1 Temmuz 1967 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 15
KİT A BALIKESİR VE ALAŞEHİR KONG- RELERİ VE HACIM MUHİTTİN ÇARIKLININ KUVAYİ MİLLİYE HATIRALARI (1919 1920) Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Ya- yınları, Ankara Üniversitesi oBa- sımevi 1967, 278 sayfa 20 lira Hacim Muhittin Çarıklı,.. Kimdir, Hacim Muhittin Çarıklı? Bıra- kın rastgele bir aydını, yakın tarihi- mizle ilgili olanlara sorun, kaç kişi, bu adın sahihini doğru dürüst ha- tırlayabilir, kim olduğunu, neler yaptığını ana hatlarıyla (o söyleyebi- lir,? Onun için, söze Hacim Muhittin Çarıklıyı tanıtmakla başlamak, ga- liba, en doğrusu olacaktır. Hacim Muhittin Çarıklı, son Osmanlı Mec- lis-i Mebusanından 1950 yılına Kadar aralıksız milletvekilliği (oyapmış bir zattır. Mülkiye mezunudur. Kayma- kamlıklar ve valiliklerden o sonra, Birinci TBMM üyesi sıfatıyla bir likte Bursa Valiliği de yapmış, da- ha sonra ise İstiklâl Mahkemeleri Başkanlığında obulunmuştur, 1965 yılı sonunda dünyaya gözlerini yu- man Hacim Muhittin Çarıklı, Kur- tuluş Savaşının özellikle Batı cep- hesinde önemli işler oyapmış, ilk Kuvayi, Milliye teşkilâtının kurul- masına önayak olmuş bir zattır, Öyle sanıyoruz ki, şu kısa biyog- rafik bilgi dahi, Hacim Muhittin Çarıklı hakkında ilgi uyandırmaya yetecektir, Hacim Muhittin Çarık- lının daha da ilgi çekici yönü, Kur- tuluş Savaşının o zor günlerinde, kısa kısa da olsa, günlük notlarla izlenimlerini (okaydetmiş olması ve hu izlenimlerini belgelerle de des- teklemesidir, Sağlığında Genel Kurmay Baş- kanlığının o yaptığı iki başvurmaya karşılık (o hatıralarını vermeyen ve "ilgili şahıslar (o hayatta iken tarih yazılmayacağı" o kanısında bulunan- Hacim Muhittin, "Zamanı gelince bütün bunlar tarihe maledileeektir" demiştir, Gerçekten de, vasiyeti üze- rine, hayata gözlerini kapamağın- dan sonra Hacim Muhittinin çocuk- lan bu hatıraları ve bunlara bağlı belgeleri Türk İnkılâp Tarihi Ensti- tüsüne vermişlerdir. İşte, burada sözünü ettiğimiz kitap, bu hatırala- rın sadece bir belirli oObölümünü, 1919-1920 bölümünü ye Balıkesir ile Alaşehir kongrelerinin toplantı tu- I Temmuz 1967 PL AR tanıklarını biraraya getiren bir ki- taptır. İki büyük bölüm halindeki ki- tapta 99 sayfalık ilk bölüm, "Dersa- adet, 16 Mayıs 1919" kaydıyla başla- makta; "28 Eylül 36", yani 1920 tari- hinde son bulmaktadır. Bu çok il ginç günlük notlardan başlangıçta- ki ile sonuncusunu buraya örnek o- larak aktarmak yararlı olacaktır. Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Yayınları arasında yayınlanan ve niye tamamının yayınlanmadığı so- rusunu akla getiren kaptaki 99 sayfalık notların ilki şöyledir: "Dersaadet, 16 Mayıs 1919: Bu- günkü gazeteler Paris konferansının kararına tevfikan İzmirin Yunan askeri tarafından işgalini yakıyor. Hükümetini gazetelere verdiği teb- liği resmi nihayetteki nottadır. Felâket devreleri... ba!) (Veyl mağlü- Bugün yine belim ağrımaya baş- ladı." İki gün sonraki notunda ise Ha- çtın Muhittin bey şöyle yazmakta- dır: "Dersaadet 18 Mayıs; Aklim ü- zeri eve gelirken Edremitli Nuri beyin şeriki ',,,, beye tesadüf ettim. O da biraz tafsilât öğrenmiş, fakat feci! Felâketli günler ve saatler: A- man yârabbi, bugünleri de görecek miydik? Acaba Manisadaki ailem ne hal- E Hacim Muhittin beyin bu kitap- Operatör Doktor MUZAFFER AKGUN Kadın Hastalıkları Mütehassısı Tel:127943 (AKİS: 243) taki notlarının sonuncusu da şöyle: "28 Eylül 36: 15.6.36 dan 289.39 'a kadar geçen üç aylık zaman hayli buhranlı geçti. Ve nasılsa hatıratı- mı yazamadım! Bu kısmı ayrıca yazmağa çalışacağım, hiç olmaz ise muhtasaran,.." Elbette ki, Hacim Muhittin beyin tüm yazdıkları böylesine kısa satır başları halinde değildir. Arada, çok daha teferruatlı ve yakın tarihimi- zin karanlıklar içinde kalmış pek çok noktasına ışık tutan notlar da yardır. Üstelik, notlar öylesine akıcı, bir üslüpla ve öylesine sivri nokta- lar belirtilerek tutulmuştur ki, bir kere okunmaya başlandı mı, sonun- kadar aralıksız okunmaktadır. Kitabın bu notlardan da yararlı olan ikinci kısmı ise belgelere ayrıl- mıştır. Zamanında yayınlanmış bil- dirileri, yapılan yazışmaları, hatta bunların zarflarını, tesellüm mak- buzlarını bile büyük bir itina ile saklamış ve tarihe intikal ettirmiş olan Hacim Muhittin Çarıklının a- dına çıkırılan kitabın ikinci bölü- münde yer alan yüzlerce belge ara- sinde Birinci Balıkesir Kongresi ka- rarları, Alaşehir Kongresi yanıtları, Alaşehir Milli Kongresi Mukarrera- tı ve Kongre kararı ile yazılan mek- tuplar, Alaşehir Kongresinde ka- bul edilen Teşkilât Kadrosu Menzil Müfettişliği Talimatı, Heyeti Merke- ziye Talimatnamesi, Meclisi Mebu- san seçimleri hakkında redd-i ilhak heyetlerine tamim, Mudanyadaki İngiliz Amiraline verilen ikinci Pro- testoname, Gemlikteki İngiliz Ami- ralinin Bursa Valiliğine verdiği no- ta, Eskişehirde kendisi ile buluşma- sı hakkında Mustafa Kemal Paşanın Hacim Beye telgrafı, vs... Kitabın tümü hakkında kısaca söylenecek söz şudur: Hacim Muhit- tin Çarıklının Kuvayi Milliye Hatı- raları ile Balıkesir oOve Alaşehir Kongreleri hakkındaki belgeleri ya- yınlayan Türk İnkılâp Enstitüsü ö- nemli bir görev yapmıştır, Ama bu görev yetersizdir, noksandır, Hacim Muhittin Beyin tüm hatıralarını, a- çıklayıcı notlarla (o birlikte yayınla- mak ve kamuoyunun bilgisine sun- mak gerekir, Hacim Muhittin Bey, Kurtuluş Savaşımızın binlerce kah- ramanından biri olarak, kendi üze- rine düşen görevi en mükemmel şekilde yapmıştır. Çocukları ise, o- nun kendilerine (bıraktığı emaneti ilgililere ulaştırmışlardır. İlgililerin de bu emaneti gün ışığına çıkarması bir görevdir. İlhami SOYSAL 15
