31 Temmuz 1929 Tarihli Hayat Dergisi Sayfa 16

Fenni bahisler: HAYAT, 16, “Yolly,, , Arzı nasıl tarttı? 1492 senesinde üç Portekiz kemisile, ya- Kristofkolomp 3 ağustos nında serküzeşici ve altın arayıcı- lar olduğu halde, cesurane bir su- limanindan ayrılmıştı. rette Palos O zaman alimler kuvvetli bir iti- matle karar veriyorlardı ki esasen düz olan Arzın sathı kenarına geldik- leri zaman pek yakında aşağıya düşecekler ve ebediyete doğru kaybolup gideceklerdir. Bir müddet sonra Arzın yuvarlak olduğu edildise de buna karşı gene itirazlar başladı: «Kabul ettik, Aarz yu- varlaktır; © halde oluyorda insanlar nasıl arzın diğer yarı yuvarlak kıs- mında düşmeden durabili- yorlar?» İnsanlar Arzın diğer nısıf küresindeki mah- lükatın baş aşağıya gez- melerini kabul edemiyor- lardı. Bu nasıl ispat edilecekti? Buna: <Çazibei Arziye kuvveti, aşağıdeki cisimleri aşağıya doğru çekiyor.» Ge- vabını veriyorlardı fakat bu cevap daha fazla hezeyandı. O halde diğer nısıf kürede bulunan mevcudat daha kolaylıkla düşmeye mahküm idi. Bir defa insanlar baş aşağıya ge- ziyorlar, bir de buna aşağıya doğru çeken kuvvet inzimam edince, yer- lerin de şöyle dursun, bizzat nısıf kürenin doğru atılması lâzımdı. Arzın kuv- gezmeleri derhal İezaya Beş asırdan beri Arzın şekli ve Arzın cazibesi hak- kında bir takım doğru, yan- lış kanaatler söylendi. Bugün bunların hepsi hal- ledilmiş, ve neticede Arzın sıkleti be meydana çıkmıştır: B 000 00,000 EN OD ÇAD O ,000 kilogr. kuvvetleri Hava filosunda, Arz ve kamerin karşılıklı cazibe esrarengiz vak'alar bittiği zaman, zuhur edecektir. veti neydi? Şimdi herkes tahsilinin ilk çağlarında iken bilir ki cisim- leri kendine doğru çekmek kuvveti vaki olur, ve toplanır. Arzın her tarafında hepsi arzın merkezinde Fakat o zaman için bütün düşün- celer ve gayreller bu suale lâzım olan cevabı vermiyordu. Bu, onlarca bir bilmece, tıpkı yaşamak, ölmek, gibi, sene- daha doğrusu bizzat kâinat tabiatın bir esrarı idi, 1700 sinde “İsak Newton” un bulduğu kanun hafif bir ümit veriyordu. Bu kanun, olgun bir elmanın, Newton'un ayak ucuna düşmesinden hasıl ok muştu. Fakat bu da kâfi derecede esaslı değildi. Zira: ,, Elmanın düş- mesi Arzın cazibesi neticesidir ve Kamerin arzın etrafında dönmesini eden de ayni kuvveltir!; diyorlardı. Bununla beraber Newto- nun keşfi hakikate doğru ilk adım- dı, Kâşi, fikirlerini İngiliz. sıfatı ile, meseleyi temin saklıyan bir tamamen hallettikten so- nra cihana feryat ede cekti, Newton Kamerin, arzın etrafındeki devrini tekrar hesap ediyor dı, ki bu eskiden Fakat . bu tamamile eskisinden ayn hesap kedisince de malümdu. seter o hesap bir netice verdiği için defterini kapattı ve neti. tutarak - yanı Yirmi sene sonra kürenin kuk gizli masasına kitledi. ru yanlış hesap edildiği ve New ton'la diğer bulduğun dan daha. başka bir malik olduğu anlaşıldı. İşte o zaman New ton eski hesapları meydana çıkardı, alimlerin tüle ve bunun saniyesine kadar doğr olduğu anlaşıldı. Newton diyordu ki her cisim merkezi arza doğr cezbedilir. Halbuki gün tamami'le başka bir şekil almış tır. Yıldızlar, cisimler, uzuvlar 1€ kadar küçük olursa olsun, etralik dakileri kendine doğru çekmeği bu Kanaat be