2 Ağustos 1956 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 11

DÜNYADA OLUP BİTENLER Süveyş Cemal Abdulnasır “Acemi — diktatör" Kabına sığmayan diktatör M ısır'ın yeni Cumhurbaşkanı Nâ- sırrın Brioni adasından adetâ boş elle dönmesinden sonra -Brioni üçlü toplantısından sonra neşredilen müş- terek tebliğde Kuzey Afrika mesele- lerinden bahsedilmekten kaçınılmış ve Bağdat Paktına hücum edilme- mişti - Assuan Barajının finansmanı mevzuunda Amerikanın ve İngiltere- nin ani olarak sırt çevirmeleri kar- şısında ne şekilde hareket edeceği, geçen haftanın sonunda dünya siya- seti ile ilgilenenlerin zihinlerini en fazla işgal eden bir husustu. Bu se- beple Nasır'in 26 Temmuz Perşembe akşamı İskenderiyede Kral Faruk'un Mısır'dan ovulmasının - dördüncü yıldönümü munasebetıyle yapacağı konuşmaya fazla ehemmiyet verili- yordu. Amerikan diplomasisinin Or- ta Doğu bölgesindeki anlaşılmaz tu- tumundan büyük ölçüde faydalana- rak, kendini Basra körfezinden At- lantık sahillerine kadar uzanan bü- yük bir Arap imparatorluğu hülya- sına kaptıran ve bu sevdayla cüsse- sinden büyük işlere atılmakta zerre kadar tereddüt göstermiyen bu şark tipi dıktatorcugun aylardan beri se- fil Mısır halkı önüne bir yem gıbı attığı Assuan Barajı hülyasının is- kambilden şatolar gibi yıkılıvermesı karşısında Am a ve Ing iltere'ye şiddetle hucum ederek içinin ateşini boşaltacağını tahmin — etmeyen yo gibiydi. Fakat kimse Nasır'ın hazır— ladığı sürprizi talimin edememişti. AKİS, 4 AĞUSTOS 1956 Mısır'ın bu çöl tipi diktatör taslağı hayatının belki de en cüretkârane hareketine girişiyor, bugünkü kuv- vetini borçlu olduğu Amerikan vur- dumduymazlığına da -petrol men- faatlerini tehlıkeye koyarak- kendi eliyle son veriyor. Nâsır'ın belki de dünya siyaset sahnesınden ebedi- yen çekilmesiyle neticelenebilecek bu beklenmedik kararı Süveyş Kanalı- nın devletleştirilmesiydi. 5 senede 500 milyon dolar umhurbaşkanının bu kararı, son derece gizli, tutulmuştu. İskende- riye'de yaptığı konuşmada Süveyş Denizcilik Şirketine devletç nulduğunu bizzat açıkladığı ana ka- dar Nâsır'ın bu cüretli kararı h kında en ufak bir haber bile dışarı çıkmamıştı. Nâsır'ın tarih! nutkunu irad ettiği sırada neşredilen resmi gazetenin — özel nüshasında "kanun mahiyetinde olan" bu kararnamenin metni vardı. Bu karara göre şirketin bütün tesislerime ve kanal işlerine el konduğu bildiriliyordu. — Devletleşti- rilme ameliyesinin ikmalini müteakip hissedarlara tazminat ödeneceği, Sü- veyş'te seyrüseferin Ticâret Bakan- lığına bağlı müstakil bir heyet ta- rafından idare edileceği, şirketin Mı- sır dahilindeki ve haricindeki emva- line el konacağa, heyetin izni olmak- sızın hiç bir işçi ve memurun vazi- fesinden ayrılamıyacağı, karara mu- halefet edenlerin hapisle tecziye e- dilecekleri kararname metninde yer almıştı. Kararın metnini okuyan Na- sır, sözü nihayet Assuan Barajı me- selesine getirerek demiştir ki: "Sü- veyş kanalı Mısır'a 5 senede 500 mil- yon dolar gelir sağlıyacaktır. Artık Amerika'nın 70 milyon dolarlık- mali yardımına ihtiyacımız kalmamıştır". r Mısır Cumhurbaşkanının curetlı hareketının saiklerini başka hiç bir izaha ihtiyaç göstermiyecek şekilde ortaya koyuyordu Notalar Hadıse bütün — dünyada hayretle karşılandı ve büyük akisler u- yandırdı. Mısır, Süveyş kanalı böl- gesini askeri mıntıka ilân ederek, ordudaki bütün izinleri kaldırırken Süveyş kanalı ile yakından ilgili üç devlet —Ingıltere Fransa ve Ameri- ka- de karara karşı alınacak tedbırlerı takip edılecek hareket tar- zını tayin ile meşguldü İngiliz hükümeti Nasır ın kararını Öğrenir öğrenmez Mısır'a bir nota tevdi etti. Bu notada Mısır'ın hare- keti "milletlerarası bakımdan haya- ti bir ehemmiyeti haiz olan bu deniz geçidinde, seyrüsefer hürriyeti için vahim bir tehdit arzeden tek taraflı karar" diye vasıflandırılıyordu. Ay- ni gün, Fransız Dış İşleri Bakanı Pi- neau da ısırın Paris Büyükelçisi Abdülnabiyi — davet ederek oldukça sert bir lisanla Nâsır'ın son hareke— tini protesto ediyordu. Pineau'nun konuşması Büyükelçi Abdülnabiyi a- zarlar mahiyetteydi ve tevdi edilen nota da sertlik bakımından Dış İşleri Bakanının konulmasından aşağı Kal- mıyordu. Nitekim Abdülnabi Pıneau— nun verdiği notayı "kabule şayan" bulmıyarak iade etti. Esasen Mısır'ı Cezayir hâdiselerini tahrik etmekle suçlandıran Fransa ile Mısır arasın- daki diplomatik münasebetler bu hâ- diseden sonra büyük bir potansiyel kazanmış oluyo eyş kanalının üçüncü derecede alakalı devleti olan Amerika da Mı- sırın son kararı karşısında kayıtsız kalmadı. Hükümet, derhal Eisenho- wer'in başkanlığında toplanarak Sü- veyşin devletleştirilmesi ortaya çıkan başladı. karşısında urumu. müzakereye Kabine toplantısının sonun- Süveyş kanalın dan bir görünüş İngiliz askerleri tekrar gelecek mi ?