1 Ocak 1955 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 15

SOSYAL Kiralar Serbesti mi, tahdit mi? a günü Büyük Millet Meclısınde tek maddelik bir kanun, teklifi görü Tek maddelikti, fakat hıtap kitlesi — geniş, gayesı ehemmiyetli idi ve bu bakımdan mü- i, söylenecek sözler büyük alâ- ka ile bekleniliyordu. — Fakat o celse meclis riyasetini işgal eden Esat Bu- dakoğlu, bu kanun teklifi üzerinde biç bir milletvekillinin söz istemediğini bıl— irince, milletvekillerinden başka her- kes hayret içinde kaldı. Hayret edenler, n teklifinin müzakeresini takıbe gelen Vatandaşlar ile gazeteciler idi. Kanun teklifi Trabzon Milletvekili Em- rullah Nutku'ya aitti ve adı da <«Milli korunma Kanununun tadılı hakkındaki 6084 sayılı kanunun 1 inci maddesinin değiştirilmesine dair kanun teklifi» idi. Milli Korunma Kanunun meri hü- arasında en ak olanların teşkil ettiği bilinmeyen bir y değildi. Mili Korunma Kanununu tadıl eden 6084 saydı kanunun birinci maddesi ise, şu iki mühim esası ihtiva ediyordu; Tıcarethane kiraları 1955 senesinin ilk ayının ilk gününden, gayri menkul- ler 1se 1.6.1955 tarihinden itibaren ser- best hale — geleceklerdi. Bu hükmün mahzurları kısa zamanda kendisini his- settirmiş, hem ticarethane kiralarında hem de gayrimenkul kiralarında büyük mikyasta zammı tazammun eden sahibi taleplerının artmasına yol açmış- tı. Bu dert, nda kalmışlardı. Emrullah Nutku'nun teklifi ve diğer bazı kanun teklif ve tasarıları Meclis'e gelinceye kadar bu büyük dert sütun sütun yazılmıştı; mesele Meclis'e akset- tikten sonra, bu yönden haberlere ve yazılara yer verilmişti, verilmektedir. Emrullah Nutku'nun teklifi üzerin- de kimse söz almayınca, kanun büyük bir sükünet ve hız ile-teklif mustacelıyet ile müzakere ediliyordu - Meclis'te ka- bul edilmiş ve yılbaşından önce Resmi Gazetede neşredilerek yürürlüğe girme- si de kararlaşmıştı. Bu kanun teklifi ile ne isteniliyor- du, neye karar verilmişti? Mer'i olan hükümler bu teklif ile bır | sene geriye itilmek ıstenılıy rdu. erek tica- rethane, gerekse mesken kıraları Em l- lah Nutkuya göre daha bir müd- detle, 1956 tarihine kadar serbest hale gelmiyecektı Ticarethane — sahibini ve kiracıyı, mal sahipleri, kollarından tu- tarak istedikleri tarihte, istedikleri üc- ret Verılmedıgı takdırde sokağa atamı- yacaklardı. Kiralan olağanüstü bir ha kabul edip, yükseltemiyeceklerdi. AKİS, 1 OCAK 1955 Her kanun teklifi ve tasarısı gibi, bu da Meclrsın muayyen komisyonla- rında görüşülmüş, heyeti — umumiyeye gelmişti. Teklif edilen ile komisyondan geçip Meclis'e gelen hükümler arasın- da farklar vardı. Bu teklif için kurul- muş olan geçici bir komisyon teklifin esasında bazı değişiklikler yapmış tarih- lerin «serbestiyi uzatmağa» dair olan hükümlerini başka şekle dökmüştü. Ko- misyon gerek mesken, gerekse mesken- den gayri yerlerde serbestiye gidebilme tarihini aynı ölçü içinde tutmuş ve «1.6.1955» olarak kabul etmıştı Meclis, görüşmesiz olarak bu esası — kabullen- mişti, teklif kanunlaşmıştı. Geçici tedbir ir geçici tedbir idi. Kiraların u serbest bırakılması ne kadar uzatı- Emrullah Nutku Kiracıların palaskarı lırsa, uzatılsın, ne kadar başka tarihle- re bırakılırsa bırakılsın derdin çaresi ve yaranın merhemi olamıyacaktı. Muvak- kat zaman için derde çare bulunmuş olacak, gene muayyen müddet sonra, mâl sahıplerı kiracıların - gerek tica- rethane gerekse mesken - önüne diki- lecek, «zam isteriz» diyeceklerdi. Gene bır telaş başlıyacak, gene kıracıla zul- t dolu, büyük ra kamların kâbusu ile korkunç gunler gelıp çatacaktı. B rı düşünen ve o gün Meclis müzakere- lerini takip edenler endişe içinde kal- dılar; hem sevindiler, hem de üzüldü- ler Fakat mesele bu şekilde cereyan etmiyordu, Meclis heyeti umumiyesi bu tedbiri ihtiva eden teklifi sessiz sedasız kabul etmekte hak- l idi. Yoksa nutukların arkası gelmiye- HAYAT cekti. Böyle yarım bır tedbırı ihtiva ğini biliyorlardı. Biliyorlardı ki, millet- vekilleri arasında kiracılar lehine kuv- vetli bir cereyan vardır, Hükümetin ve milletvekillerinin görüşleri kira derdinin halli için mücadele halindedir. Bu se- bebten, bu teklif üzerinde — fazla dur- mak, munakaşa açmak yarım bir mü- cadele olmağa mahkümdu. Spekülâsyon erbestinin başlamasından çok evvel, taleplerini anlamışlardı. vekilleri Meclis'in bu kış devresi faali- yetine başlamasından önce, kira niza- mım düzeltmek v a yeni bir veçhe vermek için faalıyete geçmışler hazır- ladıkları kanun tekliflerini Meclis baş- kanlığına sunmuşlardı. Bu derdin birden genişlemesi Ekonomi ve Ticaret Bakanlığı da hare- kete geçmiş, kiralar üzerinde etüdlere başlamıştı. Selâhiyet sahibi kimselerin verdikleri beyanatlardan Hükümetin de bir tasarı hazırlamakta olduğu anlaşıl- mıştı. Kanun teklif ve tasarılarının ha- zırlandıgı tarihlerde, milletvekilleri gibi ükümetin de, kira nizamının bugünkü Şartlar içinde serbest bırakılması aley- hinde olduğu söylenmişti. Hatta ilgili rmiş, ne yapıp edılecek derdin çaresi bulunacak Ve derdın çaresi te bu beyanların yapıldığı, hazırlık- ların başladıgı tarıhlerde Hükümet Ekonı Bakanlığının ha: azır- ladıgı kanun tasarısını tasvip etti ve , Meclis'e sevk etti. Derdin çaresi bul un- du denilirken, Meclis'e getirilen Hükü- met tasarısının ilerisi için kiracıların yü- reğine su serpecek hiç bir esası ihtiva etmediği ortaya çıktı. O kadar ki, mil- letvekillerinin kira nizamı — üzerindeki hazırlıklan daha geniş, daha mükem mel olm ; bu husus komisyon goruş— melerınde ortaya çıktı. Hükümet kestirme bir ifade ve de- yişle tasarısında sunu getiriyordu: Ki- ralar serbest bırakılacak, rejimi az çok tahdit eden ve kiracıları koruyan bazı hükümler Milli Korunma Kanununa yer- leştirilece Kıralar hem serbest bırakılacak, de kira rejimine ne gibi tahditler konulacaktı? Hükümet tasarısında bu sualin cevabı vardı ve şöyle deniliyor- du: Kiraların serbest bırakılması zama- nı gelmiştir. Milli Korunma Kanununun kaldırılması da hem vaad edilen, hem de milletçe istenilen bir — iştir. Ayrıca kiralar bugün hemen bütün Avrupa'da 15