29 Mayıs 1954 Tarihli Akis Dergisi Sayfa 27
SANAT DÜNYASINDA Tiyatro İzmirden haber geldi on günlerde, bu yıl İzmirde bir Güzel — Sanatlar Akademisinin faaliyete geçeceği; bundan — başka, mükemmel bir tiyatronun kurulması için de teşebbüslerde bulunulduğu ha- berleri yayılmaktadır. İzmir gibi büyük bir şehir için biran evvel tehakkuk etmesi temenni olunan haberler insana sevinç — veri- yor. İzmir gerçekten tabii ve tarihi zenginlikleriyle insandaki güzel sanat kabiliyetini besliyen müstesna belde- lerden biridir. Burada yetişmekte o- lan sanatçıların kendi sahalarında or- ganize edilmeleri hususunda akademi- nin başaracağı rolün ehemmiyeti aşi- kârdır. Fakat tiyatro bahsine gelince... Bir kaç yıl önce. ;İzmir Şehir Ti- yatrosu dramının nasıl neticelendiğini ve son perdenin hangi mizansenle ka- pandığını bilenler, tiyatro bahsindeki söylentileri şüphe ile karşılamakta ve bu sırada böyle mesut bir hâdisenin tahakkukuna inanmamaktadırlar. İzmirin tarih şansı zengindir. Ye- re guürür haya_tı, VETİZ. toprağından sanatla beraber fışkırır. mirin sanat tarihinde: yanan tiyatro bınasının yerine yenisini yapmak için halkın parmaklarındaki yüzüklere varıncaya kadar teberruda bulunduğu ve Balkanların en büyük opera ve tiyatro binasını ınşa ettirdiği bir vakıadır. Ancak bu gü bunlar, geçmişiyle' Övünen bir mırasyedının hikâyeleri durumundadır. Bilindiği gibi; 945 yılında İzmirde toplanan bir avuç idealist sanatkâr, belediyenin o zamanki reisini ikna e- derek bir şehir tiyatrosu kurmaya mu- vaffak olmuşlardı. Beş yıllık faaliyet- ten sonra, kurucu reisin belediyeden ayrılmasını müteakip, bir takım mes- netsiz mülâhazalarla İzmir Şehir Ti- yatrosu —lağvedilmişti. İleri sürülen iddialar sunlardı: Tiyatro beş yıl bin lira masraf yük olmuştu — Tiyatro istikrar ve tesanütten mahrum olarak anarşi içinde bocaia- makta ve muhitte dedikodu mevzuu olmaktadır. 3 — Esasen tiyatro binası olmayan bir şehirde tiyatro kadrosunun beslen- mesinde bir fayda görülmemiştir. Bu üç sebep gerçektir. Hattâ; ti- yatronun lağvına karar verildiği sıra- da muhterem belediye meclisi âzala- rının ileri sürdükleri: "kanalizasyon tesisatı tamamlanmamış bir şehirde ti- yatro — yaşatmak lükstür" iddiası da gerçektir ve işte bu iddiada bulunan zihniyetin henüz mevcut olduğu yerde bir şehir tiyatrosunun yeniden lup yaşayabilmesinin — imkânsızlığıdır , İzmirde bir tiyatro kurulması hak- içinde ikiyüz etmekle belediyeye AKİS. 29 Mayıs 1954 OPERA ALBÜMÜ CAVALLERİA Pietro Mascagni (7 Ara- lık 1863 de Livorno'da doğdu, 2 Ağustos 1945 de Romada öldü), oncelerı Bestekâr ; vi tek perdeli bir eserdir. Sanluzza, genç bir köylü kızı (dramatik soprano), Şahıslar RUSTİCANA Turiddu, genç bir köylü (Tenor). Alfio, bir ara- bacı (Bariton) , Lola, arabacının karısı (Sub- ret), Lucia, Turiddu'nun annesi (Alto). Sicilyada — bir köy. Za- man — 1880 Fevkalâde kuvvetli bir koro (daha doğrusu iki koro). Bale Mahal: için Operanın devamı | saat. Perde kapanmaz, yarıda sahne boş kaldığı zaman intermezzo çalınır TABLO VE MEVZU e açıldığı zaman kilisesi ve evleriyle birlikte köyün meydanı gö- rülür. Paskalya yortusudur. İlkba- har her tarafta parlak bir tabiat meydana getirmiştir. Köy halkından müteşekkil bir koro Paskalya şarkı- ları söylemektedir. Bu sırada köylü kızı Santuzza bir kenarda yalnız ba- şına durur. Sevgilisi Turiddu onu terketmiştir. Santuzza, Turiddu'nun şikâyet eder. Turiddu evvelce seviş- tiği Lola'ya dönmüştür. Lola, Tirud- du askere gittiği zaman arabacı Alfio ile evlenmiştir. Şimdi de evli olduğu alde Turiddu ile buluşmaktadır. Bu sırada bir kırbaç şaklamasından Alfio'nun köye döndüğü anlaşılır. Alfio, kiliseye gitmekte olan halk tarafından selâmlanır. Santuzza bu a- rada Turiddu'yu beklemekledir. Tu- riddu'yu görünce, onun tekrar ken- disine dönmesi için yalvarır. Turiddu kındaki diriyor Izmır şehir tiyatrosunun — kapatıl- ması için ileri sürülen iddiaları yüzde yüz doğru ve halta eksik bile bulsak, bunların halli için her halde müesse- seyi kapamaktan başka pek çok çare vardı. haberlere karşı şüphe uyan- ir şehrın medenı vasfını temin ç şey; irde — mevcut müesseselerdir. Otobusler tramvaylar, metrolar, su, elektrik, havagazı, kana- lizasyon, sağlık tesis]eri birer medeni. yet vasıtalarıdır. Fakat — bir şehrin sakinleri halk olarak, millet olarak ve nihayet insan olarak manevi bir ha- yata da muhtaçtır ve bir şehrin mâne- vi hayatim müzeler, sanat galerileri, opera ve tiyatrolar ve mümasili kül- tür yuvaları temin ederler önceleri bu yalvarışlara dayanamıya- rak genç kızla birlikte gitmeye hazır- lanırken yakınında Lola'nın sesini duyunca Santuzza'yı bırakır ve Lola- nın peşine düşer. Bunun üzerine fevkalâde hiddetlenen Santuzza doğ- ruca Alfio'nun yanına gidip ona ka- rısınm sadakatsizliğini anlatır. Âyin bitmiştir. Halk kiliseden çı- kar. Aralarında Turiddu ile Lola'nın da bulunduğu kalabalık içmeye gi- derlerken Turiddu. Alfio'yu görür ve onu da içmeye davet eder. Bu sıra- da iki erkek birbirleriyle konuşurlar. Lola her şeyi anlamıştır, kadınlarla birlikte yoluna devam eder. İki er- kek içlerinden birisi ölünceye kadar dövüşeceklerdir. Turiddu annesine veda eder, Santuzza'dan af diler ve kendisini bekleyen Alfio ile bir- likte çıkar gider. Finalden biraz ev- vel kadınlar "Turiddu'yu öldürdü- ler" diye bağırırlar, perde iner. Halkın maddi ve mânevi hayatım temin eden müesseseler arasında indi bir tasnif yapmak, kurulmuş bir ti- yatroyu — eğer muhtaçsa— ıslah et- mek dururken ceffelkalem lâğvetmek ve hele medeni insanların mânevi ih- tiyacını inkâr etmek ancak aşiret te- lâkkisinden — kurtulamamış insanların harcıdır. demokrasi inkılâbına beşik olmuş, daima hürriyet meşaleci- ligi yapmış bir şehirde, çok büyük feragat ve fedakârlıklarla kurulmuş o- lan tiyatronun — kapatılmasını hiçbir mantıki sebeple telif etmeye — imkân yoktur İzm Şehır Tiyatrosu yalnız sezonda 52 değişik eser Vermıştır nun ehe mmıyetını anlamak için Anka- dört Bu- rada ve İstanbuldaki resmi tiyatrola- rın repertuvarlarını gözden — geçirmek 27
