11 Şubat 1956 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 21

KÜTÜPHANECİLİK Milli Kütüphane Müessese nasıl kuruldu ? Gece — saat 23.. Kocatepede, İsmet Paşa caddesinde (şimdi Mithat- aşa) 43 numaralı apartımanın pen- cerelerine tırmanan bir şahsı, mahal- le bekçisi, ceketinin ucundan rek aşagıya düşürdü. 15 yıllık bekçi bu. Evvel Allah, kedi olsa gözünden kaçmazdı Hala aklı duvarlarda, pencerelerde. Kimsesiz bulduğu eve, can yakmak için girecekti. Şimdi de bekçiden kaçmak için "numara" ya- pıyor. Alimallah, Mehmet Ağa, Meh- met Ağa ise elinden — kurtuluş yok. "Düş önüme bakalım!". |— Bekçi Efendi, Mehmet Ağa, ben hırsız değilim. Buranın müdürüyüm. Burası ev değil, kütüphanedir. Gece bekçisi yok, kapıyı açmamız lâzım. Şimdi Başbakan gelece "— Başbakan mı, Cumhurbaşkanı mı; gayrı oralarını ikinci şubede an- latırsın.". Mehmet Ağa, hırsızın kitap da çalabileceğim, — pencereden kıravatlı da girilebileceğini çoktan öğrenmiş- ti, İş uzuyordu. ereket versin, iki polıs imdada yetış i. Yardım ettıler ir cam kırılarak içeri girildi ve ka- pılar açıldı. 15 dakika sonra Milli Kütüphane- ye Hazırlık Bürosunda, Büronun Şe- fi Adnan Ötükenle, Başbakan Recep Peker karşı karşıya oturuyordu. Ko- nuşma üç saat devam etti. Ziyaret, Başyaverin, telefonla haber verişin- den 15 dakika sonra vaki olmuştu. Kuruluşunda — hizmeti geçen tek Başbakan olarak fotoğrafı Milli Kü- tuphanemızın şeref köşesinde yer al- mış olan Recep Pekerin 14 Ağustos 1946 da T. B. M. M. de okuduğu Hü- kümet Programında şu cümleler bu- "Ankarada büyük bir lunmakta idi: Milli Kütüphanenin — kurulması için gereken çalışmalara hemen başlana- caktır." Ancak, bu cümlenin, o tarihten 4 ay evvel, Milli Eğitim Bakanlıgı Ya- yın Mü duru Adnan Ötüken'in, aynı gaye için başladığı hazırlıkla ve Mil- li Kütüphaneye Hazırlık Bürosu ile ilgisi yoktu. Bilfiil işe başlamış olan bir kütüphaneci 11e davayı hükümet programına sokan "bir gun başbakan olursam, ilk yapacağım işlerden bi- ri Milli Kütüphanenin kurulması için teşebbüse geçmek olacaktır" demiş olan bir hükümet reisi ilk olarak kar- şı karşıya gelmişlerdi. Hazırlık Bürosu Mili! Kütüpha- Yardım Derneğinin yardımları ile çalışıyordu. O geceki konuşma- lar, bu derneğe, hükümetin 100,000 liralık bir bağış yapması ile ilk ha- yırlı neticeyi verdi. Milli Eğitim Ba- kanı Reşat Şemsettin Sirer'de Ad- nan Ötükenin bizzat bu İşle meşgul olması için, Yayın Müdürlüğü vazi- fesinden ayrılmasına — muvafakat et- mişti. Milli Kütüphanenin tarihinde Re- cep Peker, R. Şemsettin Birer ve bu- günkü bınanın temininde rolü bulu- nan Halit Nazmi Keşmir, bu üç in- san, bir ümit ışığı olarak gelip geç- mışlerdır Fakat Milli Kütüphanenin kurulması hiç de kolay olmamıştır. Milli Kütüphane, — zaman zaman . H. P. programlarında yer almış- tır. Atatürk zamanında bir Mili Kü- tüphane binası için mimari projeler hazırlatılmış olduğu söylenir. 1033 te Derleme Kanununun bir maddesinde adı geçmiştir. Birinci Maarif Şüra- sında Emin Erişirgil bu ihtiyaca te- mas etmiştir (1939). 1938 de Ülkü Dergisinde, henüz Türk Milli Kutup— hanesini ziyaret etmemiş buluna Ord. Prof. M. Fuad Köprülü "Anka— Milli Kütüphaneye giriş İlim yolunda güçlük AKİS, 11 ŞUBAT 1956 ranın bugün için en büyük eksiği büyük bir Milli Kütüphanenin bulun- mamasıdır. Kültür Bakanlığından, bü- yük bir sabırsızlıkla bekliyoruz: An- kara Otobüs — Garajının bulunduğu yerde, Türkiyedeki kültür inkilabının büyüklüğünü canlandıracak haşmetli bir sanat abidesi şeklinde bir Ata- türk Kitapsarayı, kurmak için şim- diden hazırlıklara girişsin. Bu teşeb- büste, en büyüğümüzden başlıyarak, bütün Türk Milleti kendisine yardım- cı olacaktır demiştir. sım Gülek, M. tuphanelerınden bahsetmıştır Fakat, işe nedense bir türlü başlanamamış— tır. nra, bu işin bir gönüllüsü, bir fedaisi çıkıyor ve 1947 de Kocatepe- deki hazırlık bürosu açılabiliyor. Ni- hayet 16 Ağustos 1948 de Mili Kü- tüphane Kocatepeden bugünkü bina- sına taşınarak aydınların istifadesi- ne açılıyor Bu olay İnönünün T nin üçüncü toplantı yılını açış nutkuna giriyor: "İlmi çalışma ve araştırmaların temel vasıtası olan milli bir kütüphane kurulması dâva- sı gerçekleşme yoluna girmiştir. Bu yıl Başkentimizde açılan Milli Kü- tüphanenin ilim hayatımızdaki hayır- lı * tesirleri, kiısa zamanda görülecek- r. Hali hazırda bu müessesenin biri 5 katlı olan 2 büyük binası, 250,000 kitabı, 130 memuru, — 80,000 okuyu- cusu, mikrofilm, fotograf fotokopi ve cilt atelyeleri, bibliyografya, hari- talar, katalog, periyodik eserler ser- visleri ve zengin koleksiyonları var- İht.iyaçlar artıyor Kutuphanemız 1ftihar edebi- leceğimiz bir essese - hâlini almıştır. Ancak, bugunkü binalar 5 senelik bir gelecegın ihtiyaçlarını karşılıyabilecek durumdadır. İlerisi için kifayetsizdir. Milli Kütüphanemizin, henüz pos- ta pulları kısmı yoktur, (İngiliz Mil- li Kütüphanesinde vardır). Paralar, madalyalar, estamplar, gravürler, yazmalar, plânlar kısımları henüz kurulamamıştır. Bir müzesi yoktur. Milli Kültür — hazinelerimiz mahvo- lup gitmiştir ve mahvolup gitmekte- dir. Bunları kurtaracak, ilim ve sa- nat bozkırlarımızı sulayacak olan bir baraja ihtiyacımız vardır. Ankara merkezinde günden — güne dolmakta olan arsalardan birini derhal bu işe ayırmak ve bir Milli Kutuphane bi- nası yapmak İlazımdır. u binanın maliyeti 100 milyonlar ıçınde değil- dir. Belki 20 milyonu — geçmiyecek- tir. Bugünkü binası devredilecek 0- lan eşya, malzeme ve mükerrer ki- taplarla, Ankaranın bir şehir kütüp- hanesi olabilir. Yarım milyonluk bir Başşehre böyle bir kütüphane çok lüzumludur da. Şehir — kütüphanesi, Milli Kütüphaneyi, — mütalea salonu olmaktan kurtaracak, ilmi çalışma- lar dışında kitap karıştırılması, eşya- sının ve personelinin — işgal edilmesi gibi Milli Kütüphanelerin gayeleri dışında kalan yüklerini hafifletecek ve bunların mahzurlarını önlemiş o- lacaktır. 21