19 Ocak 1963 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 10

YURTTA OLUP BİTENLER, petrolü bir taraftan ihraç ede- cektir, fakat bir başka ham petrol de bir taraftan ithal edilebilir. Bu de- rece liberal, geniş ölçülü bir kanu- nun içinde olduğumuzu hatırdan çı- karmamak lazımdır. Bu dahi olabi- lir. Bunun esası serbest rekabete da- yanır. Müsavi şartlar içinde çalışma- ğa dayanır. İktisadi ve hukuki te- minata dayanır. Bunutemin etmedi- gimiz gün, Türkiyede petrol sanayii esaslı surette zedelenir." O gün Ankaradaki 2. Ticaret Mah- kemesinin salonunda bulunanlar, bu- nu söyleyen zatın sıcak dolayısıyla bir buhran geçirmekte olup olmadığı- nı endişeyle izlediler. Hayır, Türki- lünü kendisi kullansa, o ihtiyacının geri kalan kısmını ithal etse?. Yoo, Türkiye Cumhuriyeti Petrol Dairesi- nin temsilcisi bunu liberal duygula- rına şiddetle aykırı buluyor ve böy- le bir ihtimali bertaraf etmek için elinden geleni yapıyordu Ogün 2. Ticaret Mahkemesi ö- m Türkiye Petrolleri T. A. eT. C. Petrol Dairesi arasındaki me T.C. Petrol Dairesi yaban- cı petrol şirketleriyle tıpatıp aynı gö- rüşü savundu ve ürkiyenin petrol kaynaklarının hiç bir himayeye maz- har olmaması için çırpındı durdu. Buna rağmen, Petrol Komiseri du- rumunda bulunan Mahkeme Başkanı Mersin rafinerisinden bir görünüş "Bırakınız o yapsın, ye Cumhuriyeti Sanayi Bakanlığının Petrol Dairesi temsilcisi hiç bir ra- hatsızlık alâmeti göstermiyordu. A- dam Smith'e taş çıkartan liberal gö- rüşünü, bütün melekeleri yerinde o- larak savunuyordu. Türkiye, dev pet- rol şirketlerinin hâkimiyetleri altın- da tuttukları dünya piyasasına ham petrol ihraç edecekti! Hangi Lam petrolü? Fakir kuyularından pom- payla çıkardığı ham petrolü! Bu petrol, Arabistan kuyularından fış- kıran petrolle rekabet edecekti.. Bu- na mukabil, Arabistan kuyularından fışkıran ham petrol de, fışkırtıcıları ne kadar isterlerse, o miktarda Tür- kiyeye ithal olunacaktı. Peki, Türkiye kendi ham petro- AKİS/10 bırakınız satsın” Dr. Osman Tolun Petrol Dâiresinin değil Türkiye Petrolleri T. A. ş. nin haklı bulunduğuna karar verdi. Bu karar, kararın verildiği 11 Eylül 1962 tarihinden beri Sanayi Bakanının masası üzerinde, bir nihai neticeye varılmak üzere Bakanın gönlünün ol- masını beklemektedir. Halbuki kararda, Türkiye Pet- rolleri T. A. Ş. nin Türkiye petrol kaynaklarının istikbali için elzem gördüğü Bakanlıklararası oKomisyo- nun "1982 senesi li. toplanması lüzumu ifade edilmiştir. Türkiyede petrol "Türkiyede petrol, ilk defa olarak ciddi ölçüde 1940 yılında Raman- da bulundu. O tarihte petrol araması pi devlet teşekkülü olan Maden Tet- kik Arama Enstitüsü eliyle ya- Enstitü 1951'de de Gar- . Petrol çalışma- ları 1954 yılına kadar bu statü için- de devam etti. 1954'te, bütün başa- rılı çalışmalarına rağmen M. T. A.- nın, mahdut bütçe imkânlarıyla pet- rol dâvasını memleket ihtiyacını kar- şılayacak o şekilde (o yürütemeyceği anlaşıldı ve o tarihte 6326 sayılı Pet- rol Kanunu çıkarıldı. Kanun, özel teşebbüse Türkiyenin petrol kaymak- larını işletmek Oomüsaadesini verdi. Kanunun maksadını tâyin «den 2. Madde şudur: "Bu kanunun mak- sadı T. C. petrol kaynaklarının hu- susi teşebbüs eli ve yatırımlarıyla süratle, fasılasız ve verimli bir şekil- de geliştirilip kıymetlendirilmesini sağlamaktır" Kanuna muvazi olarak, sermaye- inin yüzde 92'si devlete, yüzde 6'sı milli teşekküllere ait bulunan Tür- kiye Petrolleri T. A. ş. de kuruldu A. nin elindeki Raman ve Garzan bölgeleri buna devredilerek A. nin faaliyetine o sahada m verildi. Türkiye T.A. Ş. eski alışmaları ha da ileri götürdü Türkiyenin 1955 yılında 178 bin 597 ton olan ham petrol istihsali 1960 yı- lında yüzde 103 bir artışla 362 bin 485 tona çıktı. 1961 yılında yüzde 132 bir artışla 414 bin 271 tona ular tı. 1962 yılında yüzde 180 oir artışla varım milyon tonu buldu. Şirket 1963 istihsalini, 'yüzde 244'lük bir artış- la 616 bin-ton olarak programlaştır- dı. Bu arada, ham petrolün tasfiyesi için Batmanda bir rafineri inşa eden Şirket bunun kapasitesini (o 1956 ile 1962 arasında 330 bin tondan 600 bin ona yükseltti. a Türkiyenin ham petrol ihtiyacı ikibuçuk milyon ton kadar- dır. Rafineri kurulunca Petrol kanunu 1957'de, 6987 numa- ralı kanunla değiştirildi ove ya- bancı şirketlerin kendi ham petrolle- rini Türkiyede işleyebilecekleri rafi- neriler kurmaları mümkün hale ge- tirildi. O sırada bu şirketlerin bizden çok alacakları vardı ve bunu ödeye- miyorduk. Üstelik, ham petrolün Türkiyede işlenmesi de bize odöviz kazandıracaktı. Dört büyük şirket Mobiloil, British Petrolium, Shell ve Caltex bir araya gelerek (Mersinde 3 milyon 200 bin ton kapasiteli bü- yük Anadolu T. A. Ş. -ATAŞ- rafi- nerisini kurdular. Sonradan Caitex bunlardan ayrıldı ve Türkiye Petrol- leri T. A. Ş. ile birlikte I milyon ton-