5 Ocak 1963 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 28

BİR ADAM TANITIYORUZ Moise Çombe Afrika, çağımızda, dünyanın en bü- yük (süratle değişen parçası hali- ne gelmiştir. Asırlarca en iptidal şartlar altında yaşayan o afrikalılar için artık yeni bir devre başlamak ü- zeredir. Bu devrede afrikalılar ken- di meselelerini kendileri çözecekler- dir. Şimdiye kadarki geriliğin sebe- bi ve sömürücüsü durumundaki "be- yaz adamlar" yavaş yavaş Afrikada- ki iktidarlarını kaybetmektedirler. Bu gelişmenin tabii bir sonucu ola- rak da yeni bir takım siyahi lider- ler ortaya çıkmaktadır. Fakat "beyaz adamların yerini "siyah adam- lar"ın alması meselelerin hallini sağlamaya yetmemektedir. Müstemle- keci devletler eski oyunlarına değişen şartlar altında yeniden evam etmek niyetindedirler. Gariptir ki bututumun en hararetli destekleyicile- ri yine de yerli liderler arasından çıkmaktadır. ombe, Kongo meselesine kongolular yararına va çözüm şeklinin bulunması konusunda en büyük engeli teşkil eden ada durumundadır. Zengin maden yataklarına sahip bulunan Katanganın em ile birleşme- si fikrine şiddetle muhalefet etmektedir. Bu bakımdan Belçika ile Fran- sanın da el altından yardımına sahiptir. Çombe işbilir zengin bir tüccarın en büyük oğludur. Babasının önce- leri, 10 ayrı kasabada şubeleri olan bir mağazası vardı. Fakat bir müd- det sonra otelleri, çiftlikleri, düzineyle kamyonları olan bir iş adamı haline geldi. Kongonun ilk frank milyoneri oydu. Çombe ilk ve orta tah- silini bir metodist misyoner okulunda yaptı. Baha sonra Komeneye gi- derek ordaki öğretmen okulundan da bir diploma aldı. Canlı, neşeli bir insan olan Moise, ticaretten ziyade iyi vakit geçirmekten hoşlanıyordu. Nitekim bir müddet sonra Elizabethville'deki büyük şirketin başına geç- ti, fakat başarıya ulaşamadı. u durumda politikadan başka yapacak şey kalmıyordu. İş hayatında muvaffak olamıyarak politikaya geçenler kafilesine o da katıldı. Üstelik, bir politikacı için kolayca elde edilemiye- cek bir avantajı da vardı. kabilesinin reisi Baho Ditende'nin kı- zıyla evliydi. 1947'deki Elizabethville Şehir Meclisi seçimini, daha sonra da Katanga Eyalet Meclisi seçimini kazanmasında kayınpederinin büyük yardımı oldu. Kongoya bağımsızlık verilmesinin söz konusu olduğu 1959 yularında Katanganın gerçek anlamda ilk siyasi partisi "Confederation des Associations du Katanga" (Conabat) nın kurucuları arasında yer aldı. Zaten bu partinin başlıca destekleyicileri Çombeye bağlı L.unde ka- bilesinden ibaretti. 1960'da Brükselde afrikalı liderler arasında yapılan, Kongonun ge- leceği konusundaki yuvarlak masa toplantısında o(Kongonun birleşmesi fikrinin şiddetle karşısında yer aldı. Bu toplantıda avrupalılarla aynı saf- ta gösterdiği faaliyet kimsenin gözünden kaçmadı. Hattâ bir amerikalı gazeteci kendisini "Sam Amca"ya benzeterek ona "Çombe Amca"adını taktı. Gene bu tutumuyla ilgili olarak Lumumba da toplantıda şunları söyledi: "Bütün beyaz yardımcıların konferans salonundan hemen çıka- rılmasını talep ediyorum. Arkasındaki avrupalıdan kendisine bir kâğıt ina müddetçe Çombe ağzını açmaya cesaret edemez." mbe, uzun müddetten beri sürdürdüğü oyunun, muhtemelen, çartık sonuna © aklaşmıştır. yapılan müdahaleler en azından müstakil bir devlet durumundaki Katan- ganın Cumhurbaşkanı olarak Çombenin siyasi hayatına son verecektir. akat bu, aynı zamanda, bağımsız ve birleşmiş bir Kongonun da başlan- gıcı olacaktır AKİS/28 ville'deki B. M. birlikleri ateşe kar- şı sabır ve tahammül gösterdiler. Bü- tün diğer tedbirlerin bir işe yarama- dığı anlaşıldıktan sonra askeri hare- kete karar verdik" dedi. o Belçikaya mukabil Birleşik Amerika, B. M. in Katangada giriştiği harekâtı tam ma- nasıyla desteklediğini açıkladı. Bu konuda bir basın toplantısı yapan Dışişleri Bakanlığı sözcüsü, "A. B. D. Birleşmiş Milletlerin oKongoda çok faydalı bir teşebbüse geçtiği ka- nısındadır" dedi. Sözcü daha sonra A. B. D. tarafından, yakında, Kongo- gönderileceğini de açıkladı. Bu mal- zeme arasında kamyonların ve taşıt uçaklarının da bulunduğu sonradan anlaşıldı. Bu arada B. M. Genel Sekreteri UThant, Çombeye, Katanganın Kon- go ile birleşmesini sağlayacak ted- birler alması için 15 günlük bir müh- let verdi ve bu mühlet sonunda ge- rekli adım atılmadığı takdirde Bir- leşmiş Milletlerce daha başka tedbir- ler alınacağını ihtar etti. U Thant, Çombenin, Birleşmiş Milletler faali- yetlerine müdahale etmediği takdir- de, e. m ve itirazı olmadığını da belir Askeri plânda o başarıya ulaşan bu müdahalenin siyasi plânda da ba- şarıya ulaşması sağlanabilirse, uzun müddetten beri dünyayı meşgul eden Kongo meselesini bir "mesut son" ile bağlamak mümkün olacaktır. U Thant Dertli o baş