23 Temmuz 1962 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 25

DÜNYADA OLUP BİTENLER Iran Bir istifa ve ötesi Bitirdiğimiz haftanın ortasında İ- randa Başbakan Ali Amini, İran Şehinşahı Muhammed Rıza Pehlevi- ye istifasını sundu ve istifası kabul edildi. İran siyasi çevrelerince bek- lenmedik bir durum olarak karşıla” nan bu istifanın, bir hükümet buh- Tanıma yol açıp açmıyacağı konusun- da bir şey söylemek için vakit he- nüz erkendir, Zira Ali Âmininin is- tifasını kabul eden Şah, Esadullah Alâmı yeni kabinenin kurulmasına etmiştir. Bununla birlikte, Başbakan Âmininin istifasının, İ- randa hüküm sürmekte olan büyük huzursuzluğun kaynağını teşkil eden meseleleri yeniden suyun yüzüne çı” karmasını beklemek, herhalde bir kehanet sayılmamalıdır. Görünüşe göre, Ali Amini, İran bütçesini denk olarak bağlıyamadı- ğı çin istifa etmiş bulunmaktadır. Ondört aydan beri iktidarda bulu” nan Âmini kabinesi, ilk defa olarak muvazeneli bir bütçe bağlamaya ka- mamıştır. Ortalama 25 milyon ster lini -450 milyon 'Türk lirası- bulan bütçe açığını kapatmak için bütün devlet teşekküllerinde geniş ölçüde bir tasarrufa gidilmesini karar allı. na alan hükümet, kemerleri sıkma politikasının icabı olarak, Savunma Bakanlığı hariç, bütün bakanlıkla- rın bütçesinde “o 15 nisbetinde bir indirim yapmıştır. Devede kulak kabilinden bu indirimin büyük büt” çe açıklarını kapdâtmaya yetmeyişi üzerine Âmini, istifasını Şaha ver mek mecburiyetim duymuştur. Esa sen yapılması gerekenin de bu oldu konusunda hiç kimsenin © şüphesi mevcut değildir. Bilinen gerçek, İranın geniş ve zengin iktisadi kaynaklara sahip bir ülke olduğudur. Yılda 300 mil- yon dolarlık petrol gelirine rağmen, İran bütçesinin büyük açıklarla kar şılaşmış olmasının ilk nazarda ga rip karşılanması tabiidir. Bununla birlikte, İranın ekonomik durumu nun sıhhatli bir bünyeye kavuşma. mış olduğu da muhakkaktır. nın ekonomik bünyesini tahrip eden faktörler gevşek ve mürakabesiz bü- rokrasilerde (görülenlerin. aynıdır. Suülistimaller ve devlet teşkilâtının en yüksek kademelerine kadar yay' gın hale gelmiş rüşvet mekanizma” sı, Amini iktidara gelinceye kadar, tdareciler kesiminde alabildiğine at »vnatmıştır. Büyük toprak sahiple- 26 Rıza Şah Pehlevi Eski ağızda yeni taam ri parlâmentodaki nüfuzlarını istis mar etmişler ve yapılan suiistimal- lere göz yumulmasını sağlamışlar" dır. Suiistimallerin Ordu yüksek ka demelerine dahi intikal ettiği o bilim mektedir. Nitekim geçen Nisan a- yının ortalarında İran Ordusu yük- sek kademelerinde büyük bir müba- yaa yolsuzluğu meydana çıkarılmış” tır. İranın eski Emniyet Genel Mü- dürü ve Savunma Bakanlığı eski Si- lâhlanma Dairesi Başkanı General Deftari ile Silâhlı Kuvvetler Motör Servisleri Dairesi Başkanı General Hazai ihtilâs suçundan tevkif edil mişlerdir, İran Şahı ile Kraliçe Fa- rahın yine geçen Nisan ayı içinde Amerika Birleşik Devletlerine yap tıkları spektakiler ziyavet sırasında İranlı öğrencilerin New York'ta dü- zenledikleri nümayişte, üzerinde, “İ- randa suiistimaller komünizmin yer- leşmesine yol açıyor” ibaresi yazılı dövizler taşımalarını bu mânada ya” bana atmamak lâzım gelmektedir. Toprak reformu İyiniyetli Amini hükümetinin İranda gerçekleştirme çabası içinde bu- lunduğu radikal reformlar, kısmen yürürlüğe konmuş bulunmaktadır. Bunların başında toprak reformu gel- mektedir. Toprak reformunun büyük savunucusu ve destekçisi olan Şah, ilk önce kendine ait olan toprakları topraksız köylüye dağıtmakla O işe başlamıştır. İran Şahının, toprak re” formunun gerçekleşmesindeki daya İytniyetli işbirliğinin sonucu müsbet olmuş ve Şahın 15 Ocakta yürürlü- ğe koyduğu toprak reformu kanunu” nun sürâtle uygulanmasına başlan” mıştır, Bu kanun ile büyük toprak sahiplerine en çok bir köy arazisine sahip olma imkânı verilmiştir. Geriye kalan kısım ise toprak sahiplerinin e- linden alınarak köylülere dağıtılmıs- tır. Büyük toprak sahiplerine, alınan toprakların bedeli, onar yıllık vâdele- re bağlanan bir tediye usulü ile öden- mektedir. Buna karşılık toprak sahibi olan köylüler, İran Ziraat Bankasına 15 yıllık vade ile borçlanmış kabul e- dilmektedir. Ayrıca, kooperatifler teş” kil edilmiş ve yeni toprak sahibi olan köylülerin müstahsil hale gelebilme” si için gerekli tohum, gübre ve zirai malzeme sağlanmıştır. Dr. Ali Âmininin tstifası ile top” rak reformu konusundaki çalışmala- rın devam edeceğine muhakkak gö züyle bakılmaktadır. Zira İranın ye* ni kabinesini kurmaya memur edilen Esadullah Âlâm, Bülücistan bölgesi” nin büyük arazi sahiplerinden birinin oğlu olmasına rağmen, İran Sarayı mallarının idaresi ile görevli ““Pehle- vi 'Tesisi”nin başında bulunduğu s1- ralarda, Şahın topraklarının köylüle- re dağıtılmasında büyük rol oynamış bir müşavir olarak tanınmaktadır. Bununla birlikte, iktisadi güçlükler tamamen bertaraf edilmiş değildir Âmininin aldığı tedbirlerle enflâsyon önlenmişse de, beş yıllık iktisadi ka!l- kınma plânımın yürürlüğe konu'ması için gerekli 800 milyon doların ne se Kil sağlanacağı bilinmemektedir. Milletlerarası İmar ve Kalkınma Ban- lık plânın dış finansmanını temin e- deceği, belirtilen hususlar arasında" dır, Fakat Milletlerarası İmar ve Kalkınma Bankası tarafından böyle bir Konsorsiyum kurulsa bile, yine de başka kaynaklardan iktisadi yar dıma ihtiyaç hasıl olacaktır. Ami- ninin, istifasından sonra yaptığı ba- sın toplantısında Amerika (Birlesik Devletlerinin İrana yaptığı yardımın “kiıfayetli” olmadığını ima etmesi pek boşuna değildir. Amerikanın Amini hükümetinin işbaşında bulunduğu sı” rada yaptığı iktisadi yardımın tutarı. nın 67 milyon 300 bin dolar gibi, kü“ çümsenemiyecek bir meblâğ olmasına AKİS, 23 TEMMUZ 1963