16 Haziran 1960 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 11

b siz ii İkinci Cumhuriyet devrini hazırlayan ve normsi bir re- Ame geçmeden evvel memleketi idare edecek olan Mini Birlik Komitesinin vazifelerini, yetkilerini tesbit ve tanzim eden Geçici Anayaa«a 27 Mayıs 1960 tarihis- den ittberen yürürlükte olmak tzere 13 Hasirın 19An tarihinde yayınlandı. Her geydem evvel şu noktaya İşs- ret etmek gerekiyor: Bu Geçici Anayasa, geçirişe yânıl bir kaaun mahiyeti arsediyer giti görünmekirdir. Ger- çekten bu kumunum 26, n birinci fıkrası, Ge- dci Anayasanın ytirtiri#k tarihini 77 Mayıs 1990 olarak tesbit etınektedir. Bu, bir zaruretin ifadesi ve inkılâp mâkul bir neticesidir. Zira sakıt ve sabık Ik- tidar, hukuki olarak meşruiyetini çok daha evvel kay- betzniş olmasına rağmen fUli iktidarım 27 Mayıs tari- hine kzdar devam ettirebilnsiştir. Şimdi yürürlüğe komu- laa Geçici Anayasa 1? Haziran 1960 tarihine kadarki zaman buş bırakmamak için böyle bir hüküm taşımak- tadır ve mili inkılâp hareketinin başladığı günü, yemi hukuk ve devlet nizamımızn mebdej olarak kabul etrme- de Wwabetli hareket edimiştir. Bazı şüpheleri bertaraf etmek için bu noktaya işaret ettikten sonra Geçici Ane- yasanın özelliklerine Weuca temına etanek yerinde ola- caktır. r şeyden evvel Üzerinde ehemmiyetle durulmam gereken nokta, bu Geçici Anayasanın Atatürk inkılâp- larına tamamen bağlı bir ruh ımasıd:r. 1974 Anaya- sanının 2. maddesi, Kema'izm denilen milli inanç ve fi- kir hazinesinin zübdesi Inılunan sitı prensip Geçici Anz- yasada büyük bir titizlikle muhafaza edilmiştir. Türkiye Devleti Cumhuriyetçi, Milliyetçi, Maikçı, Devletçi, lâik ve İnkılâpçıdız. İşte bu rub ve kanaate sabip olan 12 Ha- aran 1960 Anayasaaı İleriye Üraitle bakrmamızı teminat sitıns almış bulunmaktadır. Geçici Anayanaanın teknik bünyewine ve devlet kud- retini nasıl ve hangi organlarla kullanacağı meselesine gelince, burada bariz olarak göze çarpan hususiyet gu- dur; Milli Birlik Komitesinin 19 numaralı tebliğinin 2. mad. ile T.B.M.M. feshedil göre, onum yerine ve Türk milleti adına yasama görevini yerine getirecek bir mercle ihtiyaç vardı. Geçici Anayassda bu görevi Mili Birlik Komitesine vermekle bu boşluğu doldur- tadır. Demek oluyor ki, seçimler yapılıncıya kadar adı geçen bu komite memleketimizde bir parlâmento gö- revini Ma edecektir. Y organı bu suretle tesbit edildikten sonra, onun ittihaz ettiği tanzimi kaideleri uygulayacak olan yürütme organı da Devlet Başkanın- ca seçilecek ve Komitece tasvip edilerek Bakanlardan meydana gelmektedir. Komite, Bakanları her zaman de- netleyebilecek ve icabında görevlerinden uzaklaştıracak- . Geçici Anayasa ilakkında (en AYGEN Geçici Anayasanın mühim hususiyeti buradadır. 1924 Anayasasının kurduğu sistemden burada, bir ret icabı ayrılınmıştır. 1974 Anayasasında yasama Ve yürütnse kırcveti parlânıcuteda teplamırdı. İcra kuvveti- Bin başı olan Cumhnrthaşkanı -Devlet Başkanı- aynı 58- manda Hükimmet Başkanı değildi. Lüvam gördüğü es- mamap hükümete riyaset eder ve teşri faaliyete iştirak etmezdi. Şimdiki sistemde ise, Devlet başkanı, heri ye- sama görevi yapan MilU Birlik Komitesinin Başkanı, hem Raşvekll ve hem de Başkumandandır. Böylece, hem parlâsnevte görevini yapan Mill) Birik Komitesine, hem Bakaular Kuruluna ve bem de Türk Silâhlı Kuvvetlerine hâkim bir vaziyettedir. Müstakil mahkeruelerin sahip oldukları kaza kuvveti hariç, Devlet Başkan yansma ve yürütme organlarının başkanı olmak sıfatıyla geniş yetki ve otoriteye sahiptir. Bu durum geçicidir ve Tür- kiye Büyük Millet Meclisinin yeni seçimlerden sonra Se- yekkülüme kadar bu durura devam edecektir. Burada kuvvetler birliğinden behsetm. r. Gerçekten böyle bir durum, Türkiye me Milet salli, Hükümeti zamanında dn mevcut olmuştur. O vakit Meclis Başkanı, aynı zamanda Hükümet Başkan- lığını ve Başkunıandanlığı da deruhte etmiş idi. Geçici Anayausmızın arzettiği en büyük hususiyet burada gö- rühmektedir: Tıpkı 1920 - 124 devresi gibi, kuvvetlerin başlıca bir heyette -Milli Birlik Konuitesi- toplanması ve bu heyet başkanının aynı zanıanda, yürütme organının -Pakanlar Kurulu- başkanlığını da derubte etmiş bulun- ması! Geçici Anayasa hakkında bir noktaya daha kısaca temas etmek lâzınıdır. Sakıt ve sabık iktidar mensupla nan ntahakerdesi için kurulan Yüksek Adalet Divanı Dın teşekkül ve terekküp tarzı, ber hangi bir şüpheye yer vermeyecek derecede mükenmeldir. Adi, idart ve askeri kaza mercilerine meusup yüksek hâkimlerden Bakanlar Kurulunun teklifi üzerine Mil Ririk Komi- tesince seçilecek bir bagkan ve sekiz Azadan mürekkep ba mahkeme, sanıkları Türk Milleti adına muhskeme edecek yüksek bir unahkemedir. Kararların kesin oi- ması ve bu mahkemenin mahküm ettiği şahıslar hak- kında 1924 Anayasasının 73. maddesindeki miüswlere yasağının kaldırılması ve bilhassa t Başkanının ba mahkemece malıküm edilenler için af yetkisini kul- İanamıyacağının kaydedilmiş olması, balk efkârını cid- den tatmin eden hükümlerdir. Bu Anayasadan sonra kurulmasını arzu ettiğimiz ve mevcut işaretlere göre tesis etmek yolunda bulundu- ğumuz demokratik devlet nizamını bir an evvel gerçek- ileştirecek temel kanunların ve bilhassa âdil bir temsile yer verecek olan seçin çe, hazırlanmesıBı bek- lemek en talui AKİS, 16 HALİRAN 1906