26 Mart 1962 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 24

DÜNYADA OLUP BİTENLER Cezayir Ateş kes Evian'da Fransız hükümet heyetiy- le milliyetçi Cezayirliler arasında müzakereler 12 günden beri devam ediyordu. Cezayir muvakkat hüküme- ti üyeleri her sabah İsviçre hududun- dan Fransa topraklarına giriyor ve a gidiyordu. Bahis konusu olan, Ceza Sizi kendi hakkında karar vermeye, diğer bir deyimle, bağımsızlığa götü- recek olan yolu açmak, ateş kes ka- rarına varmaktı. Bu karara, bitirdiğimiz haftanı; başındaki pazar günü saat 17.30'da varılabildi. Fransızlar tarafından Ce- zayir işleriyle görevli Devlet Bakanı Joxe, Buron ve De Broglie, Ceza- yirliler adına da Bilkasım anlaşma- ları imzaladılar. Esas hakkındaki anlaşma saati; 16'da elde edildiği için, o sırada Gene- ral De Gaulle millete hitaben radyo -televizyon ile yayınlanacak olan nut- kunu Elysee sarayında banda aldır- maya başlamış bulunuyordu. Evian'- daki müzakereciler ise son rötuşlar; yapmakla meşgudüler. Nihayet saat 18'e doğru Cezayir- liler masadan kalktılar, otomobille, İsviçre ordusunun emirlerine vermiş olduğu helikopterlere doğru ilerledi- ler. Yüzleri ogülüyordu. Helikopter- lerden, aşağıdaki gazetecileri el kol İşaretiyle selâmlıyorlardı. Yalnız, bir Şokta dikkati çekti : Cezayirliler ma- sadan kalktıktan sonra Fransız mu- rahhaslarım selâmlamışlar, fakat el- lerini ' Bıkmamışlardı. Çünkü her şe- ye, ateş kes kararma rağmen Fransa el'an Cezayir muvakkat hükümetini tanımıyor, bu hükümeti FLN - milli kurtuluş cephesi diye adlandırmaya devam ediyordu. Nitekim Cezayirli murahhaslar gittikten sonra, gazeteci- leri kabul eden Joxe metinin bazı tasarruflarda bulunmuş Olduğunu söylüyordu. Bu suretle an- taşmalardan bahsettiği belliydi ama, Joxe'un nazarında bunlar şeklen tek taraflı tasarruflar olmakta berdevam- dı. Joxe yalnız "ateş kes"in bir kar- şılıklı anlaşma olduğunu kabul et- mekte idi. En çok hangi nokta üzerinde du- rulmuş, hangi bahis "ateş kes"in ta- hakkukunu geciktirmişti? Cezairin Fransa ile işbirliği içinde obağımsız- 24 General De Gaulle Çizmeyi çekti "İşhirliği içinde" Evian müzakerecilerini en çok oya- ayan bu mesele Cezayirin bağım- sızlığı ile sıkı surette ilgilidir ve 1954 den, yâni Cezayir savaşının başladığı tarihten bu yana fasılalarla devam eden gizli temasların, nihayet Eylül 1959 dan itibaren belirmeye başlayan vetirenin içinde ve sonlarında bir yer tutmaktadır. General De Gaulle hükümetinde evvel Fransada 6 Başvekil Cezayir işiyle uğraşmak durumunda Salmış- tır. Bunların hemen hepsi de vasıtalı veya vasıtasız olarak Cezayir mesele- sinden ötürü düşmüş veya düşürül- müşlerdir. Bu Başbakanlar sırasıyla şunlardır: Mendes - France, Edgar Faure, Guy Mollet, Bourges Mauno- ury, Felik Gaillard ve Pierre Pflim- un a 1958 Cezayir o isyanından sonra işbaşına gelen General De Ga- ulle idaresi ve V. Cumhuriyet ile Ce- zayir meselesi çok daha müsbet ve sistemli bir şekilde ele alnmış ve sırasıyla şu merhaleler (o katedilmiş- tir: 1959 Eylülünde General De Gaulle Cezayire otodeterminasyon o hakkını tanımıştır. 1960 Haziranı : "Kahramanlar sul- hü" yani Cezayirli milliyetçiler mak- bul muhatap olarak kabul edilmiş- lerdir. 1961 Nisanı : ll istiklal hakkı emri vâki olm 1961 Mayıs - emi : Akım ka- lan Evian ve Lugrin görüşmeleri. Bu görüşmelerin başarısızlığına (o başlıca sebep, gelecekteki bağımsız Cezayi- rin Fransa ile orabıtalarının şekli hakkındaki (o uyuşmazlık (olmuştur. Fakat yine bu görüşmelerde Fransa organik bir "ortaklık" fikrini bir "işbirliği" formülüne çevirmeye razı olmuştur. Yukarıda müzakerelerin son safhasında bahis konusu olduğu bildirilen mesele budur. 1961 Eylülü : General De Gaulle Büyük Çölün esas itibarile Cezayire ait olduğunu kabul etmiştir. 1962 Şuşat - Mart : Son safha. Bunda Cezayir o halkının birliği (ove bütünlüğü kabul edilmiş, Avrupalı- lara özel bir statü tanımak iddiasın- dan vazgeçilmiştir. Son Evian görüş- melerinin başlıca konularından biri de bu olmuştur Tatbikat Ateşkes anlaşmasını evvelâ General De Gaulle radyo - televizyonda millete bildirdi. Sonra İki taraf aynı amanda yaptıkları birer açıklama ile ateş kes anlaşmasına bağlı diğer hususlar hakkında genel bilgi verdi- ler. Bunlarla ilgili vesikaların yakında yayınlanacağı kaydedildi. Nitekim üç ay kadar sürecek olan geçici devrede Cezayirde idareyi ele alacak olan icra organını teşkil edecek olanların isim- leri de hemen bildirilmedi. Yalnız bu geçici idare ile Paris hükümeti ara- sında irtibatı sağlayacak olan Genel komiserin Fonchet olacağı ilân edil- di Mendes - Eraps kabinesinde Ba- kanlık, sonradan Büyükelçilik etmiş AKİS, 26 MART 1962