3 Temmuz 1961 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 27

KİTAPLAR Onbir Çağdaş Besteci (Yazan: İlhan K. Mimaroğlu. rum Yayınları. 174 sayfa, 5 lira) "Mösiki Tarihi"nden sonra bu mev- Sim yayınlanan ikinci kitabı "On- bir Çağdaş Besteci" de İlhan Mi- maroğlu, musiki tarihinin en canlı safhası saydığı yirminci yüzyıl mu- sikisi üzerindeki peşin hükümleri ve yanlış bilgileri (gidermek amacıyla, yirminci yüzyılın ilk yarısında mu- siki sanatına istikametini ve karak- terini vermiş onbir bestecinin hayat hikayelerini anlatıyor, eserlerini in- celiyor. Yazar, önsözünde, bu kitabın orta okuyucu için yazılmış olduğunu, musikişinas için olmadığını, bununla birlikte pek çok ml modern musikiden habersiz olduğu için, ki- tabın onlara da faydalı olabileceğim belirtiyor. Görülüyor ki yazar, mo- dern musiki meselelerini, halka indir- mek, geçerlikteki görüşleri ve bilgi- leri aktarmak amacıyla ise girişmiş- tir. Bununla birlikte yazarın çalış- masında şahsi davranışlar da eksik değildir. Fo- Bu şahsi davranışların başında, yirminci.yüzyılın ilk yarısının en bü- yük, en tesirli bestecilerinin seçilme- si gelmektedir. Yazar bu bahiste bir "tek kişilik jüri" gibi ohareket et- mektedir. Yirminci yüzyılın ilk' yan- sının en büyük onbir bestecisi olarak Mimaroğlu, şu bestecileri sıralamak- tadır: o Debussy, Ravel, Stravinski, Hindemith, Bartok, Prokofiyef, Scho- enberg, Alban Berg, Anton Webem, Edgar Varese ve Charles Ives. Bu seçmenin büyük münakaşalara yol açacağı ileri sürülemez. Onbir beste- ciden Varese ile Ives'ın, gerektiği gi- bi tanınmamaları sebebiyle, zihinler- de şüphe uyandırması muhtemel gö- rülebilir ama, bu iki bestecinin mu- sikisiyle içli dışlı olanların, onları şahsi zevklerin dışında, 'öbürlerinin yanında yer alabilecek güçte görme- leri tabiidir. Kitaptaki onbir besteci- nin, yirminci oyüzyılın ilk yarısının Bach'ları, Haydn'ları, Mozart'ları, Beethoven'leri, Brahms'ları, Chopin'- leri olarak musiki tarihine geçecek- lerini öne sürerken yanılma payı herhalde çok küçük olacaktır. Musi- ki sanatının, onuncu yüzyıldan bu ya- na yükselttiği değer ölçülerinin han- gisine başvurulsa, bu besteciler temi- ze çıkmaktadırlar. Yazarın kendine ait bir başka gö- rüşü, Stravinski'nin 1920'den sonra bir çeşit akademisine ve eski beste- cileri kopya etme yoluna doğru git- mesinin sebebi olarak, ünlü "Bahar Ayini" eserinin ilk icrasında çıkan AKİS, 3 TEMMUZ 1961 skandalin bestecinin ruhunda ve ya- ratış gücünde bir çöküntü husule ge- tirdiğini, akademisinin ya gelenek- lerin baskısını daha fazla hissetmiye başladığını, bu yüzden kendi hür ta- biatını örtmeye hatta reddetmeye koyulduğunu öne sürmesidir. Mimar- oğlu, pek de gerekli olmıyan bir na- zariye saydığı oniki nota sistemini' geliştirdiğini, başka Schoenberg'in üslübunda ol- sun, görüşlerinde olsun rastlanan çe- lişmelerin hep bu "çevre baskısı" yüzünden olduğunu belirtmektedir. ademisine, ogeleneğe ve halk zevkine muarız bir tenkici olarak bilinen Mimaroğlu, güdümlü musiki- ye olan düşmanlığını da, Prokofiyef bahsinin sağladığı fırsatlardan fay- dalanarak açıklamakta ve Sovyet Rusyadaki musiki anlayışını yermek- tedir. Batı memleketleri bestecileri- nin musikideki araştırıcı çalışmaları- ı “burjuva tepkiciliği, gericilik, bi- çimcilik" diye vasıflandıran Sovyet ni anlayışına karşı Mimaroğlu ay- , Sovyetlerin Batı için kullandık- ları "kelimelerle hücum etmekte, Sov- yet musikisinin gerici olduğunu, çün- kü ileri ve araştırıcı çalışmalara iti- bar göstermediğini; burjuva tepkici- liğinin sembolü olduğunu, çünkü Batı nın burjuva diye tanınan muhitle- rinde Batının ileri musikisinin değil, Sovyet bestecilerinin musikisinin bü- HERKES OKUYOR AKİS - Reklâm — 52 İlhan Mimaroğlu Dertli bir adam yük rağbet gördüğünü; biçimci oldu- gunu, çünkü ondokuzuncu yüzyıl so- nuna kadarki musikinin kalıplaşmış biçimlerine bugünkü Sovyet besteci- lerinin körükörüne bağlı olduklarım öne sürmektedir "Geleceğe Bakış" adı altında ek- lediği artsözde yazar, yirminci yüz- yılın ikinci yarısında on yıldan faz- la bir süre ilerlemiş olduğumuz bu- günlerde, kitabındaki onbir besteci- ye eklenecek güçte genç bestecilerin varlığını tanımakla birlikte, çoğun- luğun güçsüz, şahsiyetsiz, kopyacı, ya da fırsatçı olduğunu belirtmekte- dir. Bu türlü bir öfkeli açıklamaya lüzum yoktur. Çünkü bütün çağlar- da birkaç büyük besteci yanında, da- ha az Önemli veya hiç bir önemi ol- mıyan sürülerle bakımdan, yaşadığımız günlerin geç- miş günlerden hiçbir farkı yoktur. Günümüzde birçok küçük bestecinin varlığına Mimaroğlunun umutsuzluk- la öfkelenmesi, yazarın öfkeyi arada bir baldan tatlı sayması yüzünden olsa gerek. Bütün genelliğiyle "Onbir Çağdaş Besteci", bir yandan modern musiki konusunda Türkiyede yazılmış ilk ki- tap olması, öte yandan İlhan Mimar- oğlunun bu konuyu çağdaş musiki meselelerini kendine dert edinmiş bir yazarın heyecanı, keyfi, sinirliliği ve öğretme kaygısıyla ele almış olması bakımından, yayın hayatımıza önem- li ve ilgi çekici bir çalışma olarak ka- tılmaktadır. Kitabın muhtevası dı- şında, onbir bestecinin kuşe kâğıdına basılmış fotoğrafları ve Aykut Spo- relin hazırladığı sade fakat göz alıcı kapak da kitap için ayrı değerlerdir. 27