16 Haziran 1960 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 22

Tedbirler Btüpürge ele alınınca Bu haftanın başlarında, yurdun pek gok köşesinde vatandaşlar kötü bir idarenin devrilmiş olmazı karşı- sında bayram ederken bazı zümrele- rin bazı mensupları kötü kötü diişO- nüyorlardı. Düşünenler, D.P. tarafın- dan önlerine yem ambarının kapıla- rı açılmış partizanlardı ve bunların içinde meşhur “Petrol Ofisi bâyileri" nin ölüm çanları çalmıştı. Hakikaten yeni geçici Hükümetin geçen hafta içinde aldığı kararlar- dan biri de, Ticaret Bakanı Cihat İ- renin teklifi üzerine, Petrol Ofisi bâyi- liklerine alt mukavelelerin toptan fes- hi oldu. Teklif gerçekten bir ihtilâl teklifiydi. Normal bir iktidar g * gikliğinde hukuki tasari vamhlığı esası yüzünden çe gi gelmeyen (mukaveleleri (böylesine ak çekleştirmek mümkün gereğince kurulmuş olan bir Devlet müessesesiydi; ticari esaslara göre çalışırken partizan müdahalelerden âzâde olması gerekirdi. Fakat D. P. Mderlerinin Devlet idaresine dair böyle esaslı prensiplerle kaybedecek vakitleri mi vardı? Tek gayeleri sa- dece şahsi ikbellerini sağlama bağ- lamak olan bu çiftlik ağaları Mevle- ti de kendi çiftlikleri sanıyorlar, is- tedikleri mansıbı istedikleri rütbeyi, istedikleri vazifeyi ve istedikleri mukaveleyi (istediklerine (vermeği hakları addediyorlardı. Bir kasabada kendi Iktidurlarına hizmet eden bir partizan mı çıkmıştı? Yapılacak ilk ig onu memnun otmekti. mnuni- yet de Petrol Ofisi bâyllıği ile olu- yordu. Hele 1957 seçimlerinden son- ra, Petrol Ofisi bâyiliği yapan köşe- de bucakta kalmış birkaç muhalif ve tarafsız vatandaşda -V.C. ye kay- dolmayı reddedince- bâyiliklerin < lerinden alındığını ve en azgın D. P. Here verildiğini gördüler. Böylelik- le, sadece partizan idare -sözüm o- na- kuvvetlendirilzıiş olmuyor, ayni zamanda Petrol Ofisi bâyilikleri de beceriksiz ve ehliyetsiz ellere geci- yor, neticede Petrol Ofisin de, Türk k Ekrem Alicau Tok adöm çalışan birkaç namuslu memur Ofi- sin mukaveleyle bağlı olduğu iter Şirketinden gelen çoğu haklı itiraz- arı nazara slarak bu rezalete bir ça- re bulmağa çalıştılar. Büyük Ameri- kan şirketi Caltex, Petrol Ofise ken- disinden talep edeceği petrol ve müş- takatı maddeleri ikmal etmeği taah- hüt etmişti. Şu halde, Petrol Ofis sa- tış teşkilâtını ne kadar genişletse ve bu teşkilâtı re kadar iyi ellere tevdi etse satış da o kadar çok olacak ve bundan sadece Petrol Ofis değil, ay- ni zamanda Caltex de kazanacakfı. Fakat bilhassa 4 Ağustos 1958 iatik- rar programından sonra diğer büyük pevvl şirketleri, Shell, Mobiloll,: Bo- koni Vacuum ve British Petroleum da Türkiyede büyük satış gebekeleri kurmağa başlanışlardı. O kadar ki bu şirketler, en İyi elemanları yük- sek ücretlerle en Iyi işlerde kullan: dıklarından ve bâyiliklerini tevzi ederken sırf ticari ölçülerle hareket ettiklerinden Petrol Ofisin satışları günden e düşüyordu. , Halbuki, Petrol Ofisin satış sahasında yaban- c şirketlerle rekahet edebilmesinin büyük faydaları vardı. Bir kere, Pet- rol Ofis harb zamanında yabancı şir- ketlerin satış teşkilâtı memleketten çekilmek zorunda kalırra memleket içinde petrol tevzi edebilecek tek teş- kilâttı. sal- bunları nazara alan bu birkaç muslu memur, Petrol Ofisle Caltex- in mukavelesinde bir değişiklik ya- in par- erde tizaniarın tesiri hafiflemiş olacakrı. # Fakat bu. bir Devlet iktisadi mües- sosesi ana prens'plerine aykırı n başka esaslı bir çare de değildi. Çünkü Türkiyedeki yabanc şirketler bile D.P. sülüklerinin tasal- lâdundan kurtulabilmış Olmaktan uzaktı. Tek hakiki çare, partizanlığa son vermekti, Geçici Hükümetin. yaptığı radikal hareket de bu oldu... Partizanlar (o bâylliklerden yorlardı. Bundan sonra, Pe bâyilikleri ınüzayedeye oçıkarılacak- tı. Muayyen bir bâyilik içn en fazla para veren vatandaş partiye mensup olursa olsun o bâyiliğe mu- kavele süresince sahip olücaktı.. Bu suretle hem Petrol O deye Iştirak etmek her babayiğitin hara acağı için işi ticari esas- öre yürütmekte kendilerine güvenenler bâyiliği ele geçirebilecek- Jerdi. Karar bomba gibi patladı. Ye Mehniet, yel Ge Hükümetin, Ticaret Bakanı Cihat İrenin teklifi Üzerine hafta içinde aldığı bir başka karar da, hAlen mevçut Ticaret ve Sansyi Odalaryla Ticaret Borsaları idare heyetlerinin ve pek tabii Ticaret ve Sanayi Odaları ve Borsalar Birliği- nin idare heyetlerinin ; feshedilmesi oldu, Sâdık iktidarın Oda seçimleri: den nasıl Ürxtüğü malfümdu. Oda 3e- çimleri serbest cereyan etse, parti- ganlıktan bizar olan tüccar ve sana- yiciler hiç ş'iphesiz oda idare 7 te lerini tarafsızlardan seçeceklerdi. korku yüzünden sâbık İktidar nz )mten kanun geçirip oda idare heyet- leri seçimlerini tehir bile elnişti. Aâ- cak, bu yıl artık oseçinilerin tehiri imkânsız hale gelmişti. Kaldı ki bif aralık dilşünülen genel seçimler için tüccarı ve iş adamlarını soyma gayret lerine öylesine hız verilmişti ki ken- dilerini muteberandan sanan bir çok tüccar ya V.C. ye geçmiş veya içle- rinde en fazla namuslu hareket et- mek isteyenler C.H.P. den istifa et- tirilmişlerdi. Bu korkunç soyguncu- uk ve haraca kesme baskısı varken, muhaliflik kartını hâlâ çekmec en gizli yerinde muhafaza edebilmiş olsa bila hiçbir tâcirin, hiçbir iş ada- .— « ” 4 AKİA, 16 HAZİEKAN 1960 | *