı. Yalınız ihtilâl propagandasını hizmet eden bn tiyatroyu memaliki gcnebiyede lesis arzusu esasen bir ye Pi e e