31 Temmuz 1929 Tarihli Hayat Dergisi Sayfa 24

ilk yevmi gazete olarak inti- şar etmiştir. Umumi harptan sonra gazeteler inkişaf etmiş- tir. Bugün gündelik gazetele- rin tiraji otuzdan elli bine kadardır. Bununla beraber gazetelerin vaziyeti henüz zaâ- iftır. Büyük gazetelerin hemen hepsi Sofya'da çıkar. Bulgaristanda büyük mik- darda teknik gazeteleri de neşredilmektedir. Sofya'da şimdi çikan gazeteler, on altısı yevmi, kırkı gayri yevmi ol mak üzere 56, mecmualar da 46 tanedir. Mesleki mecmua lar da bu nisbettedir. Fiiganistan Afgaista'nin yeniliği seven hükümdarı Emanullah han, kara kuvvetin karşısında, memleketinden uzaklaşmağa ve Avrupa'ya çekilmeğe mec- bur oldu. Bü münasebetle Afganistan kelimesi bizde çok kullanıldığı için bu milletin tarihinden kısa bir surette bâhsetmeği faydalı gördük. Afgannistan, bu ismi, İ8 inci asrın ortalarından beri taşi- makta id. Ondan evel siyasi bir teşekkülü olmadığından her kıtası ayrı bir isimle yadolunurdu. Hindistan, da Mogol İmparatorluğunun tees- süsünden sonra bu memleket, ya Mogollara, yahut İranlılara veya her ikisine merbut kalır- dı. Nadir Şah, 1737 de İran- dan Hindistana meşhur akını- nı yaparak on sene sonra kat- ledilince, 1747 de Afganlılar istiklâlini kazandı. İlk hüküm:- darları Abdali kabilesi reisi Ah- mettir. Ahmet Şahın ünvanı “Dürrüdürrani,,ye ve kabilesi- nin ismi de Dürraniye çevril- di. Hükümeti esnasında tekmil Afganistanı, Ferat ve Horasanı fetih, Hindistanı bir kaç kere istilâ, Delhi, Kişmir ve Pencabı memleketine ilâve etti. Oğlu Demir şaha bırktığı vatan çok geniş, fakat istikbali muzlimdi. Demir öldükten sonra, irsen vezir olan Barek Zeilerin nüfuzu çoğalmıştı. Zaman şah, 1800 de, kardeşi Mahmut han tarafından haledilinceye kadar Dürani hanedanını mahvede- cek delice hareketlerde bu- lundu. Barek Zeilerden bir kaçını öldürdü, bununla bera- ber vezirlerin müfuzu bir kat daha arttı, Nihayet bir çok karışıklık ve cinayetlerden sonra, gözlerine mil çekilerek öldürülen Fetih Han Barek Zeinin kardeşi Dost Mehmet, son Dürrani hükümdarı Fethi Cengin yerine geçti. Biri iki biri de üç defa tahta çıkmak üzre Dürraniler dokuz hür- kümdar yetiştirmiştir. Dost Mehmetten sonra Ba- rek Zeilere geçen hükümet Emanullahâ Okadar devam etmiştir. (1826-1929). Afganis- tan, İranın, Ruslar yardim! ile, bir iki büyük hücumuna dü- çar oldu'ise de hiç bir mur- vaffakıyet kazanmadı. Rusların bazı tekliflerini kabul ettiği için Britanyanın Hindistan hükümeti Afganistanın felâketi olan bir harbe başladı (1839), ve Dost Mehmedi esir aldi, Kâbile bir mümessil koydu. Fakat Mehmedin oğlu Ekber han, Kâbil boğazında, bütün İngiliz ordusunu mahvetti. (1841). Bir sene sonra İngiliz- ler bunun intikamını alarak Kâbili zaptettiler. 1901 e kadar Afganistan Britanyanın nüfuzu altında idi. Bu tarihte hükümr- dar olan Habibullah Han mür- nevver bir zatidi; komşu dev- letlerile iyi geçiniyordu. 1919 Şubatında bir sui kast neticesi öldü, ve yerine üçüncü oğlu e Han geçti. rek Zei hanedanının akı- beti hakkındaki son sözü tarih kâydedecektir. Yeni kitaplar Imi Encümenlere verilen raporlara Hazaran orta tahsilin islahı “Orta mekteplere talebe tedariki hususunda bir buhran mevcuttur. Bir taraftan sım HAYAT, 24' geçme imtihanlarının pek ciddi bir halde cereyanı neti- cesi olarak bir çok talebenin kabul edilmemesi ve diğer taraftan orta mekteplerle lise- lerin ilk sınıflarına, boş yer olduğu kadar, ilk mektebi ik- mal edenlerin alınması hak- kında M. Frençois-Albert tara- fından ittihaz olunan tedbir mevcut buhranı artırmıştır. 1923-1925 uslahatı heyeti umümiyesi itibarile üsnü kabula mazhar olmuştur. Tah silin inkisama masına ve vakitsiz mütehassıs yetiş- mesine mahi olmak için miüm- taz bir sınıfin ruhunu tenmi- ye edebilecek ahenktar bir usulü tedris tesisi lâzımdır. Edebiyat muallimleri bu isla- hattan memnun oldukları gibi diğer ulum muallimleri de kezalik beyanı memnuniyet etmektedirler. , Yirminci asırda Fransiz alim ve feylesofları İkinci ciltte mevcut evsaf birinci cilde ehemmiyet ver- mektedir. Bu kitap alimlerin felsefi (oeserlerini bir tarafin birakarak ulüm felsefesi hak- kında Fransiz feylesoflarının eserlerini tetkik etmektedir. Goblot, Abel Rey, Milhaut, Meyerson, Lalande, Bruhs- chwig, L. Weber, Le Rpy ayrı ayrı tetkik edilmiştir. İki cilt birbirini ikmal etmektedir. Hayat On beş günde bir çıkan ilim, Felsefe ve san'at mecmuasi darehanesi : Ankara Maarif Eminliği yanındaki daire İstanbul Ankara Cadde- sinde 87 numarada Abone; eneliği 375 kuruş. Faruk Nafiz Mes'ul Müdür: yal